راسته‌هايش كم و زياد شده‌اند و بازارچه‌هاي تخصصي‌اش شكل گرفته‌اند. يكي از تغييرات آن در زمان ما هم اين است كه اين روزها از تردد ماشين‌ها روي سنگفرش‌هاي جلوي بازار جلو‌گيري مي‌شود. در اين روزهاي آخر سال، سري زده‌ايم به اين پاتوق قديمي اما پررونق. اينجا همه‌جور جنسي پيدا مي‌شود كه اغلب ارزان‌تر از مغازه‌هاي خرده‌فروشي است. اينجا هم فال است، هم تماشا. با يك امتياز منفي غيرقابل انكار؛ شلوغي بيش از حد. به نخستين دالان كه برسيد، جمعيت خودش شما را به داخل هدايت مي‌كند!
- خشكبار
راسته چارسوق بازار بزرگ، براي خشكبار بهترين گزينه است. خريد از اينجا از اين نظر خوب است كه چه كلي بخواهيد خريد كنيد چه جزئي و در حد مصرف خود يا خانواده‌تان، به ازاي هر كيلو تقريبا پول ثابتي بايد بپردازيد؛ يعني اينجا برخلاف اكثر نقاط بازار، سود كمي روي خريد‌هاي جزئي مي‌كشند. در راسته خشكبارفروش‌ها به جز پسته و بادام و تخمه و خوردني‌هاي ديگر، چيزي كه زياد پيدا مي‌شود داروهاي گياهي و همه‌‌چيزهايي است كه در عطاري‌ها به فروش مي‌رسند.
- لوازم خانگي
لوازم‌برقي، ظروف تفلون، چيني، كريستال و... ازجمله لوازمي هستند كه اكثر مردم براي خريد آن، تيمچه حاجب‌الدوله را ترجيح مي‌دهند. كاسب‌هاي حاجب‌الدوله يا همان بازار لوازم‌خانگي تا دلتان بخواهد تك‌فروشي دارند و مجبورتان نمي‌كنند 6تا سيني بخريد يا دست خالي برگرديد خانه! اما اگر مي‌خواهيد انتخاب دقيق‌تري داشته باشيد به رقيب بزرگ حاجب‌الدوله هم يك سر بزنيد؛ به بازار لوازم‌خانگي شوش كه به داشتن اجناس لوكس معروف است.
- لوازم‌التحرير
اينجا بازار لوازم‌التحرير است؛ بازار خودكار، روان‌نويس، كاغذ، وسايل اداري، وسايل تزييني و... كه با مارك‌ها و كيفيت‌هاي مختلف فروخته مي‌شوند. اين بخش، در ابتداي بازار سلطاني قرار دارد؛ يعني در شرق درب‌شمالي مسجد امام و در غرب مسجد جامع. تك‌فروشي‌هاي بازار لوازم‌التحرير زياد است اما در اينجا هم اگر قيمت اجناس دست‌تان نباشد، ممكن است يك خودكار را گران‌تر از مغازه‌هاي سطح شهر بخريد.
- پاساژ ملي
اينجا به‌طور ويژه شلوار جين، كتان و پارچه‌اي پيدا خواهيد كرد؛ اجناسي كه در تنوع و قيمت شما را ترغيب به خريد مي‌كنند. البته براي پيدا‌كردن يك جنس خوب بايد خوب بگرديد. به هر حال همه جنس‌ها خوب نيستند و نمونه‌هاي چيني را ممكن است به اسم برندهاي مطرح به شما بفروشند. ضمن اينكه در اغلب موارد، نبودن اتاق پرو يا شلوغي مغازه‌ها ممكن است باعث شود از پوشيدن مورد خريد صرف‌نظر كنيد و با كمي ريسك دست به خريد بزنيد.
- كيف‌فروشي
اسم پاساژ كيف‌فروش‌هاي بازار، «مشير خلوت» است. اينجا، هم كيف مجلسي دارند، هم كوله‌پشتي، هم كيف‌هاي اسپرت و هم ساك و چمدان سفري، يا حتي كيف‌هاي چرخ‌دار براي مدرسه بچه‌ها. فقط ممكن است مجبور شويد سر يك كيف، كلي با مغازه‌دارها چانه بزنيد چون در اين قسمت بازار خيلي از فروشنده‌ها فروش تكي ندارند و سختشان است يك عدد كيف بفروشند.
- پاساژ بازار
پاساژ رضا، بيرون بازار بزرگ است. اينجا پوشاك و كيف و كفش‌اش در يك پاساژ 6-5 طبقه‌اي جمع شده و نبايد براي پيدا كردن يك جنس راه زيادي برويد؛ ضمن اينكه يك نمازخانه كوچك و سرويس‌بهداشتي و ساندويچي هم دارد. شيك و تميز است و جنس مارك‌دار هم دارد، قيمت‌هايش اكثرا از مغازه‌هاي سطح شهر پايين‌تر است و در حراجي‌هاي فصل، مغازه‌دارها سنگ تمام مي‌گذارند.
- كويتي‌ها
بزرگ‌ترين ايراد پاساژ كويتي‌ها اين است كه به‌جز چند مورد معدود، چيزي به‌عنوان اتاق پرو در مغازه‌هايش پيدا نمي‌شود. اينجا نه شيك است نه امكانات خاصي دارد. جنس‌هايش اما اكثرا قيمت مناسب و طرح‌هاي قديمي دارند ولي اگر باحوصله در حجره‌ها بگرديد مي‌توانيد پيشنهادهاي خوب و ارزاني براي خريد پيدا كنيد. پاساژ كويتي‌ها بيرون فضاي بازار اصلي است.
- خريد، زير سقف مطمئن
اينجا دالان در دالان است و وقتي وارد يك دالان شويد، ناخودآگاه به دالان‌هاي ديگر هم هدايت مي‌شويد. با اين حساب، لازم است برنامه‌اي براي شناسايي و دالان‌گردي داشته باشيد چرا كه در اين دالان‌هاي طويل، از نخ خياطي و پنس و مدادرنگي و كفي‌كفش و جوراب و شلوار گرفته تا موكت و فرش پيدا مي‌شود. در‌واقع هر دالاني بورس كالاي خاصي است. اگر فروشنده نخ خياطي را پيدا كنيد، حتما چرخ‌خياطي و ديگر وسايل‌خياطي را هم پيدا كرده‌ايد. به همين دليل ساده شلوغي بازار و طولاني بودنش، بهتر است قبل از مجذوب‌شدن در ويترين‌هاي مختلف و پيش از آنكه حسابي خسته شويد،نشاني جنس خاصي را كه مي‌‌خواهيداز فروشنده‌ها بپرسيد و مستقيم دنبالش برويد. اين را هم بدانيد كه در برخي مغازه‌ها، عبارت «تك‌فروشي نداريم» خيالتان را راحت خواهد كرد كه براي خريد نمانيد و مانع حركت پشت‌سري‌ها هم نشويد. با قدم‌زدن در بازار، حتما بورس اسباب‌بازي‌ها، بورس انواع ساعت، مغازه‌هاي لوازم‌خانگي، حوله و پتو‌فروشي و حتي بازار ليف را خواهيد ديد. بازارهاي كفش، طلا و نقره، كيف و دفتر و خودنويس هم كه جاي خودشان را دارند.
- در راسته زرگرها
راسته طلا فروش‌هاي بازار خودش به چند راسته تقسيم مي‌شود. راسته اصلي همان بازار زرگرهاي معروف است كه از اسمش هم پيداست كه در آن با چه اجناسي روبه‌رو خواهيم شد. 2 راسته كناري زرگرها يعني بازار صحاف‌ها و بازار بزرگ هم طلافروشي‌هاي زيادي دارند و جزو همين راسته حساب مي‌شوند. اين راسته‌ها كه در چپ و راست بازار زرگرها قرار گرفته‌اند همه به هم راه دارند و به راحتي مي‌شود همه‌شان را يكجا گشت زد. رنگ طلايي حجره‌هاي پر زرق و برق بازار به همراه مشتري‌هايي كه اكثرا خانم هستند و با دقت مدل‌هاي جديد را ورانداز مي‌كنند تصوير هميشگي اينجاست. اين راسته‌ها به غيراز خريد و فروش طلا و جواهر، كار تعميرات طلا، فروش سكه و ساخت زيورآلات سفارشي را هم انجام مي‌دهند. پاساژهاي زمرد، فروردين و... هم تعدادي از پاساژهاي بزرگ راسته‌هاي طلافروشي بازار هستند. حتي وقتي از راسته‌هاي بازار هم بيرون مي‌زنيد، باز هم مغازه‌هاي اطراف راسته‌ها طلا فروشي هستند. پاساژ 6طبقه خرداد هم كه تقريبا نوساز است، نزديك راسته زرگرها در خيابان پانزده خرداد قرار دارد كه فقط مخصوص طلاست. يك بازار زيرزميني بزرگ طلا هم قبل از راسته‌هاي ذكر شده و درست روبه‌روي سبزه ميدان قرار دارد. ورودي اين بازار كه در حقيقت يك زير گذر بزرگ است را روبه‌روي ميدان پيدا خواهيد كرد كه اسم آن هم بازار طلا و جواهر ايران است. اينجا هم فقط براي فروش طلا نيست و بساط خدمات جانبي هم برپاست.
- چطور برويم؟
بازار در ميان خيابان‌هاي مولوي در جنوب، مصطفي خميني (سيروس) در شرق، پانزده خرداد (بوذرجمهري) در شمال و خيام در غرب قرار گرفته است. در تقاطع اين خيابان‌ها ميدان محمديه، چهارراه مولوي و چهارراه سيروس قرار گرفته‌اند، به همين دليل، به شيوه‌هاي مختلفي مي‌شود به بازار رسيد و البته انتخاب اول خيابان پانزده‌خرداد است كه سرتاسر پياده‌رو شده تا يادي از طهران قديم كرده باشيم. از طريق مترو مي‌توانيد خودتان را به ايستگاه پانزده‌خرداد يا حتي مولوي برسانيد؛ روشي كه از استفاده از تاكسي يا موتور بهتر و سريع‌تر است. اگر با مترو و تاكسي‌هاي خطي بازار كه در بيشتر ميادين اصلي شهر وجود دارند، خودتان را به آنجا برسانيد مي‌توانيد با ون‌هاي تاكسي، جلوي يكي از راسته‌هاي بازار پياده شويد. به گستره پانزده‌خرداد كه وارد مي‌شويد جمعيت غلغله است. تا قبل از رسيدن به نخستين دالان بازار هم دستفروش‌هايي كه در بساطشان از سفره هست تا سي‌دي و ترقه و لباس‌فروش‌ها و... به كمين نشسته‌اند. بايد مراقب باشيد هم جنس بنجل بهتان نيندازند هم پول‌تان را قبل از رسيدن به بازار بر اثر جوگيري فقط پاي جنس‌هاي آنها ندهيد.