روغن‌هاي اسانس ممکن است در رایحه‌درمانی (آروماتراپی)، یک شاخه پزشکی جایگزین، به کار روند. در این رویکرد از روغن‌های گیاهی معطر و بسیار تغلیظ‌شده به مقادیر کم استفاده می‌شود با این امید که سلامت جسمی یا عاطفی فرد بهبود یابد.
اما گرچه روغن‌هاي اسانس ممکن است بوی خوشایندی داشته باشند و برخی از آن‌ها حاوی اجزای فعالی باشند که تصور می‌شود برای سلامت مفید هستند، شواهد علمی محدودی درباره تأثیربخش بودن واقعی این مواد در بهبودی سلامت یا خلق‌وخوی افراد وجود دارد. از طرف دیگر حتی شیشه‌های کوچک این اسانس‌های تغلیظ‌شده ممکن است بسیار گران باشند.
گرهارد بوش‌باوئر، استاد شیمی داروسازی در دانشگاه وین در اتریش که درباره ترکیبات شیمیایی مورداستفاده در رایحه‌درمانی تحقیق کرده است، می‌گوید روغن‌هاي اسانس آمیزه‌ای از مواد متفاوت، گاهی تا 300 ماده، هستند. به گفته او این روغنها هم دارای مواد شیمیایی ساده و هم پیچیده هستند.
به گفته بوش‌باوئر روغن‌هاي اسانس خالص عاری از ترکیبات معطری به نام «هیدروکربن‌های چند حلقه‌ای معطر» (PAH) هستند که ممکن است با سرطان ارتباط داشته باشند، اما این نوع روغنها همچنان حاوی «ترکیبات آلی فرار» (VOC) هستند، وگرنه اصلاً رایحه‌ای ایجاد نمی‌کردند.
بوش‌باوئر گفت، استفاده از این ترکیبات فعال در اسانس‌های روغنی در غلظت‌های کم و استنشاق بخارهای این روغنها به‌طورمعمول در اغلب افراد بی‌خطر است. آزمایش‌های مربوط ایمن بودن روغن‌هاي اسانس نشان داده است که در صورت مصرف آن‌ها بر اساس دستورات داده‌شده، اثرات جانبی منفی معدودی دارند.
اما پژوهش‌ها نشان می‌دهند، به علت اینکه برخی از این روغنها اثرات هورمون جنسی زنانه، استروژن را تقلید می‌کنند، ممکن است اثرات ناخواسته‌ای بر روی مردان بگذارند. بررسی که در سال 2007 در ژورنال پزشکی نیوانگلند منتشر شد، نشان داد که اسانس استوخودوس و درخت چای ممکن است باعث بزرگ شدن بافت پستانی در پسران در آستانه بلوغ شوند.
روغن‌هاي اسانس را چگونه استفاده می‌کنند؟
رایحه‌درمانگرها توصیه می‌کنند که این روغنها به‌طور مستقیم از بطری، پارچه آغشته به آن‌ها یا کف استنشاق شوند، یا پس از رقیق‌شدن در روغن حامل، مانند روغن زیتون یا روغن بادام روی پوست ماساژ داده شوند.
به گفته بوش‌بائر، هنگامی كه روغن‌هاي اسانس استنشاق می‌شوند، جذب آن‌ها از بینی به همان سرعتی تزریق داخل‌وریدی صورت می‌گیرد. روغن‌هاي اسانس را گاهی «روغن‌های فرار» هم می‌نامند، به این معنا که هنگام قرار گرفتن در معرض هوا که باعث آزاد شدن رایحه‌های آن‌ها می‌شود، به‌سرعت تبخیر می‌شوند.
بوش‌باوئر گفت، در مقام مقایسه، جذب روغن‌هاي اسانس از طریق پوست کندتر است، زیرا برخی از این ترکیبات شیمیایی باید از لایه‌های چربی زیر پوست بگذرند و ممکن است در آنجا ذخیره شوند.
او تأکید کرد که با توجه به قدرت شیمیایی بالایی این روغنها، فقط چند قطره از شکل رقیق‌شده باید در هنگام استعمال روی پوست به کار رود.
برخی از مصرف‌کنندگان روغن‌هاي اسانس را به آب وان حمام می‌افزایند یا از آن‌ها به‌عنوان داروهای خانگی استفاده می‌کنند، برای مثال استنشاق اکالیپتوس برای برطرف کردن پرخونی بینی. یک راه دیگر استفاده از این روغنها، قرار دادن آن‌ها در یک دستگاه پخش‌کننده قرار مي‌دهندتا رایحه آن‌ها به درون هوا فرستاده شود- اسانس نعنا برای تحریک هشیاری و استوخدوس اغلب به‌عنوان راهی برای ایجاد آرامش به کار می‌رود، اما هیچ بررسی معتبری در حمایت از این ادعاها وجود ندارد.
برخی از افراد که خودشان محصولات زیبایی را از ترکیب کردن مواد متفاوت می‌سازند، ممکن است قطراتی از این روغنها برای ایجاد رایحه به آن‌ها بیفزایند، یا از آن‌ها در ساختن محصولات پاک‌کننده «سبز» استفاده کنند، زیرا این روغنها خواص ضدعفونی‌کننده یا پاک‌کننده هم دارند.
شواهد محدود درباره تأثیربخش بودن اسانس‌ها
بو نقش مهمی در چگونگی تأثیر روغن‌هاي اسانس بر بدن دارد: هنگامی‌که رایحه این روغنها استنشاق می‌شود، گیرنده‌های بویایی در بینی تحريك ممی‌شود که پیام‌های شیمیایی را از راه اعصاب به دستگاه لیمبیک مغز می‌فرستند و این دستگاه هم بر خلق‌وخو و عواطف تأثیر می‌گذارد و ممکن است برخی از اثرات فیزیولوژیک در بدن ایجاد کند. هنگامی‌که این روغن‌های معطر روی پوست به کار می‌روند، مقداری از آن‌ها درنهایت جذب جریان خون می‌شود.
دکتر ولفگانگ استفلیش، پزشک قفسه صدری در بیمارستان اوتو واگنر در وین و معاون رئیس انجمن رایحه‌درمانی اتریش برخی از این روغنها ممکن است باعث تحریک پوست یا واکنش‌ها آلرژیک شوند و برای همین است که باید آزمایش حساسیت با قرار دادن یک روغن را روی تکه کوچکی از پوست انجام داد، و بعد استفاده گسترده‌تر از آن را شروع کرد. به گفته او برخی از روغن‌های مرکبات درصورتی‌که روی پوست به کار روند، ممکن است باعث افزایش حساسیت به نور آفتاب شوند و برخی از مواد در اسانس‌های روغنی ممکن است برای زنان باردار خطرناک باشند.
رایحه‌درمانی پزشکی در اروپا شایع است و برخی از پزشکان ممکن است آن را به‌عنوان بخشی از مراقبت‌های پزشکی مکمل تجویز و استفاده کنند.
LiveScience