پیوند اعضا در شیراز از قبل از انقلاب با پیوند کلیه آغاز شد و اولین پیوند کلیه ایران در سال ۱۳۴۷ توسط دکتر صمدی زاده و گروهش در بیمارستان نمازی شیراز انجام شد. اولین پیوند کبد ایران نیز در سال ۱۳۷۲ در همین بیمارستان به سرپرستی دکتر سیدعلی ملک‌خسینی انجام شد.
در حال حاضر، پیوند کبد در کشورهای زیادی انجام می‌گیرد و در آمریکا که رتبه اول جهان در این زمینه را دارد، سالانه بین ۵ تا ۶ هزار پیوند کبد انجام می‌شود. دانشگاه علوم پزشکی شیراز در این زمینه به آمار سالانه حدود ۵۰ پیوند کبد دست یافته است. دومین دانشگاه کشور که پیوند کبد را انجام می‌دهد، دانشگاه علوم پزشکی تهران است که تا کنون ۱۰ کبد را پیوند زده است. در دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز تلاش‌هایی در سال‌های اخیر صورت گرفته است.
- چرا شیراز؟
دانشگاه علوم پزشکی شیراز گوی سبقت را از سایر دانشگاه‌ها در زمینه پیوند کبد ربوده است.
دکتر جعفریان، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و سرپرست بخش پیوند کبد بیمارستان امام خمینی، در این باره می‌گوید: «پیوند کبد جزو سخت‌ترین اعمال جراحی عالم پزشکی امروز است. پیوند کبد، از لحاظ آناتومیکی، یک جراحی پیچیده است. به این دلیل که کبد ۵ اتصال عروقی و صفراوی دارد. از طرفی بیماری که دچار نارسایی کبدی است، مشکل انعقادی دارد. علاوه بر این، چنین بیماری اختلال عملکرد چندین ارگان همزمان دارد. یعنی در این جراحی با بیماری طرف هستیم که بیماری‌های همزمان دیگری دارد.»
«در کنار این سختی کار، پیوند کبد یک مشکل دیگر هم دارد و آن، اینکه در انجام پیوند کبد، بیشتر کار‌ها توسط نیروی انسانی انجام می‌شود و خیلی وابسته به دستگاه و تجهیزات نیست. علاوه بر این‌ها، هزینه این پیوند بسیار زیاد است. به همین دلایل، دانشگاه علوم پزشکی تهران نتوانست کار پیوند کبد را در ایران شروع کند.»
«اما آقای دکتر ملک حسینی در آن زمان، رئیس دانشگاه علوم پزشکی شیراز بودند و علاوه بر این، در سطح استان فارس هم ذی نفوذ هستند و به خاطر همین توانستند حمایت نسبتا همه جانبه‌ای را از پیوند کبد در دانشگاه علوم پزشکی شیراز انجام دهند. البته در آن زمان یک مشکل دیگر هم وجود داشت. مشکل بعدی ما این بود که در آن زمان ما قانونی برای مرگ مغزی نداشتیم. البته فتوای امام (ره) بود ولی به هر حال باید دست به عصا رفتار می‌شد. با همه این تفاصیل کار پیوند کبد در بیمارستان نمازی شیراز که در سال ۷۲ شروع شد، نیز به کندی پیش رفت و در ابتدا سالی یک یا دو بار پیوند انجام می‌دادند.»
نکته جالب اولین پیوندهای کبد ایران، این است که کبد مورد استفاده در برخی از این جراحی‌ها از تهران تامین می‌شد. یعنی دکتر ربانی و دکتر محققی، اساتید دانشگاه علوم پزشکی تهران که هم اکنون عضو تیم پیوند کبد این دانشگاه هستند، کبدهای مورد نطر را از یک بیمار دچار مرگ مغزی بر می‌داشتند و با خود به شیراز می‌بردند. دکتر محققی، استاد جراحی و کسی که اولین کبد را از تهران با خود به شیراز برد، در این باره می‌گوید: «من خاطرم هست که برای اولین بار در سال ۱۳۷۴، کبد بیمار مرگ مغزی را در بیمارستان دکتر شریعتی تهران برداشتیم و داخل محلول ویسکانسین گذاشتیم و من خودم شخصا آن را به شیراز بردم. بعد هم در جراحی پیوند همان کبد در بیمارستان نمازی شیراز حاضر شدم.»
دکتر محققی در باره چگونگی پاگیری پیوند کبد در ایران می‌گوید: «در سال ۱۳۷۰ با جمع بندی شرایط روز پزشکی ایران در بخش جراحی دانشگاه علوم پزشکی تهران، به این نتیجه رسیدیم که باید به جز مقوله تروما و مجروحان جنگی، در حوزه جراحی، به بیماری‌های دیگری هم پرداخته شود. به همین علت عده‌ای از همکاران به سراغ لاپاراسکوپی و عده‌ای به سراغ جراحی‌های ترمیمی یا سایر شاخه‌های جراحی رفتند. بنده و دکتر ربانی هم به سراغ پیوند کبد رفتیم. من برای گذراندن دوره‌های لازم پیوند کبد به آمریکا رفتم. البته قبل از ما دکتر ملک حسینی دوره پیوند کبد را در آمریکا گذرانده بود. تیم دانشگاه علوم پزشکی شیراز هم برای پیوند کبد کامل‌تر بود. چون آنها به صورت تیمی در این حوزه، دوره دیده بودند. به همین دلیل اولین پیوند کبد ایران در آن دانشگاه انجام شد.»
- قانون مرگ مغزی؛ یک نقطه عطف
در ابتدای شروع ماجرای پیوند کبد در ایران، عدم وجود قانون مرگ مغزی چوب لای چرخ پیشرفت در این زمینه می‌گذاشت و دانشمندان شیرازی و تهرانی تنها با استناد به فتوای حضرت امام خمینی (ره) کار پیوند کبد را خیلی با احتیاط پیش می‌بردند. ولی با تصویب قانون مرگ مغزی در سال ۱۳۷۹ پیوند کبد رسمیت بیشتری پیدا کرد و با سرعت و شتاب بیشتری دنبال شد.
دکتر جعفریان در این باره می‌گوید: «بعد از تصویب قانون مرگ مغزی در مجلس، دانشگاه علوم پزشکی شیراز یک جهش داشت و در سال ۱۳۸۰، ۱۰ پیوند کبد انجام داد. در صورتی که از سال ۱۳۷۲ تا ۱۳۸۰ کلا حدود همین تعداد پیوند کبد انجام شده بود.»
منبع:
http://ikh.tums.ac.ir/index.php