حالا تهراني‌ها و به‌ويژه شهروندان منطقه 18پايتخت مي‌توانند چشم انتظار اين باشند كه كم‌كم فضاهاي تفريحي، فرهنگي، گردشگري و فضاي سبز جاي گودال‌هاي عميق اين معادن را بگيرند. صدالبته كه اتمام طرح تفرجگاهي مربوط به اين معادن زمان زيادي را لازم دارد؛ تا آنجا كه طبق قراردادهاي موجود اجراي فاز نخست آن 7سال به طول مي‌انجامد. اما اكنون خبر خوش اين است كه استحصال از معادن موجود و تخليه نخاله در همه آنها ممنوع شده است. اين موضوع، جمع‌بندي جلسه ديروز فرمانداري تهران بود كه در آن علاوه بر معاون فرماندار و كارشناسان سياسي و امنيتي وي، مسئولاني از اداره محيط‌زيست، مديريت بحران شهر تهران، سازمان صنعت، معدن و تجارت استان و شهرداري تهران حضور داشتند. بنابراين مردم محله‌هاي اطراف اين مناطق مي‌توانند نفسي راحت‌تر از قبل بكشند و شب‌ها بدون صداي گوشخراش تردد كاميون‌ها، سر بر بالين بگذارند. اگرچه باد غالب غرب به شرق تهران، همچنان مي‌تواند گردوغبار بستر معادن را پراكنده كند.
در جلسه روز گذشته، معاون فني عمراني فرماندار تهران با تأكيد بر تعطيلي يكي از معادن اين منطقه، گفت كه«فعاليت توليد و بازيافت شن و ماسه در منطقه 18به هيچ عنوان نبايد انجام شود.» غلامحسين آرام پس از جلسه و در گفت‌وگو با همشهري با اشاره به اينكه در مقطعي براي بازيافت شن و ماسه به اين معادن اجازه فعاليت داده شده بود، افزود: «امروز ديگر نبايد اين فعاليت ادامه داشته باشد. از 3معدن فعال، 2معدن هيچ فعاليت استحصالي و بازيافت ندارد و همكاري خود را براي اجراي طرح تفرجگاهي اعلام كرده‌اند. اما براي معدن ديگر كه اكنون برداشت ندارد و فقط بازيافت را دنبال مي‌كند، مقداري مشكلات حقوقي و... وجود دارد.» وي اضافه كرد: «تأكيد فرمانداري بر اين است كه اين معدن نيز بايد تمام فعاليتش را متوقف كند و اميدواريم در جلسات آينده مشكلات موجود مرتفع شده و فعاليت‌ها كلا خاتمه يابد.» به گفته آرام براساس رأي كميسيون ماده 5، راهكارهاي تبديل شدن اراضي اين معادن به ساير كاربري‌ها به‌صورت كامل مشخص شده است. وي اظهار اميدواري كرد مالكان در اجرايي شدن اين طرح همكاري لازم را داشته باشند وي تأكيد كرد: «فرمانداري تهران به هيچ عنوان براي تعطيلي اين معادن تعلل نمي‌كند اما معتقد است كه اين تعطيلي بايد براساس روند قانوني انجام شود.»
رأي كميسيون ماده 5كه آرام به آن اشاره كرد در تاريخ 4 شهريور سال 92صادر شده است. به گزارش همشهري در بند هفتم صورتجلسه 365كميسيون ماده 5در اين تاريخ آمده كه محدوده مورد مطالعه به وسعت حدودا 400هكتار (محدوده معادن شن و ماسه) پيشنهادهاي كاربري‌هاي مختلف مشخص شده است.
در بند 15اين صورتجلسه كل محدوده معادن براي اجراي فاز نخست (85درصد محدوده) به 6حوزه فضاي سبز و باز (45.4درصد از محدوده)، حوزه تجاري، اداري و خدماتي- فرامنطقه‌اي (19.5درصد كل محدوده)، حوزه تجاري، اداري و خدماتي- ناحيه‌اي و محله‌اي (2.4درصد كل محدوده)، حوزه خرمنكوب- اسكان كاركنان (5.4درصد كل محدوده)، حوزه حريم‌ها (5.8درصد كل محدوده) و همچنين حوزه رودخانه، درياچه و مسيرهاي آب (5درصد كل محدوده) تفكيك شده است. در نتيجه طرح پيشنهادي كميسيون ماده 5 اينطور آمده كه اين مجموعه علاوه بر آنكه با تعريف منظره و چشم‌انداز مناسب براي يكي از اصلي‌ترين ورودي‌هاي شهر تهران و استقرار فعاليت‌هاي متناسب با اين ويژگي، جايگاه عملكردي در مقياس كلانشهر تهران دارد، كمبود‌هاي خدماتي پيرامنطقه‌اي در منطقه 18و نواحي مجاورش را تأمين مي‌كند و در از بين بردن گسست موجود بين بافت‌ها و ايجاد پيوستگي مؤثر است.
سازمان پيشگيري و مديريت بحران شهر تهران خردادماه امسال به بررسي مخاطرات ناشي از معادن شن و ماسه مجاور رودخانه كن پرداخت. در گزارش اين سازمان كه در 19صفحه تنظيم شده است، تصاويري به ثبت رسيده كه گسل‌هاي خطرناكي را در ديواره شرقي معادن نشان مي‌دهد. اين مورد را نماينده سازمان پيشگيري و مديريت بحران تهران در جلسه ديروز متذكر شد و بر اين نظر بود كه پيش از رخداد هرگونه اتفاق فاجعه‌باري بايد اقدامات لازم صورت بپذيرد.
در گزارش اين سازمان همچنين آمده كه برداشت‌هايي با شيب نزديك به قائم و بدون رعايت تمهيدات خاص صورت گرفته است؛ بنابراين احتمال بروز حوادث مختلف ازجمله رانش خاك، جاري شدن آب رودخانه به داخل گودها و... دور از انتظار نيست. جالب اينجاست كه در قسمت مخاطرات از ديدگاه مهندسي رودخانه گزارش هم، بارها به خطرات رودخانه كن و سيلابي‌شدن آن كه در فاصله بسيار نزديك 5تا 6متري از گودهاي عميق 100متري قرار دارد، هشدار داده شده است. حتي در جمع‌بندي نهايي آمده كه گسيختگي ديواره‌ها و ريزش آوار بر تاسيسات و افراد داخل معدن نيز احتمال دارد. اگرچه اين گزارش حاوي توصيه‌هايي مثل پيشگيري از ريزش ديواره‌هاي معادن و كاهش خطرات با بررسي‌هاي ژئوتكنيكي است اما به هرحال اصلي‌ترين راهكار، پايان فعاليت معادن، انتقال تجهيزات آنها و به‌كار گرفته شدن كارگران در بخش‌هاي ديگر يا بازنشسته شدن آنها باشد. شهرداري تهران نيز آمادگي خود را براي اشتغال كارگران مايل به ادامه كار اعلام كرده است.
يكي از معضلات معادن شن و ماسه فعال، تردد زياد كاميون‌ها به‌ويژه در نيمه‌هاي شب است كه آلودگي هوا و آلودگي صوتي را به محله‌هاي مسكوني اطراف تحميل مي‌كنند. شهردار منطقه 18به همين‌خاطر در جلسه فرمانداري تأكيد كرد كه بايد به تردد كاميون‌هاي معادن شن و ماسه در منطقه 18پايان داد. وحيد نوروزي با بيان اينكه به هيچ عنوان بناي تقابل در حل مشكلات معادن و شن وجود ندارد، گفت: «شهرداري تهران مي‌خواهد در كنار ساير دستگاه‌ها و مالكين اين معادن اين مشكل زيست‌محيطي را حل كند و در يك تعامل سازنده تصميمي گرفته شود كه به نفع مردم باشد.» وي جمع‌بندي غلامحسين آرام، معاون فني-عمراني فرمانداري تهران به‌خاطر ممنوعيت بردن هرگونه نخاله و مخلوط براي بازيافت را بسيار خوب توصيف كرد. به گفته وي نمايندگان اداره‌كل محيط‌زيست شهر تهران و سازمان صنعت، معدن و تجارت نيز فعاليت غيرقانوني معادن فعال را به‌دليل نداشتن مجوز تأييد كردند.
- آزادسازي 103هكتار از معادن
يكي از معادن شن و ماسه موجود با همكاري داوطلبانه خود عملا هرگونه فعاليت خود را تعطيل كرده است. اين بدان معناست كه 103هكتار از محدوده 400هكتاري به نفع شهر و شهروندان در اجراي طرح تفرجگاهي آزاد شده است. معدن ديگري هم اعلام كرده كه فعاليتي در زمينه استحصال و تخليه نخاله ندارد و مسئولان به‌دنبال راهكارهاي لازم براي انتقالش هستند. پس اساسا هم‌اكنون نگاه‌ها به سمت يك‌معدن فعال است كه طبق قرارهاي قبلي، حداكثر تا آخر شهريورماه فرصت تعيين تكليف دارد.