كارشناسان مي‌گويند ورود كالاي قاچاق به كشور، سالانه 200هزار ميليارد ريال (2 و 14صفر جلوي آن!) از درآمد گمركي از دست مي‌رود كه با اين پول مي‌توان سالانه يك‌ميليون شغل خانگي و كارگاهي جديد براي جوانان ايجاد كرد. سازمان بين‌المللي كار هم مي‌گويد با هر يك ميليارد دلار قاچاق، حداقل 100 هزار شغل از دست مي‌رود كه با توجه به حجم قاچاق در ايران، مي‌توان گفت روزانه 7 هزار ايراني، فقط به‌خاطر قاچاق، شغل خود را از دست مي‌دهند. مي‌خواهيم بدانيم چطور مي‌شود جلوي اين ضرر مادي به كشور و نيز ضرر معنوي بيكاري و ركود حاصل از قاچاق را گرفت و اصلا چطور مي‌شود كالاي قانوني را از قاچاق تشخيص داد.
- جنس قاچاق را چطور تشخيص دهيم؟
شايد شما هم مثل بعضي از مسئولان فكر كنيد راهي براي تشخيص كالاهاي اصل از قاچاق در سطح خرده‌فروشي وجود ندارد. نشان‌به‌اين‌نشان كه طبق آمار، 85درصد تلفن‌هاي همراه موجود در بازار قاچاق است! اما با تمام مشكلات موجود در مسائل قانوني مي‌توانيد با رعايت چند نكته، كالاي اصل را از تقلبي و قاچاق تشخيص دهيد.
قبل از هر چيزي بايد دقت كنيد علائم بسته‌بندي داخلي روي بسته‌بندي كالاي خريداري شده وجود داشته باشد؛ در محصولاتي مثل چاي، اجناس قاچاق اغلب با بسته‌بندي‌هاي خارجي و با علائم غيرايراني شناخته مي‌شوند. همچنين بايد مراقب باشيد تا حتما آرم و شماره پروانه بهداشتي و استاندارد ملي ايران روي كالا درج شده باشد. محصولات قاچاق، با درج تاريخ توليد و انقضا به ميلادي و يا به زبان عربي شناخته مي‌شوند. يكي ديگر از موارد تفاوت كالاي اصل از قاچاق در اين حوزه نوع درج قيمت مصرف‌كننده (با احتساب ارزش افزوده) است و طبيعي است اجناسي كه قيمت ندارند يا قيمت‌شان در كشورهاي ديگر روي آنها ثبت شده باشد، قاچاق هستند. بد نيست بدانيد 40درصد چاي خارجي موجود در كشور قاچاق بوده و مورد تأييد وزارت بهداشت نيست.
يكي از مواردي كه در خريد كالاي قاچاق به‌خصوص در حوزه لوازم الكترونيك بايد رعايت كنيد، گارانتي معتبر يا ضمانت‌نامه محصول است. اغلب در وسايلي كه غيرقانوني به كشور وارد شدهاند، فروشندگان از ارائه گارانتي اصلي سر باز مي‌زنند. فارغ از نوع خاصي از تلفن همراه كه اصلا در ايران نمايندگي ندارد اما به راحتي در بازار خريد و فروش مي‌شود، ضمانت‌نامه‌هاي جعلي متنوعي در حوزه وسايل الكترونيك توسط قاچاقچيان و فروشندگان به‌وجود آمده كه هيچ مسئوليتي در قبال خرابي‌ها ندارند. با خريد از نمايندگي‌هاي معتبر و يا فروشندگاني كه به آنها اعتماد داريد، حداقل خيالتان راحت خواهد بود كه هم وسيله‌اي كه خريداري مي‌كنيد دست دوم نيست و هم اگر هر مشكل فني داشت، شركت ضامن، مسئوليت تعويض رايگان يا تعويض با قطعات اصلي مورد تأييد شركت توليد‌كننده را برعهده خواهد گرفت.
در حوزه پوشاك، يكي از مواردي كه مي‌تواند در تشخيص كالاي تقلبي از اصل كمك كند، قيمت و كيفيت محصول است. معمولا لباس‌‌هاي قاچاق با قيمتهاي عجيب و غريبي ارائه مي‌شوند كه اگر از توليد‌كننده ايراني بپرسيد، مي‌گويد قيمت فروش‌شان، حتي هزينه پارچه را هم تأمين نمي‌كند، چه برسد به دوخت و توزيع و سود! پس اگر دلتان براي هموطنان‌تان مي‌تپد، از توليدكنندگان داخلي و محصولات رسمي خريد كنيد تا با مشكلاتي مثل دست دوم بودن يا خرابي و زدگي در لباس مواجه نشويد و پولتان را به جيب قاچاقچيان چمداني لباس نريخته باشيد. بد نيست اين را هم فراموش نكنيد كه اغلب لباس‌‌هاي دستفروشان و همچنين لباس‌‌هايي كه به نام برندهاي معتبر در مغازه‌هاي عادي به فروش مي‌رسند، از طريق قاچاق وارد كشور شدهاند.
استفاده از شكلات خارجي و به‌طور كلي محصولات خوراكي مشابه شايد براي بعضي‌ها اهميت زيادي داشته باشد اما بد نيست بدانيد شكلات‌هاي موجود در بازار، اگر آرم استاندارد يا تأييديه وزارت بهداشت نداشته باشند، قاچاق به‌حساب مي‌آيند. همه واردكنندگان رسمي شكلات موظف هستند برچسب فارسي‌نويس پروانه بهداشتي سازمان غذا و دارو را روي بسته‌بندي محصولات خود حك كنند. شكلات‌هاي قانوني و مورد تأييد، داراي برچسب اصالت و رديابي هستند كه مي‌توان آن شماره‌ها را از روي پك محصول برداشته و از طريق پيامك به پايگاه سازمان غذا و دارو ارسال كرد تا از اصالت و صحت شكلات مزبور مطمئن شد، چرا كه واردكنندگان غيرقانوني شكلات، تاريخ توليد و انقضاي روي بسته‌هاي شكلات‌ها را تغيير مي‌دهند و به اين ترتيب، ضمن فرار از حق گمرك 70درصدي، شكلات‌ها را به چند برابر قيمت مي‌فروشند. بد نيست اين را هم بدانيم كه صنعت شكلات ايران، محصولاتي در حد جهاني توليد مي‌كند.
مسئولان تأكيد مي‌كنند كه فقط از لوازم بهداشتي كه داراي برچسب فارسي و توضيحات مربوط به تاريخ توليد و انقضا هستند، استفاده كنيم؛ چرا كه 80تا 90درصد لوازم و كالاهاي بهداشتي در ايران به‌صورت قاچاق وارد مي‌شوند و آن دسته از آنها كه داراي مارك‌هايي معروف هستند، به طرز ماهرانه‌اي در كشورهاي همچون چين، تايلند و تركيه جعل شده و روانه بازار ايران مي‌شوند. بهترين راه تشخيص كالاهاي قاچاق هم همين برچسب فارسي و توضيحات است كه البته در كنارش خريد از فروشگاه‌هاي معتبر را نبايد فراموش كرد.
شايد به قول رئيس اتحاديه فروشندگان ميوه و سبزي، وقتي خودمان از صادركنندگان بزرگ ميوه هستيم، هيچ توجيهي براي ورود ميوه‌اي مثل سيب از آمريكا وجود نداشته باشد اما در بازار شاهد قاچاق ميوه‌ها از كشورهاي مختلف هستيم. نخستين نكته در ميوه‌هايي كه غيرقانوني وارد كشور شدهاند قيمتهاي شگفت‌انگيزشان است كه برق از سر خريداران مي‌پراند! اما تنها راه قابل اعتماد براي پرهيز از ميوه‌هاي قاچاق، خريد از ميادين ميوه و تره‌بار و مغازه‌هاي مطمئني است كه مي‌دانيد از ميادين اصلي خريد و قيمت ميوه‌ها را هم منطقي و طبق نرخ مصوب تعيين مي‌كنند.
- قانون مبارزه با قاچاق كالا و ارز
ستاد مركزي مبارزه با قاچاق كالا و ارز، 13سال قبل با فرمان مقام معظم رهبري در نهاد رياست‌جمهوري تشكيل شد اما 8سال طول كشيد تا لايحه مبارزه با قاچاق به صحن علني مجلس برسد. 31ماه هم بررسي اين قانون در كميسيون‌هاي تخصصي به درازا كشيد تا در نهايت، اواخر سال92، قانون جديد به رئيس‌جمهور ابلاغ شد. در اين قانون، دولت موظف شده تا به كالاهاي وارداتي شناسه كالا و رهگيري بدهد تا شناسايي كالاي قاچاق در فروشگاه‌ها ممكن شود؛ قانوني كه گفته مي‌شود با اجراي آن حداقل ۵۰ درصد قاچاق كالا كاهش مي‌يابد اما هنوز به‌طور كامل اجرا نشده است. طبق قانون هر كالا بايد شناسه اختصاصي خود را كه عددي چند رقمي و منحصر به فرد است به‌صورت رمزينه (باركد) درج يا نصب داشته باشد كه در فاز اول اجرا، 4 گروه كالايي پوشاك، سيگار، موبايل و لوازم برقي خانگي در دستور كار و اولويت برخورد قرار داده شده است و به مرور ساير اجناس به اين ليست اضافه خواهند شد.