اينجاست كه مس‍ئله محرم و نامحرم پيش مي‌آيد كه شرع مقدس اسلام با تبيين احكامي، تكليف مسلمانان را در اين زمينه مشخص مي‌كند. دين ما، هم محارم و غيرمحارم را به‌طور دقيق معرفي كرده و هم حد نگاه كردن و تماس با آنها را به‌طور كامل مشخص كرده است. مسلما حضور هر فرد مسلمان، چه مرد و چه زن در جامعه و در ارتباط با ديگران منوط به رعايت همين احكام شرعي خواهد بود. در اين صفحه به كمك يكي از كارشناسان مذهبي، هم دسته‌بندي محارم را بيان كرده‌ايم و هم احكام مربوط به نگاه كردن و تماس را آورده‌ايم.
- محارم به چند دسته تقسيم مي‌شوند؟
محارم يا كساني كه در اسلام نمي‌توانند با يكديگر ازدواج كنند به 3دسته محارم نسبي، محارم سببي و محارم رضاعي تقسيم مي‌شوند. اين محارم براساس جدول مقابل طبقه‌بندي مي‌شوند.
نكته 1: براي تحقق محرميت رضاعي 5شرط لازم است كه عبارتند از: 1- شير زن شيرده حاصل آميزش حلال و شرعي باشد. 2- كودك، شير را مستقيم از راه مكيدن پستان بنوشد. 3- بانوي شيرده زنده باشد. 4- كودك شيرخوار از هنگام تولد تا قبل از 2سالگي شير خورده باشد. 5- مقدار شير خوردگي به اندازه‌اي باشد كه باعث رويش گوشت و محكم شدن استخوان كودك شود يا از نظر مدت، يك شبانه روز پشت سر هم و يا از نظر تعداد، 15مرتبه كامل شير بنوشد.
نكته 2: اگر در شيرخوارگي يا در شرايط آن، از نظر كميت و كيفيت ترديد حاصل شود، بايد گفت كه محرميت رضاعي صورت نگرفته است.
نكته 3: اگر زني به كودكي شير دهد، نه خودش و نه خانواده‌اش به برادران و پدر كودك محرم نمي‌شوند.
نكته 4: ازدواج با خواهر زن تا وقتي كه خواهر ديگر همسر او است حرام است.
نكته 5: محارم نمي‌توانند با يكديگر ازدواج كنند.
- نوع محارم - تعريف مرد يا زن - كساني كه محرم هستند
محارم نسبي كساني كه به‌دليل نسبت خانوادگي با فردي محرم مي‌شوند براي مردان مادر و مادربزرگ ومادران آنها- دختر و نوه‌هاودختران آنها- خواهر- دختر خواهر و نوادگان او- دختر برادر و نوادگان او- عمه و خاله- عمه و خاله مادر و پدر براي زنان پدر و پدربزرگ و پدران آنها- پسر و نوه‌هاوپسران انها- برادر- پسر برادر و نوادگان او- پسر خواهر و نوادگان او- عمو و دايي- عمو و دايي مادر و پدر
محارم سببي كساني كه به‌دليل پيوند زناشويي(دائم يا موقت) با فردي محرم مي‌شوند براي مردان مادر و مادربزرگ زن و مادران آنها- دختر زن(نادختري) و نوه‌هايش- زن پدر(نامادري)- زن پسر (عروس)
براي زنان پدر و پدربزرگ شوهر و پدران آنها- پسر شوهر (ناپسري)- شوهر مادر (ناپدري)- شوهر دختر (داماد)
محارم رضاعي كساني كه از راه شيرخوارگي (غير مادر) با فردي محرم مي‌شوند افراد محرم به كودك شير خورده خود زن شيرده- شوهر زن شيرده- پدر و مادر زن شيرده و جد و جده- فرزندان زن شيرده- نوه‌هاي زن شيرده- خواهر و برادر زن شيرده- عمو، دايي، عمه و خاله زن شيرده- اولاد، والدين، عمو، دايي، خاله، عمه، خواهر و برادر شوهر زن شيرده كه شير مال آن شوهر است.
- نگاه كردن حلال به محارم
به غير از زن و شوهر كه مي‌توانند به همه اعضاي يكديگر بنگرند، نگاه كردن به محارم نسبي، سببي و رضاعي داراي
حكم شرعي براساس زير است:
نگاه كردن به عورتين حرام است
نگاه كردن به غيرعورتين اگر با قصد لذت و شهوت نباشد حلال است.
نكته 1: نگاه كردن مرد به بدن مرد و زن به بدن زن، به غير از عورت جايز است مشروط به اينكه نگاه كردن با لذت و شهوت نباشد.
- نگاه كردن در پخش مستقيم رسانه‌ها
پخش مستقيم از رسانه‌ها، مانند نگاه مستقيم خواهد بود و حكم شرعي اين است كه درصورت عدم‌شناخت، بنابر احتياط واجب و درصورت شناخت، بنابر فتوا لازم است احكام نگاه‌كردن رعايت شود.
نكته 1: ديدن مسابقات ورزشي مردان با لباس‌هاي غيرپوشا(مثل كشتي و شنا)توسط زنان، اگر با حضور در ورزشگاه يا پخش مستقيم و زنده باشد يا به قصد لذت يا همراه خوف وقوع در گناه و فساد باشد، حرام است و در غيراين صورت ايراد ندارد.
نكته 2: اگر زني فرد ورزشكار را بشناسد، مطلقاً- حتي اگر پخش مستقيم نباشد- نمي‌تواند نگاه كند؛ اگرچه لذت جنسي يا خوف گناهي هم در كار نباشد.
نكته 3:در جايي كه لذت جنسي وجود ندارد اما خوف يا احتمال زيادي وجود دارد كه انسان به گناه بيفتد (مثلا در لحظه بعد، نگاه او تبديل به نگاه همراه بالذت جنسي شود يا منجر به ساير گناهان شود) اين نيز همان حكم لذت جنسي را دارد و نگاه حرام است.
- تماس بدني با محارم و غيرمحارم
دست دادن و هرنوع تماس بدني مرد با زن نامحرم حرام است، اگرچه غيرمسلمان باشد.
نكته 1: هر موضع از بدن محارم كه نظر كردن به آن جايز است، لمس آن بدون قصد ريبه و لذت اشكال ندارد.
نكته 2: نگاه كردن و لمس كردن بدن زن يا مرد نامحرم، هنگام معالجه، در صورتي كه توسط همجنس امكان نداشته باشد، مانند گرفتن نبض اگر با دستگاه و درجه ممكن نباشد، مي‌توان به مقدار ضرورت نگاه يا لمس كرد ولي بيشتر از مقدار لزوم جايز نيست.
- نگاه كردن حلال به غيرمحارم
احكام نگاه كردن مردان به زنان غيرمحرم داراي‌تقسيم‌بندي مسلمان و غيرمسلمان و همچنين به شكل مستقيم يا غيرمستقيم است. اين احكام در زير آمده است:
نگاه حضوري
مسلمان فقط به گردي صورت و مچ دست به پايين، بدون لذت جنسي، درصورتي كه اين مواضع بدون آرايش يا زيور باشد، جايز است.
غيرمسلمان جاهايي‌كه به‌صورت متعارف و معمول نمي‌پوشانند، بدون لذت جنسي جايز است.
نگاه تصويري
پخش مستقيم به غيراز صورت و دست اگر بشناسيم حرام است و درصورت عدم‌شناخت و بدون لذت جنسي، بنابر احتياط واجب حرام است.
عكس يا پخش غيرمستقيم به غيراز صورت و دست اگر بشناسيم، مانند نگاه حضوري است.
نكته 1: هرگونه نگاه به غيرهمسر، چه از طريق تصوير (پخش زنده يا غيرزنده، عكس و...) يا مشاهده حضوري، اگر همراه لذت جنسي و شهوت باشد حرام است و حتي فكر كردني كه در مورد اين افراد باشد و همراه لذت جنسي باشد حرام است.
نكته 2: نگاه به عورتين نيز اگر حتي بدون قصد لذت يا بدون شهوت باشد حرام است؛ مگر عكس يا تصوير كسي كه او را نمي‌‌شناسيم يا پخش مستقيم تلويزيوني و رسانه‌اي نباشد و بدون لذت باشد.
نكته 3: تمامي اين احكام هم براي نگاه مرد به زن و هم براي نگاه زن به مرد صدق مي‌كند. فقط در مورد نگاه زنان به مردان مسلمان، زنان به قسمت‌هايي از بدن مرد مي‌توانند نگاه كنند كه مردان به‌طور متعارف نمي‌پوشانند، مثل سر و گردن و قسمتي از دست و مچ پا. البته نبايد قصد لذت يا خوف وقوع گناه وجود داشته باشد.
نكته 4:كسي كه مي‌خواهد با زني ازدواج كند، براي اطلاع و آگاهي از او مي‌تواند به‌صورت، دست، مو و محاسن او بدون قصد لذت نگاه كند (اگرچه قهرا لذت حاصل شود). مشروط بر اينكه اولا شناخت و آگاهي قبلي از وي نداشته باشد و ثانيا علم نداشته باشد كه به او جواب رد مي‌دهند.
- مسائل متفرقه ديگر در اين زمينه
در احكام نظر كردن، افراد متأهل نيز حكم شخص مجرد را دارند.
زنان پير نيز بايد حجاب را رعايت كنند و مردان نيز در نگاه كردن بايد رعايت كنند.
نگاه كردن به مجسمه‌هاي عريان (كه مربوط به فرد خاصي نيست) اگر تحريك‌آميز نباشد و به علاوه خوف ارتكاب گناه هم وجود نداشته باشد، جايز است.
ظهور و چاپ عكس‌‌هاي خانوادگي يا عروسي كه خانم‌‌‌ها بدون حجاب هستند، توسط عكاس‌هايي كه آنها را نمي‌شناسند، بدون لذت جنسي و خوف وقوع در گناه اشكال ندارد.
ديدن فيلم‌هايي كه كارهاي جنسي را به نمايش مي‌گذارد چون همراه با تحريك شهوت است حرام است.
نظارت و اصلاح و حذف برخي فيلم‌هاي فاسدكننده، درصورتي براي شخص مجاز است كه خودش تحريك شهواني نشود يا خوف افتادن به گناه را نداشته باشد.
دختران و پسران كوچك كه خوب و بد را تميز نمي‌دهند، از احكام نگاه و لمس كردن بدون شهوت خارج هستند.
مرد مي‌تواند به اندام دختر نابالغ- درصورتي كه توأم با لذت و شهوت نباشد- نگاه كند. احتياط اين است به نقاطي كه معمولا با لباس پوشيده مي‌شود نگاه نكند.
- فيلم و عكس در مجالس عروسي
استفتائات مقام معظم رهبري
- هنگام جشن عروسي چندعكس از من گرفته شد كه در آنها حجاب كامل نداشتم. اين عكس‌ها در حال حاضر نزد دوستان و اقوام من هستند. آيا جمع‌آوري آنها بر من واجب است؟
اگر وجود عكس‌ها نزد ديگران مفسده‌اي ندارد يا برفرض ترتّب مفسده، شما در دادن عكس‌ها به ديگران نقشي نداشته‌ايد و يا جمع كردن آنها از ديگران براي شما مشقت دارد، تكليفي در اين‌باره نداريد.
- آيا ديدن تصاوير زنان برهنه و نيمه برهنه در فيلم‌هاي سينمايي و غيرآن، درصورتي كه آنان را نشناسيم، جايز است؟
نگاه كردن به فيلم‌ها و تصاوير، حكم نگاه كردن به اجنبي را ندارد و درصورتي كه از روي شهوت و ريبه نباشد و مفسده‌اي هم بر آن مترتب نشود، شرعا اشكال ندارد ولي با توجه به اينكه ديدن تصوير برهنه‌اي كه شهوت برانگيز است، غالبا از روي شهوت بوده و به همين دليل مقدمه ارتكاب گناه است، بنابراين ديدن آنها حرام است.
- آيا جايز است زن در جشن‌هاي عروسي بدون اجازه شوهرش عكس بيندازد؟ و بر فرض جواز، آيا مراعات حجاب كامل در آن واجب است؟
اصل عكس گرفتن منوط به اجازه شوهر نيست ولي اگر احتمال بدهد كه اجنبي عكس او را ببيند و عدم‌رعايت حجاب كامل منجر به مفسده‌اي شود، مراعات آن واجب است.
- اگر عروس درشب جشن عروسي روپوش روشن و نازكي برسرش بيندازد، آيا جايز است مرد اجنبي از او عكس بگيرد؟
اگر مستلزم نگاه حرام به زن اجنبي باشد جايز نيست، وگرنه اشكال ندارد.
- گرفتن عكس زن غيرمحجبه بين محارمش چه حكمي دارد؟ اگر احتمال داده شود كه مرد اجنبي آن عكس‌ها را هنگام ظاهر كردن ببيند، حكم آن چيست؟
اگر عكاسي كه به او نگاه مي‌كند و عكس وي را مي‌گيرد، از محارم او باشد، عكس گرفتن از او اشكال ندارد و ظاهر كردن آن هم نزد عكاسي كه او را نمي‌شناسد اشكال ندارد.
- آيا نگاه‌كردن به موي گوينده تلويزيون كه آرايش كرده و سر و سينه اش پوششي ندارد، جايز است؟
مجرد نگاه‌كردن چنانچه از روي لذت نبوده و خوف ارتكاب حرام و فساد در آن نباشد و به‌صورت پخش مستقيم هم نباشد، اشكال ندارد.
- ديدن فيلم‌هاي ايراني كه بعد از انقلاب توليد شده‌اند و در آنها زنان با حجاب ناقص ظاهر مي‌شوند و گاهي بدآموزي‌هايي نيز دارند، چه حكمي دارد؟
اصل مشاهده اين فيلم‌ها اگر به قصد لذت و ريبه نباشد و موجب وقوع در مفسده هم نشود، في‌النفسه اشكال ندارد ولي فيلمسازان بايد از تهيه و توليد فيلم‌هايي كه با تعاليم ارزشمند اسلامي منافات دارد، خودداري كنند.