براي آمادگي بيشتر براي اين سفر، رعايت برخي نكات كمك‌كننده است. ممكن است بعضي از اين نكات را از روحاني يا مدير كاروانتان شنيده باشيد اما ما اينجا نكات ويژه‌اي را به شما يادآوري مي‌كنيم.
- توشه راه چي ببرم؟
غير از وسايل عادي كه براي هرسفري همراهتان برمي‌داريد، اين چند وسيله را هم فراموش نكنيد.
اگر دوربين كوچكي داريد و اهل عكس گرفتن هستيد، حتما دوربين همراه خودتان ببريد و خاطرات اين سفر را ثبت كنيد. ولي اگر موبايل به همراه مي‌بريد و موبايلتان دوربين و البته حافظه خوبي دارد، شايد بردن دوربين كار اضافه و غيرضروري باشد. يادتان باشد در فرودگاه عربستان و در بعضي مساجد، عكسبرداري و فيلمبرداري ممنوع است و ممكن است با شما خيلي جدي برخورد شود.
كمي‌آجيل هم همراه خود ببريد، مثل مويز، بادام، پسته. ممكن است گاهي بخواهيد چند ساعت در حرم‌ها بمانيد و اين خوردني‌‌ها به رفع گرسنگي‌تان در آن چند ساعت كمك مي‌كند. خاكشير و آلو و گل سرخ هم كمي در ساكتان بگذاريد. براي تغييرات مزاجي كمك‌كننده هستند.
آقايان تيغ اصلاح را فراموش نكنند. حداقل 2 عدد تيغ برداريد تا موقع تراشيدن سرتان در پايان مناسك حج دچار مشكل نشويد.
حتما ماسك بهداشتي همراه خودتان ببريد. بعد از مراسم رمي جمره در ازدحام جمعيت و شرايط آب و هوايي و بهداشتي آنجا، قطعا به كارتان مي‌آيد.
اگر از داروي خاصي استفاده مي‌كنيد، حتما اين روزها به پزشكتان مراجعه كنيد و بگوييد نسخه را به زبان انگليسي به همراه تشخيص بيماري‌تان و طول دوره درمان و ميزان دارويي كه بايد مصرف كنيد برايتان بنويسد. مهر و امضا را هم حتما فراموش نكند. اين نسخه را حتما با خودتان برداريد تا آنجا به مشكل برنخوريد. داروهايي كه مصرف مي‌كنيد را به اندازه 35روز احتياج‌تان با خودتان ببريد. يادتان باشد برخي داروها، ورودشان به عربستان جرم محسوب مي‌شود. كارت واكسن مننژيت و آنفلوانزايتان را كه از 2 هفته قبل از سفر زده‌ايد فراموش نكنيد.
توصيه مي‌كنيم آقايان حتما 2 سري حوله احرام همراه‌شان ببرند چون قطعا حوله‌هايتان كثيف مي‌شود و زماني كه محرم هستيد غيراز حوله احرام، لباس ديگري نمي‌توانيد بپوشيد. خانم‌ها مي‌توانند به غيراز چادر سفيد احرامشان، يك چادر رنگي ديگر بردارند كه هم در مواقع ديگر براي نماز از آن استفاده كنند، هم اگر چادر احرامشان كثيف شد، از آن چادر رنگي استفاده كنند.
- قبل از سفر
قبل از سفر حتما غير از خداحافظي و حلاليت‌طلبي از نزديكان، به دوستان قديمي و افراد فاميل هم زنگ بزنيد. از آنها خداحافظي كنيد و حلاليت بطلبيد. ممكن است در حق دوستي قديمي، ظلم هرچند كوچكي كرده باشيد كه از شما نگذشته باشد، حيف است به اين سفر برويد درحالي‌كه حق‌الناسي بر گردن داريد. اين زمان بهترين فرصت براي پاك كردن كينه‌ها و ناراحتي‌هاي قديمي است. رد مظالمي هم كنار بگذاريد به نيت كساني كه ديگر با آنها ارتباطي نداريد و فراموش‌شان كرده‌ايد. هر وقت هم يادتان آمد به نيت آنها استغفار بگوييد.
پاك شوقبل از سفر يك كاغذ برداريد و حساب و كتاب‌هايتان را در آن بنويسيد. قرض يا بدهي اگر به كسي داريد، يا حتي اگر از كسي طلبي داريد را ليست كنيد و در همان حلاليت‌طلبي‌ها اين موارد را رفع و رجوع كنيد. قرض‌هايتان را بپردازيد. با كساني كه قهر كرديد، آشتي كنيد و بگذاريد قبل از اين سفر، روحتان صاف شود. اگر مواردي استثناء ماند و نتوانستيد به آنها رسيدگي كنيد حتما در كاغذي بنويسيد و به نزديكانتان بدهيد. توصيه‌هاي زيادي در دين ما براي نوشتن وصيت‌نامه وجود دارد. مثلا گفته‌اند وصيت‌نامه عمر را طولاني مي‌كند‌يا نوشتن وصيت‌نامه از نشانه‌هاي حقيقي ايمان است. اگر تابه‌حال اين كار را نكرده‌ايد الان بهترين زمان است تا وصيت‌نامه‌اي براي خودتان بنويسيد.
دانلود كناگر موبايل هوشمند داريد، چند اپليكيشن قرآن و مفاتيح را دانلود كنيد. با اين كار همه جا با خودتان قرآن و مفاتيح داريد و مي‌توانيد از روي آنها بخوانيد، در حرم‌ها هم ممكن است به كتاب‌هاي مفاتيح حساسيت نشان بدهند و اگر در موبايلتان يك نسخه ديجيتال از آن را داشته باشيد، آسوده‌تر هستيد.
بخوانقبل از سفر، فرصت خوبي است تا كمي اطلاعات‌تان را درباره اين سفر و مسائل ديني بالا ببريد. كتابچه‌هايي كه مسئول كاروان براي مطالعه داده است را حتما مطالعه كنيد. اگر فرصت بيشتري داريد، چند سفرنامه مثل «خسي در ميقات» جلال‌آل‌احمد، يا «سفر به قبله» هدايت‌الله بهبودي را بخوانيد تا بيشتر با حال و هواي روزهاي پيش‌روي‌تان آشنا شويد. ممكن است آنجا با هم‌كارواني‌هايتان يا با افراد ديگر بحثي درباره مسائل ديني بشود، اگر اطلاعات‌تان كمتر از بقيه باشد، حتما ناراحت مي‌شويد؛ پس مطالعه چند كتاب مذهبي و اعتقادي را فراموش نكنيد.
موها را كوتاه كنآقاياني كه براي بار اول به حج واجب مي‌روند، يكي از اعمالي كه بايد انجام دهند، تراشيدن كل موهاي سرشان پس از پايان مناسك است. قبل از سفر موهايتان را مرتب و كوتاه كنيد تا موقع انجام اعمال، براي تراشيدن موهايتان اذيت نشويد. قطعا تراشيدن موهاي بلند، آن هم در شلوغي آنجا، كار سخت‌تري است تا تراشيدن موهاي كوتاه و كم حجم.
بردبار باشيادتان باشد شما به‌مدت يك‌ماه قرار است با چند نفر غريبه هم اتاق باشيد، با اخلاقيات و روحيات متفاوت. پس چه بهتر است از همين الان تمرين بردباري و صبوري كنيد. سعي كنيد به خواسته‌هاي ديگران احترام بگذاريد، حق‌الناس را رعايت كنيد. تلاش كنيد هرچيزي را كه براي خودتان دوست داريد، رعايت آن را براي بقيه هم بر خودتان واجب بدانيد.
- حين سفر
قدر وقت‌تان را بدانيد
از حدود 30 روز سفرتان، 20روز آن در مكه هستيد. اين مدت طولاني شايد در روزهاي آخر خسته‌كننده شود. پس، از الان به فكر برنامه‌اي براي اين روزها باشيد. اگر مي‌توانيد كتاب سبكي با خودتان ببريد. حتما ختم يك دوره قرآن را در برنامه روزانه‌تان بگذاريد. با هم‌كارواني‌هايتان عصرها در يك اتاق جمع شويد و باهم قرآن بخوانيد. دفترچه‌اي با خودتان ببريد و از حس و حال اين روزهايتان بنويسيد. سفرنامه نوشتن باعث مي‌شود سال‌ها بعد با خواندن خاطرات اين روزها، باز هم حال و هوايتان عوض شود و خاطرات خوش حج تمتع‌تان را فراموش نكنيد. اگر گاهي حس نماز يا دعا نداشتيد، برويد مسجد‌الحرام و بنشينيد و فقط به كعبه زل بزنيد. نگاه كردن به كعبه، هم آرامش مي‌آورد هم ثواب دارد. سعي كنيد كمتر وقت‌تان را در بازارها و مجتمع‌هاي تجاري بگذرانيد. اين سفر شايد ديگر هيچ‌وقت قسمت شما نشود، پس قدرش را بدانيد.
ما همه برادريمدر مدت حج تمتع، مسلمانان زيادي با مليت‌هاي مختلف به عربستان مي‌آيند. شما مي‌توانيد در اين مدت با تعداد زيادي از فرهنگ‌ها و مردمان مختلف آشنا شويد و با آنها ارتباط برقرار كنيد. اگر زبان عربي يا انگليسي بلد باشيد، ارتباط گرفتن برايتان آسان‌تر است. با آنها صحبت كنيد و اخلاق و رفتار يك ايراني مسلمان، يك شيعه ايراني را به آنها نشان دهيد. براي بعضي از مسلمانان كشورهاي ديگر، تصور اشتباهي از شيعه‌ها و از ايراني‌ها ساخته‌اند. شما مي‌توانيد يك نمونه صحيح و كامل از ايراني‌ها و شيعه‌ها باشيد و با رفتار خوبتان اين تصورات اشتباه را از بين ببريد. با مسلمانان مذاهب ديگر رفتار خوبي داشته باشيد و نشان دهيد همه ما باهم اتحاد داريم و مسلمان هستيم.
مي‌توانيد از سيم كارت خودتان استفاده كنيدسازمان حج و زيارت امسال بين همه زائران تمتع، سيم‌كارت توزيع كرده است و شما مي‌توانيد براي تماس با ايران يا استفاده از اينترنت از اين سيم‌كارت‌ها استفاده كنيد. پيشنهاد ما اين است كه فقط به ضرورت و براي تماس با عزيزان و خانواده‌تان سراغ اينترنت و شبكه‌هاي اجتماعي‌اش برويد. بگذاريد در اين يك‌ماه حضور در سرزمين وحي، كمتر گرفتار اين شبكه‌ها باشيد. اين را بدانيد براي تماس تلفني با ايران، قيمت هر دقيقه مكالمه از عربستان و سيم‌كارت‌هاي آن كشور 4برابر قيمت سيم كارت‌هاي ايراني است. قيمت هر دقيقه تماس با سيم‌كارت‌هاي ايراني 569تومان است، درصورتي كه با سيم‌كارت‌هاي عربستان بيش از 2500تومان است.
جدال ممنوعقبلا هم گفتيم كه شما در اين يك‌ماه قرار است با 5-4 نفر غريبه در يك اتاق زندگي كنيد. قطعا خصوصيات و عادات شما با هم متفاوت است و گاهي ممكن است دچار اختلافاتي شويد. تا جايي كه مي‌توانيد گذشت كنيد و سعي كنيد همديگر را درك كنيد. زيست گروهي و جمعي را ياد بگيريد و خودتان را با آن شرايط وفق دهيد. نگذاريد توقعات بيجا و كوچك، اين سفر را برايتان تلخ كند و هم‌اتاقي‌هايتان از شما رنجش و ناراحتي به دل بگيرند. يادتان باشد كفاره جدال و بحث در حالت احرام، قرباني كردن يك گوسفند است.
به سوغاتي‌ها فكر نكنيدبهتر است خريدهايتان براي فاميل را در همين كشور خودمان انجام دهيد. قبل از سفر به بازار برويد و براي كساني كه مي‌خواهيد هديه و سوغاتي بدهيد از همين‌جا سوغاتي‌تان را تهيه كنيد. در آنجا مي‌توانيد از خرماهاي شهر مدينه كه در مسجد شيعيان نيز مي‌فروشند تهيه كنيد و به‌عنوان تبرك بياوريد. به‌دنبال خريد و سوغات نبودن در مكه و مدينه، هم‌زمان شما براي عبادت را نمي‌گيرد، هم فكرتان در آنجا آزاد است و ديگر لازم نيست نگران خريد نكردن براي اقوام باشيد، هم به اقتصاد كشور خودمان كمك مي‌كند.
قوانين عربستانكشور عربستان، قوانين سفت و سختي در ايام حج دارد كه شايد خيلي از آنها براي ما مسئله خاصي نباشد، ولي رعايت نكردنشان در آنجا برايتان دردسرساز مي‌شود. در جلسات كاروانتان بعضي از آن قوانين توسط مدير كاروان گفته مي‌شود. حواستان به آن نكات باشد و در طول اين يك‌ماه آنها را رعايت كنيد تا مشكلي براي خودتان و نگراني براي مسئولين كاروانتان درست نشود. مثلا اگر چيزي را در روي زمين ديديد كه بدون صاحب افتاده است، آن را برنداريد. حتي اگر بخواهيد آن را در گوشه‌اي بگذاريد يا به شرطه‌هاي حرم تحويل دهيد، اين كار در عربستان مصداق دزدي و جرم است و ممكن است تهمت دزدي به شما زده شود.
به نماز احترام بگذاريدزمان نماز، همه مغازه‌ها و بازارها كارشان را تعطيل مي‌كنند و به مساجد و حرم مي‌روند. شما هم ساعت نمازهاي پنج‌گانه را يادداشت كنيد و برنامه‌تان را طوري تنظيم كنيد كه در اين ساعات به حرم برويد و نمازهايتان را به جماعت و اول وقت بخوانيد. هم خودتان ثواب بيشتري مي‌بريد و هم حساسيت مسلمانان ديگر به زائران ايراني را كمتر مي‌كنيد. خيلي بد است اگر همه مسلمانان براي نماز به سمت مسجد بروند ولي بعضي از ما، آن زمان از مسجد خارج شويم يا در مغازه‌ها و بازارها دنبال خريد و كارهاي دنيايي باشيم.
لحظه‌ها را براي خودتان ثبت كنيدكاروانهاي حج و زيارت به همه زائران‌شان دفترچه‌هايي براي ثبت خاطرات اين سفر داده‌اند. يكي از كارهايي كه مي‌توانيد در طول سفر براي آن وقت بگذاريد نوشتن سفرنامه است. نترسيد، قرار نيست شما يك كتاب با اصول نويسندگي درباره سفرتان به سرزمين وحي بنويسيد. قرار است فقط از حس و حال و هواي خودتان بنويسيد و آن را شرح بدهيد. حتي ثبت ساعت‌هاي ورود و خروج‌تان به همراه يك خط از احساستان درباره كوه احد و غار حرا و... مي‌تواند در سال‌هاي بعد همان احساس را در شما تداعي كند. معمولا ما بعد از گذشت مدتي، خاطرات و اتفاق‌هايي كه برايمان افتاده را فراموش مي‌كنيم؛ مخصوصا اتفاقات و خاطرات كوچك و ريز را. پس بهتر است آنها را مكتوب كنيم تا برايمان هميشه بماند. هر شب، قبل از خواب يا زمان‌هايي كه حال كافي براي عبادت نداريد، دفترچه را برداريد و اتفاق‌هايي كه آن روز برايتان افتاده را بنويسيد. دوباره تاكيد مي‌كنيم كه براي نوشتن و ثبت خاطرات‌تان حتما لازم نيست نويسنده خوبي باشيد يا قلم خيلي عالي‌اي داشته باشيد، همين كه با زبان و جمله‌بندي‌هاي خودتان لحظات و خاطرات‌تان را ثبت كنيد، بهترين كار است.
ابتداي هر روز، تاريخ شمسي و حتي قمري آن روز را بنويسيد و بعد، هراتفاقي كه در آن روز برايتان افتاده را شرح دهيد. احساستان را از آن لحظات و حال و هوايي كه داشتيد بنويسيد؛ مثلا روزي كه براي نخستين‌بار به مسجد النبي رفتيد و آنجا نماز خوانديد يا روز مُحرم شدنتان و حسي كه در آن لحظات داشتيد يا نخستين‌باري كه چشم‌تان به كعبه افتاد را بنويسيد و ثبت كنيد. مطمئن باشيد چند‌ماه يا چند سال بعد از اين سفر، اين خاطرات اشك و حسرت را به چشم و روحتان جاري مي‌كنند. علاوه بر اتفاقات، تجربياتي كه در اين سفر به‌دست مي‌آوريد را هم بنويسيد؛ مثلا اينكه در 3 روز اعمال كه به عرفات و مشعر رفتيد، چه وسايلي با خودتان برديد و بيشترين استفاده را برايتان داشته است. اين نوشته‌ها را مي‌توانيد سال‌هاي بعد به دوستان و آشناهايتان كه مي‌خواهند به اين سفر بروند به‌عنوان تحربه شخصي بگوييد و به آنها كمك كنيد.
اگر روزي وقت ثبت خاطرات‌تان را پيدا نكرديد يا حوصله نوشتن نداشتيد، حداقل به‌صورت خلاصه‌وار و تيتروار اتفاقات آن روز را يادداشت كنيد؛ مثلا يك‌روز مدينه‌تان را كه صبحش به حرم و بقيع رفتيد و براي نماز ظهر به زيارت دوره مدينه و براي نماز مغرب و عشا به مسجد شيعيان رفتيد را مي‌توانيد به اينگونه يادداشت كنيد: نماز صبح حرم. زيارت بقيع. زيارت دوره مدينه(كوه احد، شهداي جنگ احد، غار حرا و كوه نور) بعد ازظهر حرم. شب براي نماز مغرب و عشا رفتن به مسجد شيعيان.
- حضور در فرودگاه
فراموش نكنيد 4 ساعت قبل از ساعت پروازتان در فرودگاه حاضر شويد. خيلي بهتر است افراد فاميل و بدرقه‌كنندگان در همان خانه با شما خداحافظي كنند و فقط به اتفاق يكي‌دو نفر به فرودگاه برويد تا ازدحام و شلوغي در فرودگاه‌ها مانع خدمات دهي به زائران نشود و براي مديران كاروان‌ها مشكلي ايجاد نكند. سازمان حج و زيارت در برخي از استان‌ها كار خوبي كرده و براي هر كاروان اتوبوسي مشخص كرده كه از همان محل تشكيل كلاس‌هاي آمادگي، زائران را به فرودگاه مي‌برد. پس از همراهانتان بخواهيد با ماشين شخصي‌شان به فرودگاه نيايند و همان‌جا با شما خداحافظي كنند، اين به نفع خود شما و ديگر زائران است.
- داروهاي ممنوعه كدامند؟
داروهايي كه زائران اجازه انتقال آنها به عربستان را ندارند ليست بلندبالايي دارد. اما ما در اينجا برخي از پرمصرف‌ترين اين داروها را براي شما بازگو مي‌كنيم. اين داروها ورودشان به عربستان ممنوع است و اگر اين داروها را همراه داشته باشيد، ممكن است براي شما از لحاظ امنيتي مشكلي به‌وجود بيايد. اگر اين داروها را استفاده مي‌كنيد حتما به مدير و پزشك كاروانتان قبل از سفر اطلاع دهيد تا آنها شما را راهنمايي كنند و بدانيد بايد چكار كنيد. متادون، فنتانيل، مورفين، كدئين، پتيدين، آلپرازولام، لئودوپا، كلونازپام، كلوبازام، ديازپام، فلورازپام، لورازپام، ميدازولام، اگزازپام، تمازپام، فنوباربيتال، باربيتالها، ديفنوكسيلات، آمفتامين‌ها و آمپول كتاميت.