بهترين تشويق‌ها براي خواهر بود و او بايد ابراز محبت پدر و مادر به خواهرش را نظاره مي‌كرد؛ محبت‌هايي كه او سهمي از آن نداشت. از اينكه مثل خواهرش نبود حسرت مي‌خورد. كودكي‌شان گذشت و هر روز فاصله او و خواهرش بيشتر مي‌شد و هربار كه با هم سر مسائل مختلف جر و بحث مي‌كردند حق به خواهر داده مي‌شد. هربار اعتراض مي‌كرد مادر مي‌گفت من هر دوي شما را به يك اندازه دوست دارم و پدر مي‌گفت خودت را لوس نكن تو ناسلامتي مردي! نوجوان كه شدند باز اين تبعيض‌ها پررنگ‌تر شد و البته رنگ تخريب هم به‌خود گرفت و او براي فرار از تنهايي به سمت دوستانش كشيده شد. حالا كه جواني 20ساله شده همه زندگيش دوستاني هستند كه فقط آنها را براي خوشگذراني مي‌خواهد و مسير زندگيش را به كلي عوض كرده‌اند. تبعيضي كه خانواده در حق اين پسر روا داشت حالا او را به يك فرد منزوي و افسرده تبديل كرده كه فقط خودش را مي‌بيند و به هيچ‌كس فكر نمي‌كند و البته از تنها خواهرش نيز متنفر است. او امروز احساس مي‌كند آدم موفقي نيست؛ چرا كه نه مثل ساير دوستانش روي صندلي‌هاي دانشگاه نشسته است و نه كار مناسبي دارد. زندگي او پر از عقده‌هايي است كه پدر و مادر در دلش كاشته‌اند و حالا آتش اين عقده‌ها بر سر زندگي خود آنها و فرزندشان در حال خراب شدن است و اي كاش والدين اين خانواده مي‌دانستند كه با اين رفتار به ظاهر عادي‌شان چه عادت‌هاي زشتي را در زندگي فرزندشان بارور كرده‌اند ؛ چراكه به گفته خانم دكتر فروغ نيلچي‌زاده، استاد دانشگاه و مشاور خانواده هرجايي تبعيض ريشه دواند محبت وسايلش را جمع مي‌كند و از آنجا مي‌رود و اين سم بزرگي براي زندگي خانوادگي به‌شمار مي‌رود. اگر شما نيز خداي نكرده پدر يا مادري هستيد كه بين فرزندانتان تبعيض قائل مي‌شويد بهتر است به عواقب اين رفتارتان و راهكارهاي اين مشاور خانواده براي مقابله به اين موضوع توجه كنيد.
- با دست خودتان دچار بيماري تبعيض نشويد!
عدالت يكي از زيباترين آرمان‌هاي الهي است و خداوند انبياء خود را براي برقراري قسط و عدالت روي زمين منصوب كرد. پس يك انسان مومن و مسلمان بايد معيار و مدال عدالت را درون خود داشته باشد و آن را در رفتار خود نشان دهد. خداوند عدالت در زندگي را خيلي جدي از ما خواسته؛ اما ما گاهي اوقات نسبت به آن كم توجه مي‌شويم و به همين‌خاطر به‌خود اجازه مي‌دهيم كه در موقعيت‌هاي مشابه و مساوي رفتارهاي كاملا متفاوتي را از خود نشان دهيم. مادري كه نسبت به دختر خود سختگيري‌هايي را مي‌كند كه نسبت به پسر خود ندارد و به‌گونه‌اي رفتار مي‌كند كه دختر احساس كم‌‌توجهي كند و با كمبود عاطفه مواجه شود، بايد مطمئن باشد كه اين تبعيضي كه در روابط خانوادگي ايجاد كرده است، زمينه ارتباط حقيقي او با خداوند را دچار آسيب مي‌كند. پس وقتي كه قرار است ما عدالت خداوند را درون خود تجلي دهيم و آينه تمام رخ عدالت خداوند شويم، بايد ياد بگيريم كه دچار بيماري تبعيض نشويم.
- به كهنسالي خود فكر كنيد
آسيب‌هاي تبعيض بين فرزندان، در پيري و كهنسالي والدين، خود را بيشتر نشان مي‌دهد. يكي از اثرات سوء عدم‌تعادل رفتاري و تبعيض گذاشتن بين فرزندان اين است كه وقتي شما به كهنسالي و ميانسالي مي‌رسيد، فرزندانتان نيز در بين شما تبعيض مي‌گذارند. پيامبر اكرم(ص) در اين خصوص مي‌فرمايند: بين فرزندانتان تبعيض نگذاريد همانطور كه دوست داريد در آينده وقتي كه سني از شما گذشت بچه‌ها در بين شما (پدر و مادر) به خوبي، لطف، تعادل و اعتدال رفتار كنند.البته اگر نسبت به پدر و مادري ظلمي از سوي فرزند مي‌شود به اين معنا نيست كه حتما در دوره كودكي يا نوجواني نسبت به او عدالت‌‌ورزي صورت نگرفته بلكه ممكن است اين فرد به رشد اخلاقي نرسيده باشد و بايد اين رفتار را در خود اصلاح كند.
- ريشه كينه را بخشكانيد
كينه و حسد بين فرزندان از آسيب‌هاي ديگري است كه تبعيض بين فرزندان با خود به همراه مي‌آورد. وقتي پدر و مادر بين يكي از فرزندانشان نسبت به بقيه اولويت‌هاي بي‌مورد قائل باشند و به او زياد محبت كنند، به ايجاد كينه در خواهر و برادر‌هاي نسبت به اين فررند دامن زده‌اند. در حقيقت اين خواهر و برادرهايي كه قرار بود پشت يكديگر بوده و در اين دنياي بزرگ حامي و بال و پر يكديگر باشند، به افرادي تبديل مي‌شوند كه تحمل موفقيت‌هاي يكديگر را ندارند و به جاي رفاقت، رقابت غلط بين آنها رخ مي‌دهد. بنابراين پدر و مادر با اين رفتار و تبعيض‌ها به‌دست خودشان كينه و حسد را كه 2 بيماري خطرناك اخلاقي است، در شخصيت فرزندانشان ايجاد مي‌كنند. پس به يك اندازه به فرزندانتان نگاه كنيد و آنها را با محبت يكسان مورد توجه قرار دهيد.
- مراقب باشيد ابراز احساسات‌تان تبعيض‌آميز نباشد
توجه به ابراز احساسات، يكي ديگر از مهارت‌هايي است كه با تبعيض به‌وجود آمده در رفتار پدر و مادر مقابله مي‌كند. درست است كه شما يكي از فرزندانتان را به‌خاطر خوبي‌ها و رفتاري كه دارد بيشتر دوست داريد ولي در رابطه با ابراز احساسات به اين فرزندتان خيلي مراقب باشيد. اين ابراز احساسات نبايد به‌گونه‌اي باشد كه روحيه حساس ساير فرزندانتان را تحريك كند. به‌خصوص در دوران نوجواني كه مشاهده اين تبعيض‌ها، تهديدي بر سر راه مسير زندگي فرزندانتان است. اگر يكي از فرزندانتان رفتار مناسبي دارد شما بايد به‌صورت غيرمستقيم و به‌گونه‌اي رفتار كنيد كه سايرين نيز به اين امر خوب تشويق شوند.
- هرجا تبعيض هست، محبت نيست!
تبعيض در هر شكل و مدلي كار اشتباهي است و در روابط بين افراد خانواده زمينه از بين رفتن محبت را فراهم مي‌كند. پدر و مادري كه بين فرزندان خود تبعيض قائل مي‌شوند و گاهي اوقات اين تبعيض به نفع دخترها، گاهي به نفع پسرها، گاهي به نفع بچه‌هاي كوچك‌تر يا به نفع بچه‌هايي است كه بزرگ‌تر هستند بايد بدانند كه با اين رفتارشان محبت كردن را از اعضاي خانواده مي‌گيرند. اگر شما به يك فرزند بيشتر توجه كنيد و به ديگري كمتر، او نسبت به فرزندي كه در واقع دردانه پدر و مادرش است محبتي نخواهد داشت و به نوعي دچار كمبود محبت هم مي‌شود. اين كمبود محبت راه نفوذ بسياري از آسيب‌هاي اجتماعي در فرزندتان خواهد شد و به‌طور قطع تبعيض قائل شدن بين فرزندان زمينه نابساماني‌هاي خلقي و رفتاري را در او فراهم كرده و اين آسيب را به‌صورت مستمر و در يك چرخه باطل ادامه مي‌دهد. پس هميشه به همه فرزندانتان به يك اندازه محبت و توجه كنيد.
- چيزي كه ما كوچك مي‌بينيم براي بچه‌هايمان كوچك نيست
همه‌‌چيزهايي كه براي ما مهم نيست براي فرزندانمان مهم است. اگر به اين اصل توجه كنيم قطعا به‌راحتي مي‌توانيم با تبعيضي كه عليه فرزندمان صورت مي‌دهيم مقابله كنيم. نقل شده كه روزي پيامبر(ص) درمسجد نشسته بودند و افرادي نيز در كنار ايشان بودند. يكي از فرزندان مردي وارد شد. اين پدر دست روي سر او كشيده و او را روي زانوي خود نشاند. چند دقيقه بعد دختر اين مرد مي‌آيد. پدر دست روي سر او مي‌كشد اما او را روي زمين در كنار خود مي‌نشاند. پيامبر(ص) وقتي اين صحنه را مي‌بينند مي‌گويند: پس عدالت تو كجاست؟ همانطور كه پسر خود را روي اين زانوي خود گذاشته‌اي، دختر خود را نيز روي زانوي ديگر خود بگذار و اگر اين كار را انجام دهي به عدالت رفتار كرده‌اي. پس همين رفتارهاي كوچك كه به‌نظر ما خيلي پيش پاافتاده است براي فرزندانمان مهم است. ما بايد بدانيم كه روح بچه‌ها فوق‌العاده لطيف و حساس است و چيزهايي كه به‌نظر ما اصلا مهم نيست براي آنها گاهي اوقات شكاف‌هاي عميق شخصيتي و روحي رواني باقي مي‌گذارد.
- فرزندتان را تخريب نكنيد
گاهي برخي از افراد عنوان مي‌كنند كه بچه‌ها همه يكسان نيستند و نيازهاي متفاوت، استعدادهاي متفاوت و همچنين ويژگي‌هاي مثبت متفاوت دارند. پس آيا با اين همه تفاوت ما حق تفاوت گذاشتن بين آنها را نداريم؟ در جواب اين دوستان بايد گفت كه تفاوت حق است؛ اما تبعيض ظلم محسوب مي‌شود. در تربيت فرزند به سبك اسلامي نبايد احساسات دروني و ضرباهنگ دروني و قلبي فرزندان ناديده گرفته شود. به‌طور قطع پدر و مادر، فرزند منضبط، خوب، گوش به فرمان را بيشتر از فرزندي كه نسبت به‌كار و مسئوليت‌هاي خود هيچ حسي ندارد و به آنها احترام ويژه‌اي نمي‌گذارد، دوست دارند. كاملا طبيعي است فرزندي كه دل پدر و مادر را مي‌شكند، آن جايگاه واقعي را بين آنها نخواهد داشت؛ اما خداوند باز هم تأكيد مي‌كند و مي‌خواهد كه بين فرزندان حتي با اين همه تفاوت عدالت برقرار كنيم. يعني در اظهار و ابراز محبت كسي را جدا نكنيم. اينطور نباشد كه مثلاً وقتي پدر و مادر مي‌خواهند هديه‌اي را بخرند و اولويت اقتصادي يا امتياز اجتماعي و خانوادگي را به يكي از بچه‌ها بدهند و بگويند اين چون نماز خود را سر وقت مي‌خواند از تو خيلي بهتر است. اصلا ما تو را قبول نداشته و دوست نداريم. اين خيلي كار اشتباهي است و فقط كساني كه رشد يافتگي اخلاقي ندارند مي‌توانند اينگونه ديگران را تخريب كنند.
- حواستان به اعتماد به نفس فرزندتان باشد
پايين بودن اعتماد به نفس يكي از عواقب تبعيض گذاشتن بين فرزندان است. در واقع فرزنداني كه مورد تبعيض قرار مي‌گيرند حس خودباختگي پيدا مي‌كنند و اعتماد به نفس آنها كاهش مي‌يابد و اين موضوع را دچار مشكل مي‌كند. فردي كه نتوانسته كمبودهاي روحي خود را در خانواده و روابط سالم درون آن تأمين كند در جايي بيرون از خانه اين كمبودها را جبران خواهد كرد و به‌دليل آن حس خودباختگي دوستان صادق خود را نيز از دست خواهد داد؛ در واقع اين فرد از سوي پدر و مادر دچار دل‌شكستگي شده و اين دل‌شكستن ممكن است همه اعمال ما را در قيامت از بين ببرد و چيزي برايمان باقي نگذارد.
- استعداد فرزندانتان را شناسايي كنيد
در فرزندي كه رفتار غلط و اشتباهي دارد يك بهانه مثبت پيدا كنيد و با اين بهانه‌گيري به او كمك كنيد تا آن رفتار مثبت را در خود تقويت كند. اگر استعدادهاي فرزندانتان متفاوت است به‌خود اجازه ندهيد كه به آنها ظلم كنيد بلكه اجازه داريد كه به آنها كمك كنيد تا اين استعدادها را رشد دهند. اگر درس يكي از فرزندانتان از ديگري بهتر است و شما به‌خاطر اين موضوع او را مورد تشويق و ديگري را مورد تخريب قرار مي‌دهيد، سخت در اشتباه هستيد. انتظار مي‌رود پدر و مادر به تناسب استعداد و توان به فرزندانشان نگاه كنند و شرايط را براي بروز استعدادهاي آنها فراهم كنند.
- كارشناس: فرزانه اسماعيل نسب، روانشناس
مادري خانه‌دار هستم كه پسري 8ساله دارم كه مرتب عنوان مي‌كند حوصله‌ام سر رفته است و اكنون كه تابستان فرا رسيده در اين ماه‌هاي بلند بيشتر اين جمله را به‌كار مي‌برد. واقعا نمي‌دانم چگونه با او رفتار كنم تا ديگر اين عبارت را از او نشنوم. با وجود اينكه در خانه مرتب در حال بازي با تبلت و موبايل و كامپيوتر است باز هم اين حرف را تكرار مي‌كند. لطفا مرا راهنمايي كنيد.
در ابتدا بايد به اين مادر بزرگوار گفت كه بازي كردن با كامپيوتر و تبلت و موبايل، آن هم به‌صورت مدام ذهن كودك شما را با انواع هيجانات كاذب پر مي‌كند. اين نوع بازي‌ها روح كودك شما را از آرامش دور نگه مي‌دارد. پس وقتي او از بي‌حوصلگي و حوصله سررفتن صحبت مي‌كند به‌دليل اين است كه نياز به يك بازي دارد كه با روح اين كودك 8ساله سازگار باشد نه اينكه فقط با يك تبلت سرگرم شود و اين اشتباهي است كه متأسفانه اين روزها از سوي پدران و مادران زيادي به وقوع مي‌پيوندد كه در جاي خود نياز به بحث و بررسي است. به نوعي احساس مي‌شود خانواده‌ها براي رهايي از فرزندانشان اين وسايل را به‌صورت تمام وقت در اختيار آنها قرار مي‌دهند.
اما اين مادر خوب بهتر است از مشاركت فرزندش در انجام كارهاي خانه استفاده كند؛ مثلا با كمك او خانه را مرتب كند، اتاق فرزندش را تميز كند، در آشپزي از او كمك بگيرد كه به اين ترتيب مسئوليت‌پذيري را نيز با اين كار به او خواهد آموخت.
سعي كنيد او را در يك كلاس ورزشي ثبت‌نام كنيد البته ورزشي كه خود او نيز علاقه به آن داشته باشد.
اگر باز فرزندتان راضي نشد و احساس حوصله سر رفتن كرد سعي كنيد با او در خانه كاردستي‌هاي مختلف درست كنيد. با اين كار به رشد فكري فرزندتان كمك كرده‌ايد.
با هم كتاب بخوانيد. براي او داستان تعريف كنيد. ساعاتي را با او به پارك برويد. حضور در طبيعت نشاط زيادي را براي فرزندانمان ايجاد مي‌كند. پس در اين روزهاي بلند از اين موضوع غافل نشويد.
با هم در خانه ورزش كنيد البته ورزش‌هايي كه به آسايش و آرامش همسايه‌هاي شما لطمه وارد نكند.
فيلم‌ها و كارتون‌هايي كه مناسب سن كودكتان است و از محتواي آن خبر داريد برايش بگذاريد تا تماشا كند. حتي شما هم مي‌توانيد در كنار او بنشينيد و اين فيلم را ببينيد و نكات مثبت و آموزنده اين فيلم را با فرزندتان درميان بگذاريد.
در واقع سعي كنيد با تفريحات سالم و خيلي آسان فرصت را از فرزندتان براي گفتن جمله «حوصله‌ام سر رفته» بگيريد و به‌گونه‌اي رفتار كنيد كه وابستگي او به سرگرمي‌هايي چون كامپيوتر و تبلت كم شود.