امام علي(ع) در نهج‌البلاغه چهارچوبي را براي زندگي ايماني ياد مي‌كنند كه عبارت است از: صبر، يقين، عدل و جهاد. اما در عين حال نقطه‌هاي تقابلي هم در برابر ايمان وجود دارد. يكي از آن موارد كفر است. تعريف كفر بر همه ما روشن است اما گاهي كفر آرام آرام در دل آدمي ريشه دوانده و ضمير پاك وجود او را اشغال مي‌كند و آدمي متوجه اين رشد موذيانه عناصر كفر در وجودش نيست. از اين رو امام(ع) در نهج‌البلاغه مواردي را معرفي مي‌كنند كه آدمي را متوجه رويش زمينه‌هاي كفر در ضمير وجود او مي‌گرداند و توجه به آن، آدمي را در اصلاح رفتار كمك مي‌كند. يكي از نشانه‌هاي رويش كفر، كنجكاوي بيجا و وسوسه‌آلود است؛ كنجكاوي در ساحت‌هايي كه ورود به آن براي آدمي ميسر و مجاز نيست. اين موضوع ممكن است از كنجكاوي در زندگي همنوعان (كه ارتباطي به ما ندارد) جلوه‌گر شود و آرام آرام پيشرفت كند تا جايي كه آدمي از ماهيت وجودي پروردگار كه در حقيقت از تيررس افكار آدميان دور نگه داشته شده، پرسش و كنجكاوي كند. ديگر نشانه كفر، خصومت با ديگران است.
انساني كه در زندگي اجتماعي از خصومت و افكار بد در مورد ديگران ابايي ندارد در ورطه سقوط در باتلاق كفر قرار گرفته است. سومين نشانه نزديكي به كفر، كوتاهي آدمي در دفاع از حق است؛ آدمي كه مي‌داند حق كجاست ولي به ياري آن نمي‌شتابد و خود را به قول معروف به كوچه علي چپ مي‌زند. چهارمين نشانه، گستاخي آدمي در برابر حق است. اگر انسان در برابر حرف حق و حقيقت سر تسليم فرود نياورد و آگاهانه به جدال و نزاع با آن بپردازد، دره عميق كفر در نزديكي او قرار دارد. اين كلام بلند امام(ع)، محكي عالي براي تشخيص آدمي است كه مسير خود را شناسايي كند و خود را محك بزند. كفر بر 4 پايه است: كنجكاوي بيجا، در‌گيري و خصومت، كوتاهي و انحراف از حق و آگاهانه زير بار حق نرفتن. پس آنكه وسوسه‌گرانه كنجكاوي كند به حق نرسد و آن كس كه از روي ناداني به جدال و نزاع برخيزد دوري او از حق ادامه يابد و كسي كه در شناخت حق كوتاهي كند و از آن منحرف شود خوبي‌ها را بد ببيند و بدي‌ها درنظرش خوب جلوه كند و در مستي گمراهي درافتد و آنكه با حق دشمني ورزد و آگاهانه زيربار حق نرود به بن‌بست رسد و درها به روي او بسته و راه نجاتش سد شود.(حكمت30).