در اين صفحه قرار است روش‌هاي ساخت يك باغچه جمع‌وجور را مرور كنيم. اما ابتدا بايد به اين سؤال پاسخ داد كه چرا باغچه لازم است؟ مگر نمي‌شود گياه را در گلدان‌ها نگهداري كرد؟ پاسخ اين است كه گلدان‌ها، خانه‌اي موقت و نامطمئن براي گياهان هستند و اگر بنا باشد يك همزيستي هميشگي را با گل‌ها و درخت‌ها تجربه كنيم، بايد خانه‌اي هميشگي براي آنان فراهم كنيم. فضاي بي‌روح و خشن حياط خانه‌ها، با آمدن باغچه‌ها، لطيف و پرطراوت مي‌شود. از همه اينها گذشته، فضاي يك حياط اگر باغچه نداشته باشد، معمولا به پاركينگ خودرو يا انباري تبديل مي‌شود. بد نيست گاهي از خودمان بپرسيم كه آيا اين‌همه سنگ و آهن و سيمان كافي نيست؟ لااقل چند متري از حياط را به گل‌ها و درخت‌ها اجاره بدهيم و ببينيم كه چقدر همزيستي با آنان لذتبخش است.
- يك جاي خوب براي باغچه
از باغچه‌هاي خيلي كوچك تا باغچه‌هاي بسيار بزرگ را مي‌شود در حياط خانه‌ها طراحي كرد و ساخت. اندازه باغچه‌ها متناسب با اندازه حياط‌ها و فضايي كه در اختيار داريم، تعيين مي‌شود. مي‌گويند يك باغچه 4مترمربعي با ابعاد 2 در 2، كوچك‌ترين باغچه‌اي است كه معمولا در حياط خانه‌ها ساخته مي‌شود. سؤال اين است كه اين فضاي 4مترمربعي كه قرار است تبديل به باغچه شود، بهتر است در چه نقطه‌اي از حياط قرار داشته باشد؟ براي دوام گياهان يك باغچه، هيچ‌چيز مهم‌تر از آفتاب نيست. بنابراين مهم‌ترين معياري كه بايد براي تعيين موقعيت باغچه درنظر بگيريم، اين است كه اين موقعيت در طول روز، چند ساعت نور مي‌گيرد. گياهان براي طراوت و بالندگي، لااقل 3ساعت آفتاب مي‌خواهند. خصوصا اگر قرار است بساط باغچه را در حياط پشتي برپا كنيم، بايد به آفتاب‌خور بودن، توجه بيشتري داشته باشيم و نقطه‌اي را انتخاب كنيم كه بيشترين نورگيري را داشته باشد. باغچه‌ها يا در وسط حياط و يا چسبيده به ديوارها ساخته مي‌شوند. اگر كنج ديوار را براي باغچه ترجيح مي‌دهيد، توجه كنيد كه در انتخاب گياه‌ها محدوديت خواهيد داشت.خصوصا درخت‌ها در كنج ديوارها، دوام چنداني نخواهند آورد چون نياز به فضايي آزاد براي گستراندن شاخ و برگ‌هايشان دارند. هرس كردن گياهان در باغچه‌هاي ديواري آسان نيست و با توجه به مايل شدن آفتاب در نيمه دوم سال، اين نوع باغچه‌ها معمولا در سايه ديوارها قرار مي‌گيرند و آفتاب كمتري نصيب گياهان مي‌شود.
- يك منبع تغذيه حسابي
باغچه‌اي كه به حد كافي آفتاب بخورد، خاك خوبي داشته باشد و به مقدار لازم هم آبياري شود، گياهان خوبي را پرورش خواهد داد. وجود آب لوله‌كشي در حياطي كه قرار است باغچه‌دار شود، ضروري است. ضرورت بعدي اين است كه خاك باغچه براي تغذيه گياه مناسب باشد. كف‌پوش حياط اغلب خانه‌ها، موزائيك است. خاك زير موزائيك با توجه به اينكه حتما با مصالح ساختماني آميخته شده، براي گياهان مناسب نيست. دقيق‌تر اينكه در چنين خاكي، هرگز گل‌ها و درخت‌ها به‌مدت طولاني دوام نخواهند آورد. خصوصا اگر بنا باشد گل‌هاي ظريف در باغچه قرار بگيرند، با اين خاك عمر زيادي نخواهند كرد. خاك باغچه بايد لااقل تا عمق 80سانتي‌متري تخليه و با خاك مناسب جايگزين شود. خاك مناسب براي باغچه‌ها را خاك زراعي ناميده‌اند. اين خاك از تركيب كود، شلتوك(پوست برنج)، تفاله چاي، كود قارچ و... تهيه شده است. خاك زراعي را مي‌توان از گلفروشي‌ها تهيه كرد و معمولا بسته‌اي 10هزار تومان قيمت دارد.
- باغچه‌ها حريم مي‌خواهند
دورچيني باغچه، يكي از اقدام‌هاي ضروري است كه براي جلوگيري از خارج شدن آب و خاك از باغچه انجام مي‌شود. معمولا دورچيني را با آجرهاي سفالي انجام مي‌دهند كه مقاومت خوبي در مقابل رطوبت دارد. نكته ديگري كه بايد در نظر داشت، اين است كه نبايد كف و ديواره‌هاي باغچه، عايق شود و بايد راه خروج براي آبي كه به گياهان داده مي‌شود، وجود داشته باشد. عايق كردن كف باغچه فقط در زماني صورت مي‌گيرد كه بخواهيم خروج آب را محدود كنيم مثلا باغچه‌هايي كه به روف‌گاردن معروف هستند و بر پشت‌بام خانه‌ها ساخته مي‌شوند، نياز به عايق‌كاري دارند. دورچيني باغچه را علاوه بر سنگ و آجر، با شمشاد نيز مي‌توان انجام داد. بد نيست براي باغچه‌اي كه در حياط خانه ساخته شده، از شمشاد طلايي استفاده شود كه يك گياه هميشه بهار است.
- چه گياهي در باغچه بكاريم؟
گل‌ها و درخت‌هاي هميشه بهار، بهترين انتخاب براي باغچه‌هاي خانگي هستند. باغبان‌ها معمولا درخت‌هاي برگ‌بو، ياس هلندي و ميخك هندي را براي باغچه‌هاي خانه توصيه مي‌كنند و گل‌هاي داوودي، نسترن و ساناز و هفت‌رنگ هم از انتخاب‌هاي رايج براي اين باغچه‌ها هستند. موضوع مهمي كه در زمان كاشت گياهان بايد در نظر گرفت، اين است كه گل‌ها و درخت‌ها، نيازهاي متفاوتي به آب دارند. بنابراين بايد سعي شود گياهاني كه نيازشان به آبياري مشابه است، در كنار هم قرار بگيرند. نكته بعدي اين است كه بعضي از گياهان به گياه بومي معروف هستند و فقط در شرايط آب و هوايي خاص خودشان رشد مي‌كنند. بهتر است اين نوع گياهان، در باغچه قرار نگيرند و در گلدان باقي بمانند تا بتوان مراقبت دقيق‌تري از آنها كرد.
- درخت‌هاي مناسب را بشناسيد
حالا كه باغچه را با خاك زراعي انباشته‌ايم و دورچيني را هم انجام داده‌ايم، كار ديگري باقي نمانده است جز آنكه گل‌ها و درخت‌ها را در خاك بكاريم و باغچه را آباد كنيم. براي انتخاب گياهان داخل باغچه، چند نكته مهم بايد درنظر گرفته شود. نخست اينكه اگر قرار است داخل باغچه درخت بكاريم، بايد بدانيم كه بعضي درخت‌ها مثل خرمالو، توت، انجير و گردو كه در بسياري از باغچه‌هاي خانه‌ها ديده مي‌شوند، درخت‌هاي چندان مناسبي براي باغچه‌هاي خانگي نيستند، مگر آنكه باغچه بزرگ باشد و يك فضاي وسيع براي آنها در نظر گرفته شود. اين درخت‌ها، باقي گياهان را فداي خودشان مي‌كنند و از آنجا كه ريشه‌هاي بسيار مستحكمي دارند، ممكن است به مرور مشكلاتي مثل بلند شدن موزائيك‌هاي حياط يا ترك خوردن ديوار را ايجاد كنند. با اين‌حال اگر فضاي باغچه وسيع است و تصميم گرفته‌‌ايد نگهداري از درخت ميوه را در حياط خانه تجربه كنيد، به ياد داشته باشيد كه در شعاع 2متري درخت‌هاي بزرگ، گياه ديگري را در خاك قرار ندهيد. در زمان انتخاب درخت‌ها هم بد نيست كه در مورد عادت‌ها و رفتارهاي آنها پرس‌‌وجويي بكنيد.
- چند نكته باغچه‌اي
يك باغچه حتي اگر خيلي كوچك باشد، با طراحي متفاوت و جذاب، مي‌تواند بسيار چشم‌نواز شده و حتي به زيباترين و شاخص‌ترين بخش از خانه تبديل شود. طراحي باغچه كاملا سليقه‌اي است. با اين‌حال با ترفندهاي ساده‌اي مثل ايجاد پستي و بلندي در آن، مي‌توان جذابيتش را بيشتر كرد.
اگر گياهان در باغچه دوام نمي‌آورند، قطعا يك جايي از كار اشكال دارد. اگر خاك از نوع زراعي است و قوت كافي دارد، ممكن است اشكال از كمبود نور يا آب باشد. بهتر است براي آبياري باغچه، يك برنامه زماني دقيق وجود داشته باشد و اگر ممكن بود، بد نيست كه از آبياري مكانيزه و قطره‌اي استفاده شود.
گياهان باغچه در هواي گرم مثل هواي اين روزهاي تهران، بايد روزي 2بار آبياري شوند. يك‌بار صبح زود و يك‌بار بعد از غروب آفتاب.
سمپاشي يك اقدام ضروري براي حفظ حيات گياهان است. براي سمپاشي، پودر سم را مي‌توان از گلفروشي‌ها تهيه كرد و بعد از حل كردن در آب، با استفاده از آبپاش معمولي، به برگ‌هاي گياهان افشاند.
سمپاشي در فصل بهار، بايد لااقل ماهي يك‌بار انجام شود. اگر آفت‌ها از حد معمول بيشتر به‌نظر مي‌رسند، مي‌توان دوره سمپاشي را تا هفته‌اي يك‌بار هم افزايش داد.