به گزارش ایلنا مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی 70 روز مانده به پایان سال 1393 تنها 32 درصد از بودجه خود را دریافت کرده و با بحران شدید مالی روبرو است.
سیدمحمد کاظم موسوی بجنوردی(رئیس مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی) با اعلام این خبر گفت: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی که می‌توانیم آن را بزرگترین نهاد پژوهش‌های فرهنگی در ایران و شاید جهان اسلام بدانیم، با وجود انتشار دهها مجلد دانشنامه‌های تخصصی و انجام پروژه‌های بزرگ پژوهشی از حمایت مالی کافی برخوردار نیست؛ به گونه‌ای که کارکنان این مرکز از سه ماه پیش حقوق نگرفته‌اند و پرداخت حق‌التألیف دهها تن از استادان و پژوهشگرانی که با این مرکز همکاری دارند با تأخیر چند ماهه روبرو شده است.
او افزود: می‌دانیم که دولت گذشته خزانه را خالی کرده و دست دولت کنونی خالی است اما با توجه به اهمیت و جایگاه علمی این مرکز و با عنایت به اینکه کارکنان و همکاران آن از شریف‌ترین و نجیب‌ترین قشرهای فرهنگی جامعه هستند، از دولت محترم انتظار داریم که برای پرداخت بودجه باقیمانده اقدام عاجلی را به عمل بیاورد.
رییس مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی در تشریح علل بحران مالی در این مرکز گفت: بودجه ما تا اوایل دوره دولت دهم بالغ بر 6 میلیارد تومان بود، اما دولت گذشته با اغراض سیاسی - درحالیکه ما یک نهاد کاملا علمی و غیرسیاسی هستیم - این بودجه را قطع کرد و حتا به همت خواهر رئیس‌جمهور سابق که عضو شورای شهر تهران بود، جلوی کمکهای شورا به مرکز را گرفتند تا رگ حیاتی ما را قطع کنند اما با لطف و مساعت جناب آقای علی لاریجانی، رییس محترم مجلس شورای اسلامی در آخرین سال دولت گذشته، یک بودجه 3 میلیارد تومانی برایمان درنظر گرفتند که البته بازهم عوامل دولت از تخصیص کامل و به موقع آن خودداری می‌کردند.
موسوی بجنوردی یادآور شد: به نظر می‌رسد که دولت گذشته قصد برانداختن این مرکز علمی را داشت و اگر نبود نظر مساعدی که رهبر معظم انقلاب به فعالیت‌ها و دستاوردهای این مرکز داشته‌اند و نیز حمایت برخی دیگر از دلسوزان نظام، قطعا این کار را به انجام می‌رساندند.
او افزود: دولت در سال آینده بودجه ما را به 6 میلیارد و 200 میلیون تومان افزایش داده که از این بابت قدردان آنها هستیم و این را نشانه‌ای از توجه دولت به فرهنگ و پژوهش می‌دانیم اما مشکل فوری و بسیار حادّ ما، عدم دریافت 68 درصد از بودجه سال جاری تا این موقع از سال است که حقیقتا مرکز را فلج کرده است.
- تدوین دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی و هشت دانشنامه تخصصی در دهها مجلد
رییس مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی با اشاره به خدمات این مرکز به فرهنگ ایران و اسلام و جایگاه آن در نظام جمهوری اسلامی گفت: این مرکز از آغاز، کار خود را با یک آرمان بزرگ شروع کرد که عبارت بود از قرار گرفتن در جایگاه بزرگترین مرکز فرهنگی جهان اسلام. ما برای رسیدن به این هدف، در 4 محور عمده برنامه ریزی کردیم که عبارت بود از جمع آوری منابع تحقیق؛ گردهم آوردن استادان و پژوهشگران برجسته؛ تربیت جوانان مستعد زیر نظر این استادان؛ و دستیابی به شیوه‌های ابتکاری برای بالا بردن راندمان تحقیقات. بر این اساس، بزرگترین پروژه‌ای که تعریف کردیم، انتشار دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی در بالاترین درجه از اعتبار علمی به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی بود که تاکنون 21 جلد به زبان فارسی؛ 8 جلد به زبان عربی و 4 جلد به زبان انگلیسی منتشر شده است. خصوصا مجلدات انگلیسی با عنوان "اسلامیکا" در محافل علمی غرب با استقبال زیادی روبرو شده است و ارجاع به آن در مقالات علمی روز به روز بیشتر می‌شود.
او افزود: در کنار دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، تدوین و انتشار دانشنامه‌های دیگری را در دستور کار قرار دادیم که عبارت‌اند از دانشنامه ایران در 30 جلد؛ دانشنامه ایران باستان؛ دانشنامه زبان و گویش‌ها؛ دانشنامه خلیج فارس؛ دانشنامه تهران بزرگ؛ دانشنامه حقوق؛ دانشنامه فرهنگ مردم ایران؛ و دانشنامه هنر. هر کدام از این‌ها در مراحل مختلفی قرار دارند؛ مثلا اواخر سال گذشته، 2 مجلد از از دانشنامه تهران بزرگ مربوط به بخش شمیران را منتشر کردیم و دو مجلد از دانشنامه فرهنگ مردم ایران و سه مجلد از دانشنامه ایران نیز به چاپ رسیده است.
- نبود بودجه برای انتشار مجموعه 20 جلدی تاریخ ایران
رئیس مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی اظهار داشت: علاوه بر تدوین این دانشنامه‌ها، باید به پروژه نگارش "تاریخ ایران" اشاره کنم که از حدود یازده سال پیش آغاز شده است. این مجموعه 20 جلدی با مشارکت 170 استاد و پژوهشگر زبده نوشته شده و تاریخ ایران از دوره عیلامیان تا دوره معاصر را دربردارد. همچنین تدوین مجموعه "جغرافیای جامع ایران" در 5 جلد را آغاز کردیم که در این کار هم 60 استاد و پژوهشگر برجسته مشارکت داشته‌اند. هر دوی این مجموعه‌ها آماده چاپ است اما همانطور که گفتم به مشکلات شدید مالی برخورده‌ایم. برای حل این مشکل، سراغ پیش فروش یا جذب اسپانسر هم رفتیم ولی نتوانستیم آن طور که باید و شاید منابع مالی لازم را فراهم کنیم؛ زیرا وقتی بر اثر اقدامات دولت قبل، همه بخشهای کشور در بحران و رکود مالی فرورفته، دست سرمایه‌گذاران خالی است. در حال حاضر برای چاپ این آثار از برخی بانکها تقاضای وام کرده‌ایم.
او گفت: از دیگر کارهای بزرگ مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، تدوین و انتشار فهرست‌واره کتابهای فارسی است که فهرست تمام کتابهای فارسی جهان از آغاز تا پایان قرن 13 هجری قمری را دربرمی‌گیرد و همگی را با دسته بندی موضوعی معرفی می‌کند و تا به حال 11 جلد آن منتشر شده است. این کار تا چند سال پیش با مدیریت استاد احمد منزوی انجام می‌شد اما اکنون به علت کهولت و کسالت ایشان برعهده آقای علی بهرامیان قرار گرفته است. مشابه همین کار در حوزه مقالات فارسی نیز در جریان است که سال‌ها پیش به همت مرحوم ایرج افشار انجام شد اما ادامه آن از وقتی که ایشان به عضویت شورای عالی علمی مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی درآمدند و کتابخانه عظیم خود را به مرکز هدیه کردند، زیرنظر خودشان در همین مرکز به انجام رسید و الان به جلد نهم یا دهم رسیده‌ایم.
- چهره‌های بین‌المللی فرهنگ ایران در شورای علمی مرکز
موسوی بجنوردی گفت: انجام چنین کارهای بزرگی در حوزه اسلام شناسی و ایران شناسی که قطعا نه تنها در ایران بلکه در سراسر پهنه جهان اسلام نظیر ندارد، مستلزم ایجاد بسترهای لازم از جمله گردآوردن استادان بزرگ و نیز منابع تحقیق بوده است. درحال حاضر شورای عالی علمی مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی متشکل از 46 استاد برجسته است که عموم آنها در حوزه فعالیت خود از چهره‌های بین‌المللی هستند. کسانی چون استاد فتح الله مجتبایی، دکتر نصرالله پورجوادی؛ دکتر غلامرضا اعوانی؛ دکتر مهدی محقق؛ دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی؛ دکتر بدرالزمان قریب؛ دکتر ژاله آموزگار، دکتر داریوش شایگان؛ آیت‌الله دکتر مصطفی محقق داماد؛ آیت‌الله دکتر سید محمد موسوی بجنوردی (برادر بنده)؛ دکتر محمد مجتهد شبستری؛ دکتر احمد مهدوی دامغانی؛ د کتر محمد دبیرسیاقی؛ دکتر آذرتاش آذرنوش؛ دکتر احمد پاکتچی و استادان فرهیخته دیگری که شاید مجال نام بردن از همه این بزرگواران را نداشته باشم و از این بابت از محضرشان پوزش می‌طلبم.
او ادامه داد: جا دارد از اعضای فقید شورای عالی علمی نیز یاد کنم که اگرچه در میان ما نیستند اما امضای علمی آنها برای همیشه پای دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی و دیگر کارهای این مرکز خواهد بود؛ کسانی مانند شادروانان عبدالحسین زرینکوب و همسرشان دکتر قمر آریان، محمدحسن گنجی، ایرج افشار، عنایت‌الله رضا،عباس زریاب خویی، احمد تفضلی، شرف‌الدین خراسانی، و محمد ابراهیم باستانی پاریزی. شما چند مرکز علمی مستقل در کشور را می‌شناسید که این همه چهره‌های بزرگ ملی و بین‌المللی را یکجا گرد آورده باشد و محصولات علمی و پژوهشی آن با مشارکت مستقیم و زیر نظر چنین افرادی شکل گرفته باشد؟
- تأسیس بزرگترین کتابخانه تخصصی و پژوهشی کشور
رییس مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی اظهار داشت: بستر دیگری که فراهم کردیم، گردآوری منابع تحقیق بود؛ به گونه‌ای که امروز کتابخانه مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی با داشتن بیش از 700 هزار جلد کتاب تخصصی در حوزه اسلام‌شناسی و ایران‌شناسی بزرگترین کتابخانه تخصصی و پژوهشی کشور است. از این تعداد حدود 200 هزار جلد از منابع کتابخانه، کپی کتابهای کمیاب یا منحصر به فردی است که اصل‌شان در کتابخانه‌های بزرگ ایران و جهان اسلام موجود هستند و ما با صرف وقت، هزینه و انرژی بسیار زیاد، نسخه‌ای از آنها را تدارک دیده‌ایم.
او افزود: همچنین کتابخانه‌های 103 نفر از برجسته‌ترین چهره‌های علمی و فرهنگی کشور مانند شادروانان عبدالحسین زرینکوب، ایرج افشار، فریدون آدمیت، علینقی منزوی، محمدجواد مشکور یا کسانی مانند دکتر منوچهر ستوده و استاد احمد منزوی به مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی هدیه شده و کتابخانه مرکز از این نظر هم کاملا بی‌نظیر و بی‌رقیب است.
موسوی بجنوردی در تشریح مشکلات کتابخانه مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی گفت: در این چند سالی که دولت گذشته مرکز را از نظر مالی به شدت تحت فشار قرار داد، نتوانستیم منابع کتابخانه مرکز را افزایش دهیم و بر غنای آن بیفزاییم و از آن مهمتر این که پروژه بزرگ و ضروری دیجیتالی کردن کتابخانه نیمه کاره ماند.
- تنها نیمی از بودجه مورد نیاز را می‌گیریم
محمدکاظم موسوی بجنوردی در پایان گفت: درحال حاضر مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی برای انجام مطلوب و به موقع پروژ‌ه‌هایی که نام بردم، به سالانه حدود 8 تا 10 میلیارد تومان بودجه نیاز دارد اما بودجه امسال ما 4 میلیارد تومان بود که تا نیمه دوم ماه دی ماه، فقط 32 درصد آن را گرفته‌ایم. البته می‌دانیم که دست دولت خالی است و مقصر اصلی را دولت گذشته می‌دانیم اما باتوجه به اهمیت این مرکز و کارهایی که در دست اقدام دارد و اینکه سه ماه است کارکنان این مرکز به عنوان شریف‌ترین و نجیب‌ترین قشرهای فرهنگی جامعه حقوق نگرفته‌اند، از دولت محترم انتظار داریم که برای پرداخت بودجه باقیمانده مرکز اقدام عاجل به عمل بیاورد.