جامعه نيز يك كشتي بزرگ است كه اگر قرار باشد هر كسي، محل نشستن خودش را سوراخ كند و بعد در جواب اعتراض ديگران بگويد كه «چارديواري اختياري»، «پولش را مي‌دهم»، «وظيفه من نيست، وظيفه دولت است» و...، ديگر نه آينده‌اي خواهيم داشت، نه آيندگاني و نه آخر و عاقبتي. اينها را گفتيم كه برسيم به ماجراي كاملا جدي كمبود آب و خشكسالي. بخشي از روستاهاي كشور به‌خاطر كم‌آبي، خالي از سكنه شده است. ما در تهران و شهرهاي بزرگ ديگر، همينطور مصرف بي‌رويه آب را در پيش گرفته‌ايم. لازم نيست بقيه شروع كنند تا شما شروع كنيد؛ شما شروع كنيد تا جرقه‌اي باشيد براي بقيه. چطوري؟ با صرفه‌جويي در مصرف آب و عادت كردن به آن و سرانجام، تبديل‌كردن اين عادت، به فرهنگي ريشه‌دار.
- الگوي صرفه‌جويي بچه‌هايتان باشيد
بچه‌ها آب بازي و سر و كله زدن با آب را بسيار دوست مي‌دارند. به‌همين دليل، ممكن است كه دور از چشم شما، به دستشويي و حمام و حياط و... بروند و كلي آب هدر بدهند. بايد اين بازي با آب، حسابي كنترل شود. البته بچه‌ها تا پيش از 7سالگي، بيشتر از اينكه نيازمند دستورهاي شما باشند نيازمند الگو‌بودن شما هستند. اگر شما خودتان در مصرف آب صرفه‌جويي كنيد، كودكان شما نيز با ديدن اين صحنه‌ها خواهند آموخت كه اين كار را تكرار كنند. كودكان، بيشتر الگوپذيرند تا دستورپذير. پس اگر كودك زير 7سال داريد، اول روي رفتار خودتان كار كنيد. اگر يك ليوان آب خوردن را تا نصفه استفاده كرديد، باقي‌اش را دور نريزيد؛ همين رفتار ساده، باعث تكرار آن در كودكانتان خواهد شد. اگر هم بچه‌ها خيلي علاقه‌مند به آب بازي بودند، با يك تشت آب و به دفعات محدود مي‌توانيد اين كار را بكنيد. در ضمن اين آب‌بازي را مي‌توانيد منتهي كنيد به استحمام بچه‌ها تا از همان آب و همان خيس‌شدن براي تميز‌كردن آنها هم استفاده كنيد.
- استفاده از كم مصرف‌ها
لطفا از سردوش‌ها و روشويي‌ها و لباسشويي‌هاي كم‌مصرف استفاده كنيد كه در بازار وجود دارند. چرا؟ با هر دقيقه ايستادن زير سردوش معمولي، ۱۸ ليتر آب مصرف مي‌شود. اين ميزان با سردوش‌هاي كم‌مصرف، ۸ ليتر خواهد شد. هر دقيقه مصرف آب از طريق روشويي‌هاي معمولي، ۱۲ليتر آب را راهي فاضلاب مي‌كند، اين ميزان با سرشيرهاي كم‌مصرف، به ۶ ليتر تبديل مي‌شود. هر بار استفاده از لباسشويي معمولي، ۴۵ليتر آب مصرف مي‌كند اما در لباسشويي‌هاي كم‌مصرف اين مقدار مي‌شود ۲۵ليتر آب معمولي. خودتان اگر انصاف داشته باشيد مي‌بينيد كه استفاده از كم‌مصرف‌ها چه تأثيري در صرفه‌جويي آب توسط يك خانواده در طول ماه خواهد گذاشت.
- استفاده از آب‌هايي كه هدر مي‌رود
بالاخره آپارتمان است و دلتنگي. و آدمي هوس مي‌كند كه از گل و گياهان آپارتماني استفاده كندكه البته رفتار بسيار پسنديده‌اي است. هيچ مي‌دانيد بخشي از آب‌هايي كه مصرف مي‌كنيم، قابليت استفاده در آبياري اين گياهان آپارتماني را دارند؟ بخشي از خانه‌هاي شهرمان هم كه ويلايي است، باغچه و گلدان‌هاي بزرگ دارد. در بعضي نقاط دنيا مردم به واسطه كمبود آب و گران بودن اين مايه حيات، وقتي كه صورتشان را مي‌شويند از آب باقيمانده، براي آبياري گياهان و باغچه‌هاي خود استفاده مي‌كنند و حتي يك قطره را هم قدر مي‌دانند. به‌نظر شما، ما اينقدر ثروتمند هستيم كه ولخرج‌تر از ديگران با
آب رفتار كنيم؟
- فلاش‌تانك‌ها را دريابيد
برخي از مردم عادت دارند هر بار كه به سرويس بهداشتي مي‌روند از فلاش‌تانك يا همان سيفون استفاده كنند. نكته اصلي اينجاست كه در هر بار استفاده از سرويس بهداشتي نيازي به استفاده از فلاش‌تانك‌ها نيست و گاهي وقت‌ها، استفاده از همان شيلنگ آب هم كفايت مي‌كند. نكته بعدي اين است كه فلاش‌تانك‌هاي معمولي، اندازه ۹ تا نوشابه يك‌و‌نيم ليتري آب مصرف مي‌كنند؛ چيزي حدود ۱۳ليتر. يعني هر بار كه از اين فلاش‌تانك‌ها استفاده مي‌كنيد به اندازه ۹تا نوشابه يك‌بار مصرف بزرگ، آب مصرف مي‌كنيد. آن هم درحالي‌كه نيازي نيست هر بار اين اتفاق بيفتد. نكته بعدي، استفاده از فلاش‌تانك‌هاي كم‌مصرفي است كه دور و بر ۶ ليتر مصرف مي‌كند، يعني به اندازه 4بطري نوشابه يك‌و‌نيم ليتري. مي‌دانيد همين كار كوچك در يك خانواده 3يا 4نفره در طول ماه چقدر صرفه‌جويي به همراه دارد؟
- ماشينتان را كم‌مصرف‌تر بشوييد
لابد شما هم اين صحنه را فراوان مشاهده كرده‌ايد كه برخي از شهروندان، همينطور شيلنگ آب را باز مي‌كنند و ماشين‌شان را كلا با آب فراوان مي‌شويند. البته در اين امر كه ماشين بالاخره كثيف مي‌شود و خاك روي آن مي‌نشيند و... شكي نيست؛ اما با راه‌حل‌هاي ساده‌تري هم مي‌توان اتومبيل شخصي را جلا داد و تميز كرد. ازجمله استفاده از سطل آب و پارچه‌هاي مختلف؛ يعني با يك پارچه، خاك را بگيريد و با پارچه نمناك ديگر آن را حسابي تميز كنيد و با يك پارچه ديگر هم شيشه‌ها را جلا بدهيد؛ يعني با يك يا 2سطل آب، ماشين خودتان را مثل دسته گل كنيد. سپس با يك پارچه خشك، آب روي شيشه‌ها را خشك كنيد تا اثري از رد آب و... باقي نماند. اين جوري بهتر نيست؟
- استفاده نابجا از فلاش‌تانك
يكي ديگر از رفتارهاي نه چندان جالبي كه برخي از ما‌ها داريم، استفاده از توالت به‌عنوان زيرسيگاري و سطل زباله است. بعضي‌ها در خانه يا اداره، حالا براي اينكه ديگران نفهمند يا حوصله ندارند بيرون بروند و زيرسيگاري و آشغالشان را معدوم كنند، آن را در توالت مي‌اندازند و سيفون را مي‌كشند. با همين كار ساده، ده‌ها ليتر در طول روز هدر مي‌رود، آن هم بدون اينكه واقعا نيازي به اين كار باشد. درضمن برای صرفه‌جویی در مصرف آب، ماشین ظرفشویی و لباسشویی باید حتما با ظرفیت کامل مورد استفاده قرار گیرند. بیشتر تولیدکنندگان شوینده‌های مخصوص ماشین ظرفشویی توصیه می‌کنند که ظروف را قبل از گذاشتن در ماشین، آب نگیرید تا در مصرف آب صرفه جویی شود.
- نكته هاي ديگر
1- سرآشپز‌ها دقت كنند
يكي از رفتارهاي زنان خانه‌دار اين است كه وقتي مي‌خواهند گوشت يا خوراكي‌هاي يخ‌زده ديگر را استفاده كنند، آنها را زير جريان آب گرم يا ولرم قرار مي‌دهند تا به‌اصطلاح يخشان باز شود. با اين كار كلي اسراف آب صورت مي‌گيرد. راه‌حل چيست؟ يك آشپز خوب هميشه مي‌داند كه چه غذايي مي‌خواهد بپزد و چه چيزهايي نياز دارد و محصولاتي كه نياز دارد الان در چه وضعي هستند. چند ساعت قبل از آشپزي، يخ‌زده‌ها را از فريزر بيرون مي‌آورد و در هواي آزاد يا در يك كاسه آب مي‌گذارد تا يخشان باز شود.
2- آب خنك داشته باشيد
تابستان است و وقتي كه به منزل مي‌آييد ممكن است تشنه‌تان باشد. يكي از رفتارهاي ناپسندي كه در اين زمينه صورت مي‌گيرد باز گذاشتن شير آب براي خنك شدن و نوشيدن يك ليوان آب نسبتا خنك است. براي اين منظور هميشه يك بطري آب خنك در يخچال داشته باشيد تا به محض اينكه از راه رسيديد، آب خنكي براي نوشيدن داشته باشيد. وقتي هم كه خانه را ترك مي‌كنيد و قصد داريد چند ساعت بعد برگرديد، يك بطري آب داخل يخچال بگذاريد و به فكر تشنگي موقع برگشت خودتان باشيد.
3- هزاران ليتر صرفه‌جويي
از ديگر ريزه‌كاري‌هاي كاهش مصرف آب اين است كه در مخزن آب توالت‌فرنگي يا فلاش‌تانك خود، يك يا 2بطري نوشابه پر از آب و شن قرار دهيد تا نياز به مصرف آب كمتري داشته باشد. البته مي‌توانيد از كيسه نايلوني در بسته پر از شن هم استفاده كنيد. فقط به ياد بسپاريد كه اين بطري يا نايلون پر از شن را همينطور توي منبع آب نيندازيد. آنها را با دقت در جايي از اين منبع قرار دهيد كه در كار ديگر اجزا و وسايل داخل فلاش‌تانك و منبع آب توالت‌فرنگي اشكال ايجاد نكند. با همين كار ساده، صرفه‌جويي زيادي صورت مي‌گيرد.
4- شير‌ها را راحت باز كنيد
استفاده از شيرهاي اهرمي، بسيار راحت است؛ با يك ضربه، شير باز و بسته مي‌شود. شيرهاي قديمي، به محض اينكه باز مي‌شد، بستن آنها كار نسبتا سختي به‌نظر مي‌رسيد و به همين علت، برخي از مردم براي كارهاي مثلا 20-10ثانيه‌اي، زحمت بستن آنها را به‌خودشان نمي‌دادند. سعي كنيد شيرهاي اهرمي و شيرهاي كم‌مصرف را جايگزين شيرهاي قديمي كنيد تا فقط با يك ضربه و اشاره بتوانيد شير آب را باز و بسته كنيد.
5- نشتي‌ها را كنترل كنيد
گاهي وقت‌ها نياز است كه نشتي‌هاي پنهان آب را بررسي كنيد. به اين منظور، همه شيرهاي آب را ببنديد و براي يكي‌دو ساعتي از آب استفاده نكنيد. سپس عدد كنتور آب خود را بخوانيد. اگر بعد از 3-2ساعت عدد قبل از آن با عدد بعد از آن يكي نباشد، يعني كه مشكل نشتي آب داريد و بايد جدي بگيريد. شايد اين نشتي، به ديوارهاي شما نفوذ كند و باعث خرابي ديوار و خرج‌هاي بيشتري شود.
6- نشتي توالت‌فرنگي‌ها
گاهي وقت‌ها نياز است كه با ريختن كمي رنگ خوراكي در مخزن توالت‌فرنگي، بررسي كنيد و ببينيد كه بعد از نيم ساعت، آيا اين آب رنگي به كاسه توالت فرنگي شما نشت كرده است يا نه. اگر آب رنگي نشت كرده باشد بايد توالت‌فرنگي تعمير شود. اگر تعميرش نكنيد، غير از مشكلات احتمالي كه براي سرويس بهداشتي شما به وجود خواهد آورد،در طول ماه و سال، هزاران ليتر آب هدرخواهد رفت.
- اسرافكاران به بهشت نمي‌روند
تا به حال با‌خودتان فكر كرده‌ايد كه چرا كشورهايي مثل ژاپن، كره‌جنوبي، آلمان و... اينچنين پيشرفت كرده‌اند و كشورهاي ديگر درجا زده‌اند؟ برخلاف تصوري كه برخي از مردم ما دارند، ساكنان اين كشورها آدم‌هاي كم‌مصرف و پرتوليدي بوده‌اند. در برهه‌اي كه جوانان كره‌جنوبي به مصرف افراطي گرايش پيدا كردند، برخي از كارآفرينان بزرگ اين كشور اعلان خطر كردند كه پيشرفت اين كشور متوقف خواهد شد.
نيازي نيست جاي دوري برويم در همين دين خودمان نيز بسيار درباره مصرف كافي و به قاعده (كه البته متفاوت با خسيس بودن است) سخن گفته شده است. برخي از بزرگان ديني ما حتي در رفتارهاي كوچك روزانه خود نيز قاعده عدم‌اسراف را رعايت مي‌كردند. نقل است كه مي‌گويند امام‌خميني(ره) وقتي كه يك ليوان آب مي‌نوشيد و نصف آن باقي مي‌ماند، كاغذي روي آن مي‌گذاشت تا در وعده بعدي كه تشنه‌اش شد آن را بنوشد.
اسراف در دين اسلام، به قدري زشت و ناپسند دانسته شده است كه قرآن در اين باره، اسرافكاران را برادران شيطان و شيطان را در برابر پروردگار بسيار ناسپاس دانسته است. همچنين در آيه ۳۱ سوره اعراف، به‌طور مستقيم اشاره شده است كه خداوند، اسرافكاران را دوست ندارد.
از سوي ديگر، شاهديم كه قرآن، سيره عملي رسول گرامي را الگوي پسنديده براي مسلمانان دانسته و خود رسول اكرم(ص) نيز اشاره مي‌كند كه هر كس بر سنت او پايدار بماند، در بهشت همنشين او خواهد بود. روايت است كه پيامبر، با يك مد كه كمتر از يك ليتر آب باشد وضو مي‌گرفت و غسل او نيز با يك صاغ كه حدود 3ليتر است انجام مي‌گرفت و نقل است كه مي‌فرمود، بعد از من كساني مي‌آيند كه اين مقدار را كم مي‌شمارند كه همانا برخلاف سنت و روش من هستند.
نكته مهم بعدي كه در دين اسلام مورد توجه قرار مي‌گيرد، اين است كه حتي اگر وفور نعمت هم باشد، باز هم مجاز به اسراف نيستيم. مي‌گويند كه روزي حسن بصري، همراه اميرمومنان(ع) در كنار رود فرات قدم مي‌زدند. حسن بصري كه بعد‌ها به گرايش‌هاي شبه‌عرفاني معروف شد و راه افراط در پيش گرفت، تشنه‌اش شد و ظرفي را از آب پر كرد. مقداري را خورد و باقي‌اش را ريخت روي زمين. در اين هنگام حضرت امير(ع) به او فرمودند كه اسراف كرده است و بايد باقي آب را يا به رودخانه برمي‌گرداند يا اينكه پاي درختي و گلي مي‌ريخت.