بله، امروز روز برآورده‌شدن حاجات و بخشش گناهان گذشته است. هرچند به خواندن دعاي عرفه در سرزمين عرفات و كربلا توصيه شده است اما قطعا ، هر كجايي كه خوانده شود، تأثيرش را خواهد گذاشت. بعضي جاها هستند كه مراسم‌شان پرشورتر است؛ حالا يا به‌واسطه مداحي كه دارد يا به‌واسطه خودجوش بودنش و يا هر علت ديگري. در اين صفحه، هم چندنكته درباره بايدها و نبايدهاي حضور در مراسم دعا گفته‌ايم، هم توصيه‌هاي بزرگان و علما را بيان كرده‌ايم و هم چندجا را براي حضور در مراسم عرفه پيشنهاد داده‌ايم.
- حضور در بقاع متبركه امامزادگان
يك پيشنهاد عالي براي حضور در مراسم عرفه و خواندن دعاي اين روز، رفتن به بقاع متبركه امامزادگان شهرهاي مختلف است. سازمان اوقاف اعلام كرده كه امسال در ۱۲۰۰ امامزاده و بقعه متبركه كشور اين مراسم برگزار مي‌شود. براي تمامي اين مراسم‌ها، هم سخنراني پيش‌بيني شده است و هم مداحي. مسلما خيلي‌ها دوست دارند در صحراي عرفات يا در كربلا، دعاي عرفه را بخوانند، اما خب، وقتي توفيق حضور در اين مكان‌ها براي انجام اعمال روز عرفه را نداريم، مي‌توانيم با حضور در آستان امامزادگان به‌عنوان ذريه اهل‌بيت عصمت و طهارت(ع)، از فضاي معنويت و آرامش و اين واسطه‌هاي فيض بهره‌مند شويم. فقط يادتان باشد كه امسال حدود ساعت 14مراسم روز عرفه شروع مي‌شود و براي رفتن به بقاع متبركه بايد كمي زودتر شال و كلاه كنيد؛ مثلا مراسم حرم حضرت عبدالعظيم(ع) هر سال با حضور جمعيت بسيار زيادي برگزار مي‌شود و اگر دير برسيد بايد در خارج از حرم، دعا را بخوانيد.
- عرفه در يادمان‌هاي دفاع‌مقدس
خيلي‌ها در اين روزهاي پاياني شهريور با كاروان‌هاي راهيان‌نور راهي جبهه‌هاي غرب، شمال‌غرب و جنوب كشور شده‌اند. امسال نيز همانند سال‌هاي گذشته در روز عرفه، زائران راهيان‌نور در يادمان‌هاي دفاع‌مقدس در سراسر كشور دور هم گرد آمده و اين دعاي آسماني را در سرزمين‌هاي نور زمزمه مي‌كنند. پادگان ابوذر، يادمان بازي‌دراز، بارگاه حضرت احمد‌بن‌اسحاق، مرز خسروي و سومار در استان كرمانشاه، يادمان قلاويزان مهران و قرارگاه اميرالمومنين(ع) در بانروشان ايلام، يادمان‌هاي فتح‌المبين، هويزه، شلمچه، معراج شهداي اهواز ميزبان برگزاري اين مراسم آسماني هستند. مراسم در مرز خسروي به‌دليل نزديكي به كربلا حال و هواي ديگري دارد. كاروان‌هاي راهيان‌نور هر سال از ابتداي شهريور تا نيمه‌مهرماه برپا مي‌شود كه سال آينده هم روز عرفه در همين محدوده زماني است؛ مي‌توانيد براي سال آينده برنامه‌ريزي كنيد كه عرفه را در مناطق جنگي باشيد.
- مساجد محلي فراموش نشود
مي‌گويند كه دعا، اسلحه مومنان است و يكي از آن مقاطعي كه اين اسلحه بردش بيشتر است و در اجابت سرعت دارد، روز عرفه است. حتي تعبير امام باقر(ع) اين است كه اصلا روز عرفه، روز دعا و درخواست از خداوند است؛ يعني در اين مقطع زماني به‌خصوص، سرعت اجابت دعا بيشتر مي‌شود. خب، پس اولويت‌مان بايد اين باشد كه فرصت اين روز را به هيچ وجه از دست ندهيم. اگر نتوانستيم به مراسم پرشور برسيم حتما خودمان را به مساجد، حسينيه‌ها و تكيه‌هاي محلي برسانيم و دست به دعا شويم. مي‌توان به جرأت گفت كه هيچ محله‌اي نيست كه در آن مراسم اين روز برگزار نشود. با يك پرس‌وجوي ساده مي‌توانيد خودتان را به اين اماكن برسانيد. مستحب است دعاي عرفه زير سقف آسمان خوانده شود. معمولا مراسم محلي هم در معابر روبه‌روي مساجد و حسينيه‌ها برپا مي‌شود. يك كار خوب اين است كه براي پهن و جمع كردن فرش‌ها و موكت‌ها به متوليان مساجد كمك كنيد.
- معنويت كنار مزار شهداي
كهف‌الشهدا، مقبره‌الشهداي شهرك شهيد محلاتي، يادمان شهداي گمنام بوستان قائم و خيلي از ديگر مقبره‌هاي شهداي گمنام در پايتخت و ساير شهرها ميزبان كساني هستند كه مي‌خواهند در روز عرفه دست به دعا شوند. يك پيشنهاد خوب هم رفتن به اين مقبره‌هاست كه معمولا در محيط باز قرار دارند و برگزاري دعاي عرفه در آنها راحت‌تر است. يكي ديگر از معروف‌ترين مراسم روز عرفه در پايتخت، مراسم آستان‌مقدس امامزاده علي‌اكبر چيذر است كه كنار مزار مطهر شهداي گمنام، حال و هواي معنوي بيشتري به شما خواهد داد. اگر به هر دليلي هم نمي‌توانيد از خانه خارج شويد يا بايد در محل كار باشيد، مي‌توانيد هم خودتان كتاب دعا را برداريد و از فرصت اين روز استفاده كنيد و هم اينكه مراسمي مثل مراسم حرم امام‌رضا(ع)، مراسم حرم حضرت عبدالعظيم(ع)، مراسم امامزاده چيذر و... را از طريق شبكه‌هاي مختلف صدا و سيما كه به‌طور مستقيم اين مراسم را پوشش مي‌دهند دنبال كنيد.
- آيت‌الله آقامجتبي تهراني: اين روز را از دست ندهيد!
هر لحظه‌اي از لحظات اين روز براي ما گرانبهاست؛ به‌خصوص براي دعا و درخواست از خداوند. اين فرصت بهترين فرصت است. پس اين فرصت را از دست ندهيد! به‌خصوص از ظهر تا هنگام غروب را كه در روايات وارد شده است. بدانيد اگر مي‌خواهيد مشكلات‌تان را حل كنيد بايد اين چند ساعت را درِ خانه خدا برويد و از او بخواهيد؛ چه حاجت‌هاي مادي را و چه معنوي را، همه را از او بخواهيد چون امروز برد دعا خيلي زياد است. به‌خصوص درباره ديگران اگر دعا كنيد، ما در روايت داريم كه خدا چند هزار برابر به شما اعطا مي‌كند.
- آيت‌الله جوادي‌آملي: بدترين انسان‌ها نباشيد
روز عرفه، روز دعا و نيايش است و اگرچه روزه آن روز مستحب است ليكن اگر روزه گرفتن موجب ضعف شود، آنگونه كه انسان نتواند دعاهاي اين روز را بخواند، خواندن دعا بر روزه گرفتن مقدم است. در اهميت عرفه همين بس كه امام صادق(ع) فرمود: «اگر ماه مبارك رمضان بر كسي گذشت و او آمرزيده نشد تا ماه مبارك آينده به آمرزش او اميدي نيست مگر آنكه عرفه را با شرايط آن ادراك كند». در روايات، كساني را كه در چنين زمان و مكاني دست نياز به سوي ديگران دراز مي‌كنند، بدترين انسان‌ها معرفي كرده‌اند.
- آيت‌الله حائري‌شيرازي: به خداي متعال لبيك بگوييد
تجديد عهد با خداوند متعال و كلمه «لبيك، اللهم‌لبيك»، يعني خدايا ما را به سمت خودت خواندي، ما اجابت كرديم و آمديم و اختصاص به حج ندارد. حج، نماد لبيك است؛ يعني انسان در هر شهر و دياري و زماني كه هست وقتي به ياد خداوند مي‌افتد و مي‌خواهد بنده خدا بشود و آن راه تكامل كه خداوند براي انسان‌ها قرار داده را اجرا كند آن نيز لبيك است؛ نمازي كه مي‌خوانيم لبيك است، روزهاي كه مي‌گيريم لبيك است، جهاد، امربه‌معروف و... و تمامي عبادات نوعي لبيك به خداست. روز عرفه هم بهترين فرصت براي لبيك گفتن است.
- انس با دعاي عرفه؛ خاطره رهبر معظم انقلاب از روز عرفه
آنچه كه آن وقت براي من مطرح بود و عملا وجود داشت، اين بود كه اهل دعا و ذكر و دعاهاي مأثور و اعمالي كه وارد شده بود، بودم؛ مثلا يادم هست هنوز بالغ نبودم كه اعمال روز عرفه را به‌جا آوردم. اعمال آن روز، طولاني هم هست- لابد آشنا هستيد؛ خيلي از جوانان با اعمال آن آشنا هستند- چند ساعت طول مي‌كشد. اعمال، از بعد از نماز ظهر و عصر شروع مي‌شود و اگر انسان بخواهد به همه آن اعمال برسد، شايد تا نزديك غروب- روزهاي نه چندان بلند- به طول مي‌انجامد.
آن وقت من يادم هست كه با مادرم- چون مادرم هم خيلي اهل دعا و توجه و اعمال مستحبي بود- مي‌رفتيم يك گوشه حياط كه سايه بود- منزل ما حياط كوچكي داشت- آنجا فرش پهن مي‌كرديم- چون مستحب است كه زير آسمان باشد- هوا گرم بود؛ آن سال‌هايي كه الان در ذهنم مانده، يا تابستان بود، يا شايد هم پاييز بود، روزها نسبتا بلند بود. در آن سايه مي‌نشستيم و ساعت‌هاي متمادي، اعمال روز عرفه را انجام مي‌داديم؛ هم دعا داشت، هم ذكر و هم نماز. مادرم مي‌خواند و من و بعضي از برادرها و خواهرها هم كه بودند، مي‌خوانديم. دوره جواني و نوجواني من اينگونه بود؛ دوره اُنس با معنويات و با دعا و نيايش.
- ارزش دعا براي ديگران
در روز عرفه، دعا براي مؤمنان و دوستان به‌طور خاصي سفارش شده است؛ چه آنها كه زنده‌اند و چه آنها كه ترك حيات كرده‌اند. امام كاظم(ع) فرموده‌اند: «هركس براي ديگران دعا كند، از عرش ندا مي‌رسد كه صدهزار برابر آن براي خود تو خواهد بود». پس چه بهتر كه در چنين روزي، ديگران را هم مهمان دعاهاي خودتان كنيد، خاصه اموات كه در چنين روزهايي چشم به راه خيرات شما هستند.
- با اعمال روز عرفه آشنا شويد
براي اين روز اعمالي بيان شده كه در مفاتيح و كتاب‌هاي ادعيه ديگر مي‌توانيد آنها را پيدا كنيد. ما اينجا به اين اعمال به‌طور مختصر اشاره كرده‌ايم. دعاهاي كوچكي هم هستند كه نمي‌توانستيم همه آنها را اينجا بياوريم.
غسل كه مستحب است قبل از زوال آفتاب انجام شود.
زيارت امام حسين(ع) كه از هزار حج و هزار عمره و هزار جهاد بالاتر است.
بعد از نماز عصر، پيش از آنكه مشغول خواندن دعاهاي عرفه شويد زير آسمان 2 ركعت نماز به‌جا آوريد. در ركعت اول بعد از حمد، توحيد و در ركعت دوم بعد از حمد، سوره كافرون بخوانيد. بعد از آن 4ركعت نماز بگزاريد كه در هر ركعت بعد از حمد، 50 مرتبه سوره توحيد بخوانيد. اين نماز، همان نماز حضرت اميرالمؤمنين(ع) است.
روزه روز عرفه براي كسي كه ضعف پيدا نكند و مانع دعا خواندن او نشود مستحب است.
دعاي ام‌داوود خوانده شود.
دعاي امام حسين(ع) در روز عرفه خوانده شود. اين، همان دعاي معروف است كه در تمام مراسم‌ها خوانده خواهد شد.
دعاي مشلول خوانده شود.
- پيشنهاد: چند نكته كه نبايد فراموش شود
اگر مي‌خواهيد به مراسم معروف روز عرفه در شهرهاي بزرگ برويد سعي كنيد از ناوگان حمل‌ونقل عمومي استفاده كنيد. پيدا كردن جاي پارك، كلي شما را از مراسم عقب مي‌اندازد؛ ممكن است توي ترافيك گير كنيد و اصلا به مراسم نرسيد.
معمولا مراسم روز عرفه در حياط‌هاي اماكن مذهبي و معابر برگزار مي‌شود، پس حتما يك زيرانداز با خودتان ببريد.
كتاب دعايي كه داراي دعاي عرفه باشد فراموش نشود. استفاده از ادعيه اماكن مذهبي در چنين روزي خيلي سخت است و احتمال پيدا كردنش بسيار كم خواهد بود. در ضمن به جاي حمل يك مفاتيح بسيار سنگين مي‌توانيد از كتابچه‌هايي كه فقط شامل دعاها و اعمال اين روز هستند استفاده كنيد.
دعاي عرفه، جزو دعاهاي نسبتا طولاني به‌حساب مي‌آيد، پس اگر كودكي همراه‌تان هست حتما يك بطري آب و مقداري خوراكي با خودتان ببريد.