فناوري‌ها اگر كار انسان را راحت نكنند و در خدمت او نباشند، به چه درد مي‌خورند؟! امتداد روابط خويشاوندي يا دوستي حقيقي تا فضاي مجازي، اگرچه فرصتي براي بيشتر با هم بودن و فرار از دوري است، مي‌تواند چالش‌هايي را نيز در پي داشته باشد. عاقل كسي است كه از اين فرصت، نهايت بهره را ببرد و با آگاهي ازچالش‌هاي پيش‌رو، آسيب‌ها را به حداقل برساند.
- حضور مجازي به ز غيبت حقيقي!
راستش را بگوييد! چند وقت است كه به ديدن خاله، عمه، عمو و دايي خود نرفته‌ايد يا با دوستانتان يك دورهمي كوچك ترتيب نداده‌ايد؟! مشغله، بُعد مسير، ترافيك، كمبود وقت و... مي‌تواند بهانه يا توجيه شما باشد. به هر حال دليل نمي‌شود كه ماه‌به‌ماه از دوست و فاميل خود بي‌خبر باشيد! ايجاد گروه در شبكه‌هاي اجتماعي و پيام‌رسان و عضويت خانواده‌ها يا دوستان در آنها اگر به قصد افزايش صميميت باشد، خيلي هم پسنديده است و خير دنيا و آخرت را به‌دنبال دارد؛ در اين دوره‌زمانه شلوغ، شايد بتوان گفت صله‌رحم مجازي بهتر از غيبت حقيقي و طولاني‌مدت است! در فضاي مجازي مي‌توان آشنايان حقيقي خود را هم بهتر شناخت؛ چون ارتباط رو در رو نيست و افراد، راحت‌تر «خودِ واقعي»شان را به نمايش مي‌گذارند. ضمنا شايد بتوان در همين گروه‌هاي مجازي دورهمي، از مشكل عزيزي آگاه شد و براي حل و فصلش چاره‌اي انديشيد كه خير شما در آن است!
- حضور نيمه‌تمام، صراحت كلام!
شايد افراد خجالت بكشند يا جرأت نكنند رو در رو حرفي را به دوست يا فاميل خود بگويند اما در فضاي چت خصوصي يا گروهي آن را مي‌نويسند. اين بدترين راه براي بيان مسئله است. نخستين آتش اين روش، از گور كمبودها و محدوديت‌هاي فضاي چت و متن بلند مي‌شود كه سوءتفاهم‌هاي ناجوانمردانه و برداشت‌هاي نادرست را افزايش مي‌دهد. قطعا حرف و حس فرد در چند كاراكتر متني خلاصه نمي‌شود و لحن كلام و حالت چهره، آن را كامل مي‌كند. شما مي‌توانيد يك حقيقت تلخ را همراه با لحن مهربانانه و لبخندي عميق، تحويل دوست‌تان بدهيد و تلخي كلام‌تان را با مهرباني و لبخند، تلطيف كنيد تا زياد نرنجد! اما در فضاي چت، نه لحن مهربان شما پيداست، نه لبخند عميق‌تان؛ بلكه فقط تلخي گزنده حقيقت موردنظرتان را به جان مخاطب بي‌پناه مي‌ريزيد! شايد فكر كنيد با چند آيكن و استيكر مي‌توانيد كمبودهاي فضاي مجازي را جبران كنيد اما موضوع جدي‌تر از اين حرف‌هاست و تلاش اين برچسب‌ها، براي انتقال كامل پيام شما، معمولا مذبوحانه و بي‌فايده خواهد بود! يادتان باشد چه در فضاي مجازي و چه در فضاي حقيقي، هنوز و هميشه، بخش عظيمي از پيام و كلام آدم‌ها را بايد در جايي غيراز كلمات‌شان جست‌وجو كرد و اين مفهوم «ارتباط غيركلامي» است!
- فضايي براي قربت، نه جسارت!
وقتي براي تجمع دوستان يا خويشان خود، يك گروه مجازي مي‌سازيد، آن را دقيقا به چشم يك جلسه دورهمي عصرانه نگاه كنيد! مراقب باشيد چه مطلبي را در اين جمع مطرح مي‌كنيد. درست است كه در آن لحظه، در گروه مجازي، همديگر را نمي‌بينيد؛ اما ارتباط شما با اعضاي اين گروه به فضاي مجازي خلاصه نمي‌شود و سرانجام، دير يا زود با هم روبه‌رو مي‌شويد. مطلبي را بنويسيد و منتشر كنيد كه بعدا باعث خجالت يا شرمندگي‌تان نشود. خصوصا در گروه‌هاي خانوادگي و فاميلي كه افراد از طيف‌هاي سني متفاوت در آن حضور دارند، مطالبي را كه مناسب كم‌سن و سال‌هاست به اشتراك نگذاريد و با توجه به حضور بزرگ‌ترها، در عين صميميت، ادب را بيش از هميشه رعايت كنيد. زيادي روشنفكربازي درنياوريد. ساختار ذهني و بافت فكري همه آدم‌ها شبيه به هم نيست. به عقايد و احساسات ديگران احترام بگذاريد. اين «ديگران»، عزيزان شما در دنياي حقيقي هستند كه فعلا به‌صورت مجازي با آنها در ارتباط هستيد؛ گاهي هم مهمان منزل‌شان مي‌شويد و با هم ناهار مي‌خوريد!
اجازه ندهيد ارتباط مجازي با خويشان و دوستان، هنگام كدورت، شما را نسبت به آنها جسور كند و اصطلاحا روي شما به روي هم باز شود! در غيراين‌صورت، كشاندن روابط حقيقي به فضاي مجازي، نه‌تنها به خدمت گرفتن ابزارهاي تكنولوژيك براي افزايش كيفيت روابط دوستانه و خويشاوندي محسوب نمي‌شود كه حتي ممكن است از هم‌گسيختگي روابط و دور شدن انسان‌ها از همديگر در فضاي حقيقي را نيز رقم بزند.
- بستري براي عقده‌گشايي؟!
وقتي كسي در يك گروه مجازي خويشاوندي يا دوستي، به ديگري توهين مي‌كند يا حرف ناجوري به او مي‌زند، تمام اعضاي گروه مي‌توانند آن را بخوانند؛ يعني در يك لحظه، شخصيت طرف مقابل را در حضور عده زيادي خرد مي‌كند و خوب است از ابتدا بدانيد راه برگشتي وجود ندارد! چون اغلب نمي‌توان گروه يا حداقل آن پيام دردسرساز را حذف كرد. پس مراقب كلمات‌تان باشيد و بدانيد كه در زندگي پرمشغله و پردغدغه امروز، بيشتر آدم‌ها علاقه‌اي به درگير شدن در مسائل و كدورت‌هاي شخصي ديگران (كه گاهي حتي نمي‌شود دليل درست و درماني برايش پيدا كرد) ندارند. پس ديگران را درگير مسائلي كه برايشان آموزه يا فايده‌اي ندارد، نكنيد.
ضمن اينكه وقتي كسي در گروه‌هاي خانوادگي يا دوستي به گلايه و بيان مشكلات شخصي‌اش با فرد ديگري مي‌پردازد، جسارتا شبيه كساني مي‌شود كه وسط خيابان، دعوا راه مي‌اندازند و معركه مي‌گيرند و عده‌اي ناباورانه به تماشا مي‌ايستند اما نمي‌دانند دخالت كنند يا نه؟! بنابراين سعي كنيد چالش‌هايتان را با ديگران، رو در رو و در فضاي صلح و آرامش حل كنيد، نه در فضاي مجازي و نه خصوصا در فضاي مجازي گروهي!
- بمانيم، اما چگونه؟!
خيال‌تان نيمه‌راحت! بحث كردن و سعي بر قانع كردن ديگري در فضاي چت، اگر ضرر نداشته باشد و باعث سوءتفاهم و كدورت نشود، معمولا فايده چنداني هم ندارد؛ نه اينكه كاملا بي‌فايده باشد! اما فايده چنداني ندارد! جايي كه نياز به روشنگري هست، سكوت نكنيد؛ اما بحث بي‌خود را كنار بگذاريد. قبل از اينكه در مورد مطلبي با اعضاي گروه وارد بحث شويد، در مورد صحت و سقم آن جست‌وجوي كوتاهي كنيد. همين كار ساده، مانع بروز خيلي از وقت‌كشي‌ها و بحث‌ها و به‌دنبالش كدورت‌ها مي‌شود. بين روشنگري به‌موقع و بحث بي‌فايده مرز باريكي هست كه تشخيصش سخت نيست. امام‌هادي(ع) مي‌فرمايند: «مجادله كردن، دوستي را از بين مي‌برد و پيوند استوار را از هم مي‌گسلد. كمترين چيزي كه در مجادله هست، چيره‌جويي است و چيره‌جويي، خود، عامل اصلي قطع رابطه است». نكته دقيقا همينجاست! مراقب باشيد بحث و روشنگري، تبديل به مجادله، كدورت پراكني و تلاش براي چيرگي بر مخاطب نشود. مراقبت از روابط خانوادگي و حفظ دوستان، از پيروزي ظاهري در اين بحث‌ها بسيار مهم‌تر و ارزشمندتر است. پس هر جا ديديد كار دارد خراب مي‌شود، قبل از نزديك شدن به جاهاي باريك، صلوات بفرستيد و بحث را عوض كنيد! به هر حال، بايد اولويت‌ها را شناخت؛ اختلاف سليقه سياسي، مذهبي، فرهنگي و... نبايد روابط خويشاوندي و دوستي را در فضاي مجازي، دچار تلاطم و خداي‌ناكرده، بحران كند. حيف است آدم‌هايي را كه در فضاي حقيقي به آنها تعلق‌خاطر داريم، در فضاي مجازي برنجانيم و از خود برانيم!