بستر فرهنگ‌سازي در زمينه مسئوليت‌پذير ساختن شهروندان از آموزش‌هاي خانواده آغاز و در مدرسه ادامه مي‌يابد، وقتي فرزند يا فرزندان سهمي در مديريت خانه برعهده گرفته و با مسئوليت پذيري آشنا شوند در مدرسه اين فرايند رفتاري تقويت مي‌شود و فرزندان ما با حضور در اداره امور مدرسه و كلاس تمرين مناسبي در اين زمينه انجام مي‌دهند.
يكي از علت‌هاي اساسي در زمينه ضعف جذب مشاركت مردم عدم‌توازن فرهنگي و آموزشي بين نهاد خانواده و جامعه است؛ يعني فرزندان در خانواده‌هايي كه زمينه مسئوليت‌پذيري ضعيف است دچار تضاد رفتاري و شخصيتي شده و نمي‌توانند در مسير رشد و تكامل مطلوب قرار گيرند. وقتي پدري زباله‌هاي خود را از ماشين به بيرون پرتاب مي‌كند يا توجهي به مصرف درست آب و برق وگاز ندارد چگونه مي‌توان از فرزندان اين خانواده توقع درست‌انديشي داشت؟
از سوي ديگر بدون حضور فعالانه شهروندان، توانمندترين مديريت‌هاي شهري نيز درايفاي رسالت خود توفيق چنداني نخواهد يافت. تحقق اين امر به‌طور مطلوب وقتي اجرايي مي‌شود كه افراد با مسئوليت اجتماعي خود آشنا شده و بي‌تفاوتي را زير پا بگذارند. همانگونه كه هرقدر خانه آراسته، بهداشتي‌تر و با‌نشاط‌تر باشد امنيت و سلامت رواني خانواده بيشتر تأمين مي‌شود، شهر نيز خانه‌اي بزرگ است كه اعضاي آن در حفظ محيط‌زيست و مبلمان شهري، نظافت و رعايت مقررات شهروندي بايد فعالانه‌تر شركت كنند و با نظم‌دهي و نظم‌پذيري به مسئوليت شهروندي خود گردن نهند.
انضباط اجتماعي، مشاركت در مديريت شهري و تعهد و مسئوليت‌پذيري داراي الفباي رفتاري است كه با دلسوزي و همدلي شهروندان اجرا مي‌شود. اصلي‌ترين علت عدم‌حصول به مسئوليت شهروندي ارائه ندادن الگوهاي رفتاري مناسب يا ناقص است. والدين، آموزگاران و مربيان، دولتمردان و مسئولين اصلي‌ترين الگوهاي رفتاري در تعاملات اين فرايندها هستند.
وقتي دولتمردان به وعده‌هاي خود عمل نمي‌كنند و در يك تمايل يك‌سويه از شهروندان متوقع باشند اين فرايند به‌طور مطلوب و ايده‌آل صورت نمي‌گيرد. شوراهاي شهر يكي از مظاهر مشاركت مردم در مديريت شهري است و شوراياري‌‌ها به‌عنوان اهرم‌هاي جذب همكاري شهروندان درمديريت شهري هستند. هرچقدر نهادهاي خدماتي با شفافيت و صداقت به سوي مردم حركت كنند به همان اندازه نيز همكاري و مشاركت مردم را جذب خواهند كرد. امروز شهرداري تهران در حال تبديل شدن از يك نهاد خدماتي به نهادي اجتماعي است كه آموزش حقوق شهروندي و مسئوليت پذيري شهروندان يكي از گام‌هاي مناسب در اين زمينه است.
اينجانب به‌عنوان پژوهشگر علوم رفتاري بيش از 4سال است كه مشغول مطالعه درمورد رشد رفتارهاي شهروندي هستم و درحال رسيدن به اين نتيجه هستم كه بدون آسيب شناسي حقيقي دراين زمينه نمي‌توان به شهر ايده‌آل رسيد. فرهنگ‌سازي در ابعاد مختلف شهري، تفكيك زباله از مبدا و نظافت و نگهداري مبلمان شهري و فضاهاي سبز و ده‌ها رفتار مرتبط ديگر درحال رشد است اما تا رسيدن به نقطه مطلوب هنوز فاصله قابل توجهي وجود دارد كه تنها شهرداري نمي‌تواند در اين زمينه فعال باشد بلكه خانواده‌ها، آموزش و پرورش، رسانه‌هاي ديگر به‌ويژه صدا وسيما بايد در قالب يك كارگروه تخصصي زواياي مغفول مانده در جذب مشاركت مردم راشناسايي كرده و با همدلي وهمكاري يكديگر نسبت به رفع آنها اقدام كنند.
- پژوهشگر اجتماعي