احتمالا با خودتان تصور مي‌كنيد كه «آي‌دي» يا اكانت مجازي شما فقط متعلق به‌خودتان است و حكايت همان چارديواري اختياري است. اما وقتي با مشكلات و عوارض اين نوع نگاه به زندگي مجازي مواجه مي‌شويم، مي‌فهميم كه اين تصور صددرصد اشتباه است. ما اجازه نداريم در فضاي مجازي هرچه دلمان مي‌خواهد بگوييم و بنويسيم.
- راحت قضاوت نكنيد
كافي است يك خبر كوتاه درباره يك اتفاق، در فضاي مجازي يا كانال يا گروهي منتشر شود و به‌دست شما برسد. خيلي زود متوجه موج قضاوت‌ها و نظرات و كارشناسي‌هاي مختلفي مي‌شويد كه درباره خبر مورد نظر، فضاي مجازي را پر كرده است. حتي در اين ميان قطعا شاهد دعوا و كل‌كل عده‌اي موافق و مخالف هم هستيد. عقل حكم مي‌كند در اينگونه موارد همان ابتداي كار كه بحث‌ها سر يك موضوع مشخص داغ است و هواداران و مخالفان به تندي در حال گفت‌وگو با يكديكر هستند شما خيلي زود وارد ميدان نشويد. چند ساعتي صبر كنيد. استدلال‌هاي دوطرف را به خوبي بخوانيد، منبع خبر را پيدا كنيد، از تاريخ انتشار و دليل خبر مطمئن شويد. در سايت‌هاي معتبر جست‌وجو كرده و درباره موضوع بخوانيد و پرس و جو كنيد. اگر در اين ميان به نتيجه‌اي عاقلانه رسيديد مي‌توانيد آن را با سند و مدرك معتبر در اختيار باقي افراد گروه‌ها قرار دهيد. پس زود جوگير نشويد و داغ نكنيد و سر موضوعي كه نمي‌دانيد اصل ماجرا چيست داد و هوار نكنيد.
- قرار است چه جامعه‌اي بسازيد؟
جامعه از حضور تك تك ما ساخته مي‌شود. رفتارها و اعمال ما، كنش‌هاي درون جامعه را مي‌سازند. در محيط فضاي مجازي هم مي‌توان جوامع و اتفاقات درون آن را رصد كرد. حرف‌هايي كه مي‌زنيم و تصاويري كه منتشر مي‌كنيم، همه در كنار هم جامعه ما را نشان، مي‌دهند. اگر عده‌اي از نگاه خاصي به جامعه و زندگي روزمره و اتفاقات آن صحبت كنند، ديگران هم تحت‌تأثير همين نگاه قرار خواهند گرفت و حتي اين موضوع روي تصميم‌گيري‌هاي افراد اثر مي‌گذارد. اينها مسئوليت هر فرد را در قبال رفتار و گفتارش يادآوري مي‌كند. حال تصور كنيد تصاوير منفي ساخته شده در شبكه‌هاي مجازي، چه تأثيري بر اين جامعه و جامعه بيرون از اين برنامه‌ها مي‌گذارد.اگر از اين زاويه به انتشار تصاوير و متون در فضاي مجازي نگاه كنيد قطعا از اين به بعد به پديده كپي‌كردن به شكل ديگري نگاه مي‌كنيد و حواس‌تان هست كه هر متن و تصويري كه شما آن را منتشر مي‌كنيد قرار است نمايانگر جامعه مجازي اسلامي و ايراني باشد. موضوعاتي كه در شبكه‌هاي اجتماعي در فاصله كوتاهي داغ مي‌شوند و ما را زير ذره‌بين كشورها و جوامع ديگر مي‌برند و نمايانگر آداب و رسوم و فرهنگ ايراني ما مي‌شوند بيانگر همين ادعاست. اگر عده‌اي از ما ايراني‌ها بعد از يك بازي فوتبال به صفحه شخصي يك فوتباليست معروف و جهاني حمله مي‌كنند آيا فرهنگ اصيل ايراني را در چشم جهان زير سؤال نمي‌برند؟
- جاي اندوه در دل است!
ما در جامعه‌اي بزرگ شده‌ايم كه الگوي اخلاق آن كساني مانند حضرت علي(ع) هستند. در روايتي از ايشان، درباره جايگاه غم در زندگي انسان اينگونه مي‌فرمايند: «مومن، شادي و خرمي‌اش در چهره‌اش نمايان و غم و اندوهش در دلش پنهان است». حالا اين حرف‌ها و بيان حزن‌هايي كه از زندگي روزمره‌مان در شبكه‌هاي مجازي مي‌شود را با اين روايت تطبيق دهيد. چقدر با اين معيار اخلاقي فاصله داريم؟ اينها در حالي است كه اگر كسي بتواند چهره شاداب داشته باشد و غم خودش را پنهان كند مي‌تواند غم را به طريقي مديريت كند و از آن، وسيله‌اي براي تعادل رفتارش بسازد و با استفاده از همين تعادل بتواند موارد منفي مورد نظر را منصفانه نقد كند به جاي اينكه از زواياي مختلف آن، دليلي براي نق زدن بيابد.
- هر روز از خودتان سؤال بپرسيد
در فضاي مجازي شما با كسي چهره به چهره نمي‌شويد و جواب پيام‌ها را هر زمان كه بخواهيد مي‌توانيد بدهيد و حتي مي‌توانيد جوابي ندهيد! همين ويژگي‌هاي ابتدايي اين محيط اجازه مي‌دهد تا بتوانيد حرف‌ها را خيلي راحت بيان كنيد حتي اگر از اعتبار آن اطمينان نداشته باشيد. به بيان ديگر فضاي مجازي هزينه حرف زدن را به صفر رسانده است. شايعات فراواني كه اين روزها دست‌به‌دست مي‌شوند، خبرهاي بي‌پشتوانه‌اي كه منتشر مي‌شوند و تهمت‌هايي كه به افراد زيادي زده مي‌شوند، همه نشانه‌هاي شيوع اين آسيب است. قبل از اينكه هر پيامي را منتشر كنيد و روي صفحه شخصي‌تان قرار دهيد تا دنبال‌كنندگان شما از آن موضوع آگاه شوند يك‌بار از خودتان بپرسيد بيان اين موضوع چه نتيجه‌اي دارد؟! هم براي خودتان و هم براي مخاطبان. اين سؤال را هميشه گوشه ذهن‌تان داشته باشيد و قبل از هر ارسال مطلب، ذهن‌تان را درگيرش كنيد تا مطمئن شويد انتشار متن، تصوير يا ويدئوي موردنظر كار صحيحي است.
- مجبور نيستيد به همه كامنت‌ها پاسخ بدهيد
در شبكه‌هاي اجتماعي لازم نيست خودتان را ملزم بدانيد كه به همه پيام‌هاي وارد شده جواب بدهيد. اگر حتي كمي حس مي‌كنيد كه پيام يا كامنتي كه براي شما نوشته شده رنگ و بويي از ورود فرد مذكور به حريم خصوصي شما دارد براي جواب ندادن به آن هيچ عذاب وجداني نداشته باشيد. با خودتان تمرين كنيد كه لازم نيست خط به خط به كامنت‌هاي افراد پاسخ بدهيد. اگر اين پاسخ ندادن را خيلي براي شأن خودتان بد مي‌دانيد مي‌توانيد با يك جمله شبيه «پاسخ اين سؤال به شما مربوط نمي‌شود» و...خيلي محترمانه فرد مورد نظر را متوجه حريم خصوصي خود كنيد.
- براي خودتان غرغرستان نسازيد!
صفحه شخصي برخي افراد در شبكه‌هاي اجتماعي شبيه محيطي است كه فرد در آن فقط به بيان مشكلات زندگي‌اش مي‌پردازد؛ چيزي شبيه باز كردن سفره دل در يك فضاي گسترده به ظاهر مجازي! صفحه مجازي اين افراد پر مي‌شود از حرف‌هاي تلخ و دردآور؛ اما بيان اين حرف‌ها در اين محيط هيچ راه‌حلي براي آنها به‌دنبال نخواهد داشت. فضاي مجازي جاي خوبي براي باز كردن سفره دل نيست زيرا زندگي در فضاي مجازي بر پايه غرولند و نارضايتي و شكايت دائمي از اوضاع، علاوه بر اينكه شخصيتي غيرجذاب و ضعيف از ما نشان مي‌دهد ممكن است به ديگران اجازه دخالت در زندگي شخصي ما را هم بدهد. زماني كه ما از سختي‌هاي زندگي‌مان براي ديگران صحبت مي‌كنيم، احساسات آنها را تحريك مي‌كنيم و در بهترين حالت، آنها با توجه به تجربيات خودشان درصددند تا آن مشكل را حل كنند يا اينكه با ما همدلي كنند. ماهم در اين شرايط خواه ناخواه با انبوهي از نظرات مختلف درباره مشكل خود روبه‌رو مي‌شويم و ذهن خود را درگير انواع راه‌حل‌هاي بدون فكر و براساس برداشت‌هاي شخصي افراد مي‌كنيم و چه بسا از چاله‌اي كه درون آن بوده‌ايم به چاهي نامتناهي بيفتيم!
- همه حقيقت را لو ندهيد
قطعا شما موظف نيستيد براي مخاطبان مجازي خود همه واقعيت و همه حقيقت درباره خودتان را بازگو كنيد زيرا اساسا لزومي در اين كار وجود ندارد چرا كه شما با عده‌اي از كاربران روبه‌رو هستيد كه احتمالا به واسطه عده‌اي ديگر از دوستان و حلقه‌هاي دوستي به شما متصل شده‌اند. بنابراين همه اين افراد را نمي‌شناسيد و از سابقه و گذشته و اخلاق و رفتار آنها اطلاعي نداريد. در اين صورت چه لزومي دارد شما همه حقيقت زندگي خود را براي اين افراد بازگو كنيد؟