بر همين اساس، فرشباف‌ها در روزگاران دور منزلت اجتماعي خوبي داشته‌اند و گويا كسب و كارشان هم سكه بوده. علاقه به فرش، صد‌ها سال بعد كه امروز باشد، همچنان با ماست و حتي اگر كف خانه را با سنگ‌هاي اصيل و قيمتي بپوشانيم، قسمتي از آن را با فرش خواهيم آراست و تقريبا همه باور داريم كه خانه بدون فرش، لخت و بي‌روح است. اما حالا چطور از اين كالاي باارزش خانه‌مان نگهداري كنيم كه عمر بيشتري داشته باشد؟ مهارت نگهداري از فرش و راه و رسم افزودن به عمر آن، موضوع صفحه‌اي است كه پيش‌رو داريد. اين راهنما با استفاده از تجربيات حكمت‌الله سبيلي، يكي از كارشناسان با تجربه حوزه فرش نوشته شده است.
- غبارروبي از فرش
فرش‌ها ميانه بدي با خاك و غبار دارند، در عين‌حال جارو هم از دشمنان سلامت آنها محسوب مي‌شود. پس چندان بيراه نيست اگر فرش را اغلب با روفرشي بپوشانيد و جلوي نشستن خاك و غبار بر آن را بگيريد ولي به هر حال تماس جارو و فرش، يك اتفاق اجتناب‌ناپذير است. در اين بين بايد درنظر داشت كه جاروي دستي، آسيب كمتري به فرش مي‌زند و اگر قرار به استفاده از جاروي برقي است، لااقل بدون برس باشد. جاروهاي برقي، پرزهاي فرش را مي‌مكند و به مرور، بافت‌هاي فرش را شل مي‌كنند و آن واقعه غم‌انگيزي كه به كچل‌شدن فرش معروف است، به همين دليل اتفاق مي‌افتد. در زمان استفاده از جاروي دستي، توصيه شده كه در جهت خواب فرش جارو كشيده شود. اگر حساسيت زيادي داريد و يا خاك فراواني به خورد فرش رفته، شايد لازم باشد كه ۲بار جارو بزنيد. درچنين شرايطي بهتر است بار اول در خلاف و دفعه دوم در جهت خواب فرش باشد. اگر جاروي دستي در خانه موجود نيست و ميانه‌اي هم با آن نداريد، اين نكته را درنظر داشته باشيد كه لااقل جاروي برقي را بر ريشه‌هاي فرش نكشيد، چون به بافت فرش آسيب مي‌رسد. تلاش كنيد كه هفته‌اي يك‌بار هم بيشتر با جاروي برقي به سراغ فرش نرويد.
- شست‌وشوي فرش
آب يكي از دشمنان اساسي فرش است. هر اندازه كه فرش از رطوبت و شست‌وشو دور باشد، عمر طولاني‌تري خواهد داشت. فرش‌هاي دستباف معمولا رنگ مي‌دهند و فرش‌هاي ماشيني پس از شست‌وشو، از شكل مي‌افتند. بنابراين بهتر است تا ضرورت پيدا‌نكرده، فرش‌ها شسته نشوند. اما اگر تصميم به شستن فرش گرفته‌ايد، ابتدا بايد غبارگيري كنيد. به اين صورت كه فرش را بياويزيد و به پشت آن تركه بزنيد. اين كار پيش از آنكه آب را روي فرش بگيريد، ضروري است. اگر يك سطح شيبدار مثل رمپ پاركينگ در دسترس داريد، بهترين جا براي شستن فرش به‌حساب مي‌آيد. اگر نه، فرش را بر سطحي صاف بخوابانيد و آب را بر آن بگيريد. آب بايد سرد باشد. اين نكته را به ياد داشته باشيد كه شوينده‌هاي مرسوم شيميايي مثل سفيدكننده‌ها، خيلي خوب فرش را به نابودي مي‌كشند. بنابراين سراغ آنها نرويد و نهايتا از پودر صابون استفاده كنيد. پيشنهاد براي شست‌وشو، ۲ سال يك‌بار است.
- تميزي از نوع كاذب
شامپو زدن به فرش، يك تميزي كاذب به همراه دارد كه اغلب كارشناسان فرش با آن مخالفند چون آن درخشندگي و برق و لعابي كه پس از شامپو زدن حاصل مي‌شود، در واقع درخشش مواد شيميايي است و پس از آن، فرش دچار چرك‌مردگي مي‌شود. اما از آنجا كه اغلب ساكنان خانه‌هاي آپارتماني، محل بي‌دردسري براي شست‌وشوي فرش ندارند، شامپو‌زدن راه‌حل موقت و مناسبي است اما فراموش نكنيم كه خيلي فرش را تميز نمي‌كند. ابتدا فرش را جارو بزنيد و بعد محلولي از شامپو و آب تهيه كنيد. رعايت ميزان استفاده از شامپو كه روي ظرف آن نوشته شده، نكته مهمي است. شامپو متشكل از مواد شيميايي است و هر اندازه كمتر به فرش بخورد، براي حفظ سلامت فرش بهتر است. بعد از آنكه شامپو زدن تمام شد، لااقل ۲بار، تمام فرش را با ملايمت و با استفاده از پارچه‌اي تميز و مرطوب، دستمال بكشيد تا كف شامپو از فرش جدا شود. بعد از آن هم لااقل يك ساعت در و پنجره‌ها را باز بگذاريد تا گردش هوا، رطوبت را خشك كند.
- لكه‌زدايي از فرش
وقتي مايعي روي فرش ريخت، سرعت عمل براي رفع آن، حرف اول را مي‌زند. پيش از آنكه مايع به خورد فرش برود، بايد آن را توسط دستمال حوله‌اي جذب كرد و بعد با يك پارچه تميز و مرطوب، با ملايمت آن نقطه را دستمال كشيد. اگر مشكل رفع نشد و آثار رنگ آن مايع بر فرش باقي ماند، ۲راه‌حل در مقابل داريد؛ يكي همان روش سنتي كه به شست‌وشوي نقطه‌اي معروف است. فرش را بلند كنيد و سطلي زير نقطه مورد نظر قرار دهيد و آب را روي آن بگيريد. فقط براي خشك‌شدن اين نقطه، بايد حتما يك روز فرش به همين حالت قرار گيرد تا هوا از زير آن جريان داشته باشد. روش دوم، استفاده از ماست ترش است. ماست را روي لكه بريزيد و فرصت دهيد تا خشك شود. بعد با آب و دستمال مرطوب، آن را پاك كنيد. ماست ترش، رنگ را به‌خود جذب مي‌كند و خواهيد ديد كه اثري از آن باقي نخواهد ماند. البته به شرط آنكه لكه تازه باشد. پس هيچ لكه‌اي را بر فرش، به حال خود رها نكنيد.
- انبار كردن فرش
دشمن‌هاي ديرين فرش، آب، خاك و بيد هستند كه مورد آخري در زمان انبار كردن فرش فعال مي‌شود. مي‌گويند بيد، حشره بسيار ترسويي است و در نقاطي كه نور و صدا باشد، پيدايش نمي‌شود. بنابراين اگر قصد نگهداري از فرش در يك انباري تاريك و كم‌رفت‌وآمد را داريد، بايد پذيراي اين مهمان ناخوانده هم باشيد. قراردادن فرش لوله شده در كيسه‌هاي پلاستيكي، امكان جريان يافتن هوا در تار و پود فرش را كاملا قطع مي‌كند و اين، يك كمك اساسي به پوسيدن فرش است. بنابراين اگر امكان خواباندن فرش به‌صورت باز بر زمين را نداريد و بايد حتما لوله‌اش كنيد، با يك ملافه آن را بپوشانيد. نفتالين يا تنباكو براي مقابله با بيد‌ها، كاركردي سنتي دارند، اما خيلي هم قابل اعتماد نيستند. توجه داشته باشيد كه گرما و رطوبت، باعث كپك زدن فرش مي‌شود. پس اگر قصد استفاده از فرشي را نداريد، پيش از آنكه آن را در انباري مرطوب و گرم و بي‌صدا نابود كنيد، به فروختنش بينديشيد.
- فرش‌ها و پايه‌ها
پايه‌هاي مبل‌ها به مرور بر فرش جا مي‌اندازد. براي جلوگيري از آسيب به بافت فرش، بهتر است جاي مبل‌ها را گاهي اندكي تغيير داد، از زيرمبلي چوبي سود برد و البته گاهي فرش را نيز چرخاند. چرخاندن فرش از جهت ديگري هم اهميت دارد كه باعث يكنواخت‌شدن رنگ‌باختگي فرش بر اثر آفتاب و ساييدگي آن بر اثر تردد و پاخوردگي مي‌شود. اگر به هر دليلي سطح فرش كوبيده شد و جاي پايه‌اي بر آن باقي ماند، يك قالب يخ در محلي كه گود افتاده قرار دهيد و فرصت دهيد تا آب شود. بعد با پارچه حوله‌اي، رطوبت را خشك كنيد و شاهد باشيد كه پرز‌ها به حالت اول بازگشته‌اند. اگر نشد، با مسواك بر آن بكشيد. فراموش نكنيم كه رطوبت، دشمن جدي فرش و عامل پوسيدگي است. بنابراين از قرار دادن گلدان بدون پايه بر فرش قطعا بايد خودداري كرد. اگر بپوسد، ديگر راه‌حلي ندارد. آفتاب هم دشمن فرش است و رنگ آن را از بين مي‌برد، اما نبايد جلوي آفتاب را براي ورود به خانه گرفت. روفرشي بهترين گزينه براي نقاطي از فرش است كه بيشتر آفتاب مي‌خورد.
- فرش را دوهزار ساله كنيد!
رو به شمال خيابان كارگر در تهران، وقتي كه پارك لاله تمام شود، مي‌توان ساختمان متفاوت موزه فرش را ديد و از فرش‌هاي داخلش فهميد كه يك فرش را تا ۲ هزار سال هم مي‌شود نگه داشت. بد نيست چند نكته را در مورد فرش به ياد داشته باشيد:
عمر زياد، توقعي است كه فقط مي‌شود از فرش دستباف داشت. فرش‌هاي ماشيني كه بيش از ۵۰سال عمر كنند ركورد زده‌اند.
چرك شدن ريشه‌هاي فرش و به هم‌ريختگي آنها كه بر اثر پا خوردن ايجاد مي‌شود، اعصاب خيلي‌ها را خرد مي‌كند، طوري كه بعضي‌ها روي ريشه‌ها چسب مي‌زنند اما اين كار مانع از رسيدن هوا به ريشه‌ها مي‌شود و آنها را مي‌پوساند. خود چسب هم عاملي براي آسيب به ريشه‌هاست.
اگر ريشه‌هاي فرش روي اعصابتان است، آنها را تا بزنيد و زير فرش قرار دهيد يا با پارچه كتاني يا توري، برايشان لفافه بدوزيد.
آفتاب كم‌رمق بهار و پاييز، جان تازه‌اي به فرش‌ها مي‌دهد. اگر ممكن بود، سالي يك‌بار فرش‌ها را در اين زمان‌ها از خانه خارج كنيد و اصطلاحا هوا بدهيد.
آسيب‌هايي مثل پارگي يا سوختگي بر فرش قابل ترميم است. اين آسيب‌ها را قبل از آنكه بر اثر پا خوردن و جاروكشي افزايش پيدا كند، حتما به يك كار‌شناس فرش بسپاريد.