البته یادمان باشد که رعایت استانداردهای ایمنی، مقاوم‌سازی ساختمان‌ها، مدارس، ادارات و منازل، اصلی مهم در کاهش خسارت‌های احتمالی ناشی از زلزله و یا سایر بلایای طبیعی است. اما ایرانی‌ها چقدر در برابر زلزله آمادگی دارند؟ این موضوع گفت‌و‌گوی همشهری‌آنلاین، با دکتر علی اردلان، سرپرست دفتر مدیریت خطر بلایای وزارت بهداشت و مدیر گروه سلامت در حوادث و بلایای دانشگاه علوم پزشکی تهران،است.
- آيا اخيرا تحقيقي انجام شده است كه نشان دهد آمادگي خانوارهاي ايراني در برابر زلزله به چه ميزان است؟
بله. از دو سال قبل، تصميم گرفتيم كه در دفتر مديريت خطر بلاياي وزارت بهداشت، ميزان آمادگي خانوارهاي ايراني در برابر بلايا، البته با تمركز بر روي زلزله را اندازه‌گيري كنيم. نتايج اين پايش در سال 94، نشان مي‌دهد: آمادگي خانوارهاي ايراني در برابر زلزله، 9/3درصد است. البته ما همين پايش را در سال 92 هم انجام داديم كه در آن سال، ميزان آمادگي مردم در برابر زلزله كمتر بود و در سال 94 وضع كمي بهتر شده است.
- در سال 92 آمادگي مردم در برابر زلزله، چقدر بود؟
8/5 درصد بود.
- اين ميزان آمادگي در كشورهاي ديگر، به عنوان نمونه، كشورهاي توسعه‌يافته چقدر اعلام شده است؟
ميزان آمادگي مردم در برابر بلايا در كشورهاي توسعه يافته ، بالاي 60 درصد گزارش شده است.
- شما در وزارت بهداشت براي اينكه ميزان آمادگي مردم در برابر زلزله را افزايش دهيد، چه اقداماتي انجام مي‌دهيد؟
وزارت بهداشت، به عنوان ناظر نهايي سلامت مردم و با اين اعتقاد كه پيشگيري بهتر از درمان است، از دو سال قبل، آمادگي خانوارهاي ايراني در برابر بلايا را با تمركز بر زلزله آغاز كرده است و به طور مستمر پايش مي‌كند. علاوه براين، براي ارتقا سطح آمادگي مردم در برابر بلايا به ويژه زلزله از تمام ظرفيت‌هاي درون سازماني و بين بخشي نيز استفاده مي‌كنيم.
- به نظر شما، اين اقدامات كافي است؟
خير. ما نياز به همكاري‌هاي بين بخشي داريم .معتقد هستم كه ايمني ساختمان‌هاي كشور بايد به صورت يك مطالبه عمومي از سوي مردم تبديل شود.علاوه بر اين، بايد تضاد منافع بين سرمايه گذاران و ناظران، به طور كامل حذف شود و ديگر آنكه براي كساني كه ساختمان‌هايشان در برابر بلايا، تخريب مي‌شود، مكانيسم‌هاي قانوني براي پيگيري وجود داشته باشد. گرچه در زمينه زلزله همواره دغدغه‌هاي جدي وجود دارد اما نبايد اين نكته را فراموش كنيم كه با پيشگيري مي‌توان از عوارض و صدمات زلزله كاست.
پس از زلزله بم نظارت بر ساختمان ها بيشتر شد البته همچنان مشكلاتي وجود دارد. آيين نامه 200 ساخت و ساز دقيق تر شد اما همچنان بحث بلند مرتبه‌سازي‌ها وجود دارد. معتقد هستم كه مشاركت و مطالبه مردم بايد جدي تر شود.همانطور كه مردم براي خريد مواد غذايي و پوشاك خود وقت مي‌گذارند و دقت مي‌كنند، قطعا بايد در هنكام خريد و يا اجاره مسكن هم در زمينه ايمني ساختمان جديت بيشتري داشته باشند. بايد كاري كنيم كه بحث ايمني مسكن و ساختمان‌ها مورد تقاضا قرار گيرد. به اعتقاد من، در حالت مطلوب، ايمني ساختمان در برابر زلزله بايد به عنوان يك عامل مهم در تععين قيمت ساختمان لحاظ شود. علاوه براين، بايد خود‌مراقبتي مردم را در زمينه بلايا به ويژه زلزله، افزايش دهيم.
- براي آموزش مردم و همچنين، خود مراقبتي در برابر زلزله وزارت بهداشت، چه اقدامي انجام داده است؟
اعتقاد دارم كه مشاركت و مطالبه مردم بايد جدي تر شود.همانطور كه مردم براي خريد مواد غذايي و پوشاك خود وقت مي‌گذارند و دقت مي‌كنند، قطعا بايد در هنگام خريد و يا اجاره مسكن هم در زمينه ايمني ساختمان ،جديت بيشتري داشته باشند. بايد كاري كنيم كه بحث ايمني مسكن و ساختمان‌ها مورد تقاضا قرار گيرد. وزارت بهداشت، براي سطح آمادگي مردم در برابر بلايا و به ويژه زلزله، اقدامات مختلفي انجام مي‌دهد از پايش آمادگي مردم در برابر بلايا و زلزله تا پيگيري نظام خدمات بهداشتي اوليه براي مردم .
علاوه براين، برنامه اي تحت عنوان دارت را طراحي كرديم. در اين برنامه هدف، افزايش آمادگي مردم در برابر بلايا و زلزله است با اين هدف كه تمركز اصلي بر روي فرد و خانواده است به عبارت بهتر اينكه چه كنيم كه خود مراقبتي مردم را در برابر بلايا افزايش دهيم. در اين برنامه، سعي مي‌كنيم تا با ساير وزارت‌خانه‌ها و سازمان‌ها، همكاري‌هاي بين بخشي را تقويت كنيم به عنوان نمونه، در حال طراحي برنامه مشترك و توسعه آموزش همگاني مردم در اين زمينه با هلال احمر، هستيم.
- چه تعداد از مردم را در سال 94، تاكنون آموزش داده‌ايد؟
سال 94، بيش از 400 هزار نفر از مردم را در سراسر كشور آموزش داديم.
- به طور متوسط سالانه چه تعداد ايراني بر اثر مخاطرات و بلايا فوت مي‌كنند؟
به طور متوسط در ايران، سالانه 2 هزار و 900نفر در اثر مخاطرات و بلايا، فوت مي‌كنند.
- آيا آماري هم وجود دارد كه نشان دهد، چند نفر تحت تاثير آسيب‌هاي ناشي از مخاطرات و بلايا قرار مي‌گيرند؟
5/1 ميليون نفر، تحت تاثير مخاطرات از همه ابعاد قرار مي‌گيرند و نياز به كمك پيدا مي‌كنند.
- در زمينه بحث‌هاي پيشگيري و آموزش در زمينه آمادگي مردم در برابر زلزله نقش رسانه‌ها را چگونه تبيين مي‌كنيد؟
در تمام كشورهاي دنيا، همواره نقش رسانه‌ها در زمينه پيشگيري و آموزش ديده شده است البته در ايران كمتر رسانه‌ها در حوزه سلامت به بحث پيشگيري و آموزش اهميت مي‌دهند و همواره به دنبال خبر هستند در حالي كه رسانه‌ها مي‌توانند با اهميت به بحث پيشگيري و آموزش مخاطبان بيشتري هم داشته باشند. به عنوان نمونه، با آموزش‌هاي رسانه‌ها در زمينه ايمني غير سازه‌اي به طور فوق‌العاده مي‌تواند از ميزان آسيب‌هاي احتمالي ناشي از زلزله كاست.
- منظور شما از ايمني غير سازه‌اي چيست؟
اينكه به مردم آموزش بدهيم در منازل خود در زمينه دكوراسيون منزل، تاسيسات، لوازم و تجهيزات چه آگاهي‌هايي داشته باشند. به عنوان نمونه، مردم بدانند كه در دكوراسيون منازل خود، چه چيدماني داشته باشند كه در صورت زلزله آسيب كمتري ببينند و موارد اين چنيني كه بسياري از مردم به آن توجه نمي‌كنند اما يادمان باشد كه در خيلي از زلزله‌ها، رعايت نكردن همين موارد، باعث آسيب شده و مصدوم داشته است. ايمني غير سازه‌اي مي‌تواند هم از ميزان مرگ و ميرها كم كند و هم هزينه‌هاي ناشي از خسارات را كاهش دهد.