هفته سلامت است و شعارش: غلبه بر دیابت. در خصوص اینکه دیابت ؛به یک بیماری همه گیر جهانی مبدل شده، بیماری‌های قلبی -عروقی مسئول بین 50درصد تا 80 درصد مرگ و میر در افراد مبتلا به دیابت و 80 در صد از مرگ و میر ناشی از دیابت در کشورهای کم درآمد و یا متوسط در آمد هستند و اینکه پیش بینی می‌شود تا سال 2030، دیابت به هفتمین علت مرگ در جهان تبدیل شود، بارها و بارها سخن گفته شده است و متاسفانه بعد از اتمام هفته سلامت به فراموشی سپرده می‌شوند.
حال باید پرسید که مهمترین راهکار پیشگیری از این بیماری مزمن که خزنده وار سلامت مردم را نشانه رفته است، چیست؟
صرف نظر از سابقه خانوادگی به عنوان یکی از عوامل بروز بیماری دیابت، چاقی، کم تحرکی و رژیم غذایی از دیگر عوامل به شمار می‌روند که همگی با اطلاع رسانی، آموزش و فرهنگ سازی قابل پیشگیری هستند.
يكي از مهمترين عوامل شكل دهنده الگوي غذايي جامعه، مجموعه عادات و فرهنگ غذا و تغذيه ای افراد آن جامعه است. اين عادات از بدو تولد در درون خانواده شكل مي‌گيرد كه خود وابسته به بستري است كه جامعه فراهم مي‌آورد اما مجموعه عواملي كه اين بستر را مي‌سازد از فرهنگ و آداب و سنن هر جامعه گرفته شده است كه خود تحت تأثير وضعيت جغرافياي، فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و آگاهي‌هاي تغذيه اي در افراد جامعه است.
اطلاعات موجود حاكي از آن است كه در حال حاضر در كشور ما روند بيماري‌هاي مزمن هشدار دهنده است. چاقي و اضافه وزن در درصد بالايي از جمعيت كشور وجود دارد كه خود زمينه ساز بيماري‌هاي قلبي و عروقي، ديابت و انواع سرطان‌هاست و از دلايل عمده آن تغيير الگوي مصرف و رفتارهاي نامطلوب غذايي است.
تحقـيـقات نشــان داده است كه خانوارها از مواد غذايی و مغذي محدود موجود در خانواده نيز استفاده بهينه نمي‌كنند. بنابراين مي‌توانيم دريابيم كه تنها دسترسي اقتصادي به منابع غذايي، لزوما" استفاده مناسب و بهينه از منابع موجود در خانوار را تأمين نمي‌كند بلكه نكته اصلي، سازگار كردن شيوه و فرهنگ غذا خوردن با سلامتي است و قطعا مراقبت و تأمين سلامت كودكان، نوجوانان و زنان كه افراد در معرض خطر هستند از اولويت به سزايي برخوردار مي‌باشد.
دركشور سازمان‌هاي مختلفي در امر فرهنگ و سواد غذا و تغذيه اي جامعه نقش آفرين هستند، نهادهایی چون: وزارت‌بهداشت، وزارت آموزش و پرورش، دستگاه‌های فرهنگی و هنری ، انستيتو تحقيقات تغذيه‌اي و صنايع غذايي كشور به عنوان مراكز پژوهشي علمي و در عين حال اثر بخش در آموزش تخصصي غذا و تغذيه و به ویژه صدا و سیما به عنوان رسانه ملی بسیار تاثیر گذار شناخته مي‌شوند.
علي‌رغم فعاليت‌هاي مراكز متعدد در زمينه آموزش و سواد غذا و تغذيه اي، اين حوزه به عنوان يكي از نقاط مهم و اثرگذار و در عين حال نيازمند به اصلاح و تكميل در نگرش‌ها و كاركردها شناخته مي‌شود. چرا كه برون دادهاي آن يعني رفتار غذا و تغذيه اي جامعه همچنان منطبق بر الگوهاي علمي نبوده است. اين امر آنگاه اهميت بيشتري مي‌يابد كه در نظر داشته باشيم، جامعه ايران دوره گذار تغذيه اي را در بخشي از خود تجربه مي‌نمايد و در اين ميان وجود نگره‌ها و آموزه‌هاي منسجم و متناسب با پس زمينه‌هاي فرهنگي و سنتي جامعه داراي اثرگذاري بالايي در جهت دادن به رفتارهاي تغذيه اي جامعه است. از علائم ناكافي بودن و عدم انسجام در آموزش‌ها مي‌توان دوگانگي در نگاه و رفتار مراكز علمي با سياستگذاري و اجرايي را در امر مصرف و تبليغات كالاهاي غذايي مثل روغن‌هاي نباتي، تنقلات را مشاهده كرد.
به نظر مي‌رسد امر آموزش و فرهنگ تغذيه اي اولا" نيازمند انسجام و ثانيا" انطباق با موازين علمي متناسب با بستر فرهنگي و سنتي جامعه مي‌باشد كه در عين حال در قالب برنامه‌هاي فراگير و نه موارد محدود و معدود طراحي و اجرا شود.
در این راستا مهمترین راهبردهایی که می‌توان به آنها اشاره کرد عبارتند از: آموزش همگاني، آموزش گروه‌هاي خاص موثر بر فرهنگ و سواد تغذيه اي جامعه و در نهایت جلب مشاركت و همكاري‌هاي بين بخشي .
سخن آخر اینکه، سازماندهي و جهت دهي به اطلاع رساني و آموزش تغذيه متعادل و سالم ذيل شورايعالي سلامت و امنيت غذایي، جلب همكاري سازمان‌ها و ابزارهاي اطلاع رساني و آموزش سطح ملي، تمرکز سياستگذاري‌ها و فعاليت‌های آموزشی به غذا و تغذيه و هدفمند نمودن آنها و استفاده از بستر های فرهنگی و سنتی جامعه در جهت آموزش و ارتقاء سطح سواد تغذيه ای از مهمترین سیاست‌های اجرایی به شمار می‌روند که لازم است تمامی سازمان‌ها و نهادهای مرتبط در تحقق آن مشارکت داشته باشند و توجه به آن را از انحصار در یک هفته خارج کنند و به تمام سال تسری دهند.
* دكتر سيد هادي ايازي، معاون امور اجتماعي وزير بهداشت