انتخابات يكي از همين موقعيت‌هايي است كه والدين مي‌توانند در اين شرايط به رسيدن به بلوغ سياسي و هويت‌يابي فرزند نوجوان خود كمك كنند. اگر نوجوانتان به 18سال رسيده است مي‌توانيد به او كمك كنيد تا در انتخابات اسفند امسال يك جشن تكليف سياسي را تجربه كند و به بلوغ سياسي برسد. اينكه بلوغ سياسي و استفاده از ايام انتخابات چه ربطي به هويت نوجوان دارد و شما به‌عنوان والدين اين نوجوانان چطور بايد اين مقوله‌ها را به يكديگر مرتبط كنيد چيزي است كه در اين مطلب به آن اشاره مي‌كنيم.
- نجات هويت نوجوان‌ها
هويت يعني «من كيستم و چه صفت‌ها يا ارزش‌هايي دارم كه مرا قابل‌توجه مي‌كند و باعث فرق من از ديگران مي‌شود». احتمالا نوجوان‌هاي زيادي را ديده‌ايد كه با روش‌هايي مثل گذراندن همه وقت‌شان به درس خواندن، مدال‌آوردن ورزشي، كسب درآمد، آرزوي شهرت و حتي تغيير مدل پوشش دنبال اثبات خود هستند. نوجوان‌هايي هم هستند كه براي اثبات خود راه‌هاي مفيد و مثبت را پيدا نمي‌كنند و براي هويت‌يابي به جاي درك بهتر جايگاه‌شان در خانواده، اجتماع و كشور دست به دامان دوستي‌هاي ناباب، مواد انرژي‌زا ، اعتياد و... مي‌شوند. حق انتخاب اينكه نوجوان خانه شما بايد چه فردي بشود، چطور خود را ثابت كند، براي چه هدف‌هايي تلاش كند، دفاع كند و... صرفا به‌عهده خود او نيست. نقش والدين هوشيار و آگاه در اين ميان مانند چيدن يك سفره رنگارنگ از غذاهاست كه در عين دادن حق انتخاب به فرزند، سفره سالم و متنوعي را پيش روي نوجوانان خود باز مي‌كنند. مي‌توان بلوغ سياسي و كمك به هويت‌يابي نوجوان‌ها را مصداق «چون كه صد آيد نود هم پيش ماست» دانست. بلوغ سياسي به نوجوان كمك مي‌كند تا خودش را در ارتباط با اينكه چقدر براي كشورم عزيزم؟ چه كاري از من براي كشورم برمي‌آيد؟ و سؤالات مشابه در ترازوي اهميت براي جامعه بگذارد. بلوغ سياسي دقت نوجوان‌ها را به مسائلي مثل تصميم‌گيري اجتماعي، اتفاق‌هايي كه در حال وقوع است، ادعا‌ها و عملكرد‌هاي مختلف افراد جلب مي‌كند. نوجواني هم كه به اين نگرش‌ها برسد فقط سرگرم بازي‌هاي كامپيوتري و مدل مو نمي‌شود. چنين نوجواني با رسيدن به سطح بالاتري از شناخت و بلوغ سياسي كم‌كم از عادت‌هايي چون عدم‌تمايل به رفت‌وآمد با فاميل، زودباوري ادعاهاي همسالانش و تسليم شدن در برابر وعده‌هاي افراد ناباب دور مي‌شود.
- سهم تو از سرنوشت همه
چقدر دوري‌كردن‌ها و قهرهاي خانوادگي رايج شده! آدم‌ها به راحتي قيد هم را مي‌زنند و انگار‌نه‌انگار كه مثلا سال‌ها زير يك سقف بزرگ شده‌اند و بايد نسبت به حال و احوال هم حساس و پشتيبان روزهاي سخت باشند. اين بيماري بي‌تفاوت بودن به محيط، دائم پيشرفت مي‌كند تا جايي كه امروز همه مي‌توانند نمونه‌هايي از قطع رابطه‌ها را نام ببرند. مهم است كه نوجوان‌ها در آستانه جواني و فاصله كمي كه با استقلال از خانواده دارند ياد بگيرند كه همه‌‌چيز به آنها ربط دارد. بايد براي آنها سرنوشت ديگران مهم باشد و حتي براي بهتر شدن اوضاع ديگران تلاش كنند. حسين فهميده‌ها اينگونه تربيت شده بودند كه براي همه ما افتخار آفرين شده‌اند. فرصت انتخابات يكي از همين تمرين‌هاي اجتماعي است تا نوجوانان بدانند اثر فكر و رأي آنها در سرنوشت همه جامعه تأثيرگذار است پس نبايد نسبت به آن بي‌تفاوت باشند. اگر در ايام قبل از انتخابات حرف‌هايي مانند آنچه شبكه‌هاي ماهواره‌اي توصيه مي‌كنند كه «راي دادن فايده‌اي ندارد و...» براي نوجوان رأي‌اولي بازگو شود، ممكن است اين نااميدي ريشه عميق خودخواهي را به جان نوجوان بيندازد. رهبر‌روشن‌بين ما، حضرت آيت‌الله خامنه‌اي مي‌فرمايند: البته سياست‌بازي و آلت دست اين حزب و آن حزب شدن را بنده براي جوان نمي‌پسندم؛ اينها براي جوان هيچ شرف و افتخاري ايجاد نمي‌كند؛ اما اينكه جوان بداند مي‌تواند اثرگذار باشد و نقش ايفاكند، خيلي ارزش دارد.
- حق با كيست؟
قانون كشورما در 18سالگي به نوجواني كه مي‌خواهد پا به جواني بگذارد حق رأي در مهم‌ترين مسائل كشور را مي‌دهد. اين خبر را به نوجوانتان بدهيد تا شخصيت خودش را در حد كارهاي مهم و جدي بداند و از خطاهاي گذراي اين دوران در امان بماند. اصلا گفتن خود كلمه «تو حق انتخاب داري» براي اراده شركت در سرنوشت كشور كافي است. در اين مرحله مهم است كه بچه‌ها ياد بگيرند چطور بايد از حق‌شان به نفع آدم‌هايي استفاده كنند كه حق با آنهاست و بيشتر صلاحيت خدمت رساني كشور را دارند. در دوران تبليغات انتخاباتي فضاي يارگيري داغ مي‌شود و گاهي بچه‌هاي رأي اولي نقطه تمركز عده‌اي براي رأي جمع كردن مي‌شوند. اين اتفاق حمايت فكري والدين از بچه‌ها را براي شناخت كانديد‌اي اصلح واجب مي‌كند. به تعبير آيت‌الله خامنه‌اي دقت كنيد؛ «جوان ما بايد به مسئله‌اي مثل انتخابات، به چشم يك عمل صالح و يك كارِ بزرگ نگاه كند، در واقع انتخابات براي جوانان ما كه براي اول بار وارد اين صحنه مي‌شوند، جشن تكليف سياسي است. جشن تكليف سياسي روزي است كه براي اول بار جوان مي‌رود نقش خود را براي انتخاب يك فرد، يا به‌عنوان نماينده مجلس، يا به‌عنوان نماينده در شوراي شهر، يا به‌عنوان رئيس‌جمهور ايفا مي‌كند؛ اينها خيلي باارزش است.» با اين حساب چند قدم براي سرعت دادن به بلوغ فكري فرزند شما لازم است:1- همان كه حق‌شان را براي اثرگذاري در كشور باور كنند و بدانند كه اين كار شبيه همان كار حسين فهميده به نفع آزادگي همه است. 2- تلاش خود را براي شناخت كسي كه حق و صلاحيت بيشتري دارد شروع كنند و به‌راحتي حق خود را خرج نكنند.
- تا من هستم
اگر نوجوان رأي اولي شما حس ميهن‌دوستي‌اش كامل شده و مي‌داند در حد سن خود با رأي‌دادن مي‌تواند كشورش را بسازد، اجازه بدهيد قدم بعدي پيشرفت را بردارد. وقتي امام‌خميني(ره) توصيه كردند كه «هر كـس به مقدار تـوان و حيطه نفوذش در خدمت اسلام و ميهن باشد» پس نوجوان شما هم مي‌تواند در مدت انتخابات قدم بزرگ‌تري براي كمك به دوستانش بردارد. اين تلاش جديد او براي شما هم فرصت خوبي است تا چند دوست صميمي او را به خانه دعوت كنيد تا ناظر گپ صميمي و شيرين سياسي آنها باشيد و رفتار و ويژگي‌هاي دوستانش را بيشتر بشناسيد. امام خميني(ره) هم كه روزي گفتند: «تا من هستم نخواهم گذاشت منافقين اسلام اين مردم بي‌پناه را از بين ببرند، تا من هستم از اصول نه شرقي و نه غربي عدول نخواهم كرد و.../ صحيفه نور، جلد 21» روزي نوجوان بودند و تمرين عزت نفس‌شان را از آن روزها شروع كردند. فرزندتان مي‌تواند با كمك شما در گفت‌وگوهاي دوستانه اين روزهايش در مورد حق جديدي كه پيدا كرده‌اند صحبت كند. تكرار جمله «تا من هستم» از امام خميني براي نوجوان، غيرت او را بارور مي‌كند و اين ويژگي خوب مي‌تواند حلقه‌وار غيرت به خانواده، غيرت به حفظ حريم شخصي و غيرت به مراقبت از حريم ديگران را هم به او بياموزد.
- خط قرمزي به‌نام قانون و دوستي
بعد از راه‌هايي كه براي ايجاد ارتباط بيشتر نوجوان با اجتماع توصيه شد، ممكن است اين چالش ايجاد شود كه او درگير بحث و جدل به‌خاطر طرفداري از يك كانديدا با دوستان و فاميل شود. اين هم يك فرصت ديگر است كه با معرفي خط قرمز دوستي‌ها به بزرگي روح فرزندتان كمك كنيد. مهم‌ترين خط قرمز به قول رهبرمان اين است: «فضاي انتخاباتي در ميان ملتي كه اهل اخلاق، معنويت و عاطفه است نبايد با كدورت همراه باشد». اين را مثل يك شعار به‌خودتان و فرزندتان مدام تذكر بدهيد.
- هيجانات انتخاباتي را ختم به خير كنيد
1- اگر فردي روي فكر سياسي‌اش اصرار دارد و گوش‌اش بدهكار نيست به او حق بدهيد. او هم مثل شما حق رأي دارد و يك‌بار بيان نظر شما كافي است.
به فرزندتان اخلاق بحث‌هاي سياسي را از اهل‌بيت ياد بدهيد: بحث كردن به‌خاطر به كرسي نشاندن حرف، بدون اينكه به حق بودن آن توجه شود نامش جدل است و تا فردي اين اخلاق را ترك نكند ايمانش كامل نمي‌شود، بهشت بر او حلال نيست و دوستانش را هم از دست مي‌دهد. دوري از تهمت و برچسب زدن هم مهم است.
2- اينطور فكر نكنيد كه با اهميت دادن به مسئله حق رأي نوجوانتان كلي وقت فرزند شما پاي انتخابات مي‌رود و... . اغلب والدين بارها و ساعت‌ها شاهد وقت‌گيري موبايل و تبلت و انواع رسانه‌ها از فرزندشان بوده‌اند پس اين خط قرمز براي والدين است كه جلوي رشد فكري و بلوغ سياسي بچه‌ها را نگيرند.
3- انتخابات و خبرهاي اين مدت و مرور اتفاق‌هاي زمان‌هاي گذشته مي‌تواند به فرزندتان پايبند ماندن به قانون را ياد دهد.
- ورزش‌هاي فكري براي بالا بردن قدرت تحليل
ورزش فقط براي قوي شدن تن نيست، تمرين‌هايي كه توان فكري را هم تقويت مي‌كند ورزش است. موقعيت‌هايي كه نوجوانان براي آن انگيزه دارند مثل شوق شركت در انتخابات و حق رأي داشتن يكي از بسترهاي رشد عقلاني آنهاست. نياز نوجوان‌ها به رشد قدرت تجزيه و تحليل، به آنها توان تشخيص درست از نادرست را مي‌دهد. آيت‌الله خامنه‌اي هم مي‌فرمايند: «بنده طرفدار اين هستم كه جوان‌ها در جريان مسائل سياسي كشور قرار بگيرند و بتوانند تحليل كنند.» پيشنهادهاي ما را خانوادگي با نوجوان انجام دهيد تا هم بيشتر با هم صميمي شويد و هم اينكه به قدرت تحليل فكري نوجوان خود بيشتر كمك كنيد.
1- ورزش‌هاي سؤالي: خانوادگي تمرين كنيد كه در موقعيت‌هاي مختلف، زياد اين سؤال‌ها را از هم بپرسيد. حالا هم در موقعيت انتخابات فرصت به ذهن سپاري خوبي براي اين سؤالات است كه قدرت عميق فكر كردن را بالا مي‌برد: 1- چرا اينطوري فكر مي‌كني؟ 2- آيا اين دليل خوبي است؟ 3- چه كساني با اين حرف موافق هستند؟ 4- چه كساني با اين فكر يا فرد مخالفند، آيا افراد خوب آن‌را تأييد مي‌كنند يا افراد خطا‌دار؟
2- ورزش‌هاي ملاكي: ملاك مثل يك چهارچوب است كه كمك مي‌كند افراط و تفريط يا گم كردن مهم و واجب‌ها كم شود؛ اينكه فرزند شما خودش ملاك بسازد يا ملاك او شما باشيد يا فرد ديگري را امتحان كنيد. بعد از مدتي كه از مطالعه و مشورت او گذشت از او ملاك بخواهيد تا نظراتش را ببينيد. راه ديگر، اعتماد به ليست‌هاي سياسي است. اينكه ملاك را از ديگر متخصصان بگيرد شبيه تقليد كردن مسائل شرعي است. مي‌تواند در مورد يك حزب يا گروه تحقيق كند كه آنها بايد و نبايدهاي درستي داشته باشند و بعد، از پيشنهادهاي آنها براي رأي دادن كمك بگيرد.
3- ورزش‌هاي اطلاعاتي: در مدت باقيمانده تا انتخابات با همراهي فرزندتان حتما اخبار را ببينيد. او را تشويق كنيد تا نظراتش را بگويد و حتي مسئول خريد گاه‌گاه روزنامه هم باشد. مسئله مهمي است ؛ او براي نخستين بار سرمايه‌اي به اسم حق رأي دارد كه ارزش‌اش با رأي رهبر و رئيس‌جمهور و هر فرد مهم ديگري يكي است. او را عادت دهيد تا جوزده نشود و به افرادي كه همه را سياه و خود را سفيد مي‌كنند، بد اخلاقي مي‌كنند و تجربه ندارند اعتماد نكند.
4- ورزش‌هاي مشاوره‌اي: از نظر تقسيم‌بندي دوران رشد در اسلام، نوجواني فرصت خوب پايه‌گذاري مهارت مشورت گرفتن است. وقتي تبليغات انتخابات، خبر اخبار و... يك كانديدا را شنيديد در مورد او سؤال و ابهام‌هايي را مطرح كنيد. منتظر باشيد تا عكس‌العمل فرزندتان را ببينيد و جوابگوي ترديدها و سؤال‌هاي او باشيد. احتمالا جريان پرسش و پاسخ شما به نقطه‌اي هم برسد كه شما به آن آگاه نباشيد؛ اين نقطه آغاز آموزش مشورت‌خواهي است. براي قدم اول، خيلي روشن و عادي بگوييد كه نمي‌دانم و اين اشكالي ندارد. قدم دوم اين است كه با هم به اين فكر كنيد كه چه‌كسي صلاحيت جوابگويي به شما را دارد. قدم سوم هم مي‌تواند مراجعه شما و فرزندتان به يك سايت معتبر، فاميل آگاه و... باشد. يادگيري فرهنگ مشورت‌خواهي احتمال و ريسك خطر كردن در برابر آسيب‌هاي اجتماعي را كم مي‌كند.