3 تابلو در اين دوراهي روستا، راهنماي ورود شماست. نخستين تابلو با نمايي از گلدسته‌ها و گنبدي سبز رنگ حكايت از مسافت 2كيلومتري مانده به روستا دارد، تابلويي ديگر حاوي تصاوير 20شهيد روستاست و تابلوي سوم با جمله «به ديار علما، فصحا و فرزانگان؛ دارالسياده سيدان خوش آمديد» شما را براي ورود به روستا آماده مي‌كند. روستا در دل كوه‌هاي شمال شرق ايران جاي گرفته و با طي مسافتي كوتاه از اين دوراهي مي‌توانيد وارد آن شويد. هنگام ورود به روستا آنچه بيش از هر چيز ديگر در نگاه نخست به چشم مي‌آيد گنبد و گلدسته‌هاي بارگاه ملكوتي امامزاده سيدمرتضي(ع) است؛ عالم بزرگي كه اهالي روستا از او به‌عنوان باني‌روستا ياد مي‌كنند و معتقدند اگر اين بزرگوار نبود هرگز روستايي به‌نام دارالسياده سيدان در ميان اين منطقه كوهستاني كه هرگز شرايط زندگي نداشته، شكل نمي‌گرفت. نگاهي گذرا به محوطه روستا و خانه‌هايي كه يك به يك روي هم سوار شده‌اند هر بيننده‌اي را ناخودآگاه به ياد ماسوله ايران مي‌اندازد.
- روستايي از نسل امامزاده‌اش
سيدمهدي رضوي، رئيس شوراي اسلامي روستاي دارالسياده سيدان جواني 37ساله است كه به گفته خودش روزهاي زيادي از دوران زيباي كودكي‌اش را در كوچه و پسكوچه‌هاي اين روستا گذرانده، او خودش هم از سادات است و مي‌گويد: «ويژگي منحصربه‌فرد اين روستا در مقايسه با ديگر روستاهاي سادات كشور در اين است كه جمعيت ساكن در آن، نوادگان و نسل همان امامزاده‌اي هستند كه در روستا حضور دارد. اين در حالي است كه در اكثر روستاهاي با جمعيت سادات يا اصلا امامزاده‌اي نيست يا اگر امامزاده هست جمعيت سادات نيست». رضوي با بيان اينكه در حال حاضر نسل سي‌و‌هشتم، سي‌و‌نهم و چهلم امامزاده سيدمرتضي در روستا ساكن هستند مي‌گويد: «290سال بعد از شهادت امام رضا(ع) بود كه در سال 496هجري قمري سيدمرتضي(ع) به همراه اهل و عيال راهي زيارت امام هشتم مي‌شوند. طي مسير ابتدا به زيارت امام حسين(ع) مي‌روند و بعد از زيارت حضرت معصومه(س) در قم راهي خراسان مي‌شوند. خلفاي عباسي كه متوجه سفر ايشان به همراه خانواده از مدينه مي‌شوند با تعقيب كاروان آنها سرانجام سيدمرتضي را در محل فعلي روستا به شهادت مي‌رسانند».
به گفته رئيس شوراي اسلامي روستاي دارالسياده سيدان، اين روستا به‌واسطه قرار گرفتن در دل كوه‌هاي عريض و طويل در حصار امني قرار گرفته كه هيچ ديدي از بيرون ندارد و اگر جاده‌اي نبود كسي نمي‌توانست اين روستا را به‌راحتي پيدا كند. شايد به اذعان تعدادي از فرماندهان نظامي كه از منطقه ديدن كرده‌اند شم نظامي و فكر استراتژيك اين امامزاده بوده است كه منطقه‌اي را براي استراحت و آرامش خانواده انتخاب كرده كه به‌راحتي قابل دسترس نبوده و همين شرايط عاملي بوده كه در اين منطقه ما شاهد تكثير نسل حضرت‌زهرا(س) باشيم؛ نسلي كه در سايه همراهي خانواده سيدمرتضي با وي در منطقه و همچنين شرايط خاص پيش‌روي منطقه كه راه برگشت به مدينه را براي زنان و كودكان سخت كرده بود، تكثير يافت.
رضوي در حالي به ساختار فيزيكي روستا و خانه‌هاي روي هم نشسته آن اشاره مي‌كند كه معتقد است منطقه كوهستاني و سنگي منطقه، راه توسعه منطقه را سخت كرده به‌طوري كه كمبود زمين در روستا باعث شده تا اهالي خانه‌هاي خود را به سبك ماسوله احداث كرده و در اجراي طرح توسعه امامزاده با مشكل بسياري روبه‌رو باشند.
حضور بارگاه ملكوتي سيدمرتضي در اين منطقه كم‌كم روستا را شكل داد و از آنجا كه نسل ايشان همگي از سادات بودند روستاي فوق را به‌نام روستاي سيدان مي‌خوانند؛ روستايي كه در سايه بركت اين بزرگوار، شاهد رشد بزرگان صاحب نامي چون آيت‌الله‌العظمي هاشمي‌شاهرودي، سردار شهيد دكتر سيداحمد رحيمي، آيت‌الله سيدحسن تهامي و علامه سيدمحمد فرزان بوده است. سيدمرتضي گرچه در مسير زيارت امام رضا(ع) به شهادت مي‌رسد و آرزوي زيارت ايشان را با خود به آن دنيا مي‌برد اما نوادگانش بعد از گذشت سال‌ها از شهادت او با انتقال پرچم متبرك گنبد امام‌رضا(ع) به روستا او را به اين آرزوي قلبي‌اش مي‌رسانند؛ نوادگاني كه حالا جمعيت‌شان در روستاي زيبا و منحصر به فرد دارالسياده بالغ بر 380نفر است و در شاخصه‌هاي علمي و فرهنگي زبانزد عام و خاص هستند.
- جشن عيد غدير در روستاي سادات
حاج سيدحسن كاظمي از نوادگان امامزاده سيدمرتضي است؛ پيرمردي كه حالا رئيس هيأت امناي امامزاده هم هست. او از كودكي در اين روستا ساكن بوده و خاطرات زيادي از كوچه باغ‌هاي آن دارد. خاطراتش را با اشاره به صداي شانه و شعرهاي مادرانه پاي دارهاي قالي مرور مي‌كند و مي‌گويد: «پيشه اهالي روستا در گذشته قاليبافي بود و اين كار مرد و زن هم نداشت اما با گذشت زمان، كم‌كم اين صنعت از روستا رخت برچيد و ديگر از كارگاه‌هاي قاليبافي و صداي شانه و دار در اين منطقه خبري نيست». او به ويژگي‌هاي اخلاقي مردم منطقه اشاره مي‌كند و معتقد است مردم اين منطقه هميشه مردمي شجاع، زاهد، عادل و مدافع مظلوم بوده‌اند. به گفته اين سيد، روز عيد غدير كه مي‌شود اهالي روستا به ديدن بزرگ‌ترها مي‌روند و بين مردم روستا بوسيدن دست سادات بزرگ‌تر و عيدي دادن به كودكان رسم است. مراسم عيد غدير را روستائيان مي‌كوشند در گردهمايي‌اي كه در حسينيه و مسجد روستا صورت مي‌گيرد جشن بگيرند؛ مراسمي كه در آن همه اهالي روستا ازجمله مردم روستاهاي اطراف نيز حضور دارند. ناگفته نماند كه در اين مراسم مسئولان دولتي ازجمله بخشدار و فرماندار منطقه نيز حضور مي‌يابند.
- زرشك؛ محصول توليدي روستائيان
حسن محمدزاده هم يكي ديگر از اهالي روستاي دارالسياده سيدان است؛ پيرمرد 68سالهاي كه از 7سالگي با مرثيه‌خواني در مراسم مذهبي روستا خاطرات بسياري در ذهن دارد. حاج‌حسن گرچه نابيناست اما مي‌تواند زيبايي‌هاي روستايش را برايمان توصيف كند.از آداب و رسوم اهالي در روز عيد غدير برايمان مي‌گويد؛ «مردم روستا از عيدقربان تا عيدغدير را جشن مي‌گيرند. شب عيدغدير مراسم گردهمايي اهالي روستا در مسجد برگزار مي‌شود و در روز عيد، اهالي روستا علاوه بر شركت در مراسم جشني كه در حسينيه برگزار مي‌شود به ديدن بزرگ‌ترهاي روستا نيز مي‌روند.»
او در ادامه حرف‌هايش از مشكلات روستا مي‌گويد؛ از بي‌رونقي كشاورزي در سايه خشكسالي‌هاي ممتد؛ «از وقتي خشكسالي دامن روستا را گرفت كشت و كار مردم تغيير كرد. ديگر در روستا كسي گندم و جو نمي‌كارد و تنها محصول توليدي مردم در حوزه كشاورزي كشت زرشك است.» حاج‌حسن از كمبود آب در روستا هم گلايه دارد؛ «در روستاي ما امروز مردم در تأمين آب آشاميدني هم مشكل دارند؛ موضوعي كه اگر رسيدگي نشود معلوم نيست چه آينده‌اي در انتظار روستائيان خواهد بود.»
- خدمت رايگان پزشكان روستا به سادات
روستاي كوچك دارالسياده سيدان افراد فرهيخته بسياري را به جامعه هديه كرده است. دكتر بي‌بي طوبي كاظمي، متخصص قلب و عروق ازجمله اين افراد است؛ كسي كه حالا با ايجاد درمانگاهي كوچك، هم آرزوي پدر را جامه عمل پوشانده و هم به اهالي روستا خدمت كرده است. او كه تا 6سالگي همراه خانواده در روستا زندگي كرده و بعد از آن زندگي در شهر را به خواست خانواده ادامه داده است، حالا بعد از گذشت سالهاي زيادي كوشيده تا با تبديل خانه‌اي در روستا به درمانگاه آرزوي پدر سالمندش را جامه عمل بپوشاند؛ «پدرم در زمان حضور در روستا كارگاه قاليبافي داشت كه هميشه دوست داشت اين كارگاه در آينده تبديل به يك درمانگاه براي روستائيان شود. گرچه كوشيد همان كارگاه تبديل به درمانگاه شود اما به لحاظ موقعيت فيزيكي آن، چنين امكاني فراهم نشد و مجبور شديم با خريد خانه‌اي در ميانه ده اين آرزو را جامه عمل بپوشانيم». دكتر كاظمي به همراه همسرش كه متخصص داخلي است حالا به اهالي روستاي دارالسياده سيدان در هر شرايطي كه باشند خدمات درماني رايگان ارائه مي‌كنند؛ فرقي نمي‌كند اين بيماران را در ده خود معاينه كنند يا در شهر؛ آنچه براي اين دو پزشك مهم است خدمت به سادات روستايشان است.
- آشمسيان در خمين؛ ميزبان سادات
در بخش كمره شهرستان خمين روستاي كوچك و خوش‌نقشه‌اي وجود دارد كه به واسطه حضور سادات در آن، ميان اهالي و روستاهاي اطراف به‌عنوان روستاي سادات شهرت دارد. گرچه نام اين روستا آشمسيان است اما كثرت سادات حاضر در آن باعث شده تا اهالي منطقه كمره از آن به‌عنوان روستاي سادات ياد كنند.
محمد جعفري، يكي از اهالي اين روستا در گفت‌وگو با همشهري ويژگي‌هاي اين روستا را برشمرده و مي‌گويد: واقع شدن اين روستا در كوهپايه باعث شده تا كشاورزي در اين منطقه از رونق خوبي برخوردار باشد. به گفته او حرفه اصلي در دهكده زيباي آشمسيان كه در 25كيلومتري شهرستان خمين قرار دارد كشاورزي است؛ گرچه طبق سنت عادت دارند دامپروري را نيز دركنار كشاورزي ادامه دهند.
ايام عيد غدير كه نزديك مي‌شود، روستا حال و هواي علوي به‌خود مي‌گيرد. اهالي روستا كه اكثرا از سادات هستند خود را براي پذيرايي از مهمانان روز عيد مهيا مي‌كنند. اهالي روستا در روز عيد نذري مي‌دهند و با آن از مهمانانشان پذيرايي مي‌كنند. زندگي سادات در اين روستاي كوچك، حال و هواي خاصي به آن داده است و اين حال و هوا در روز عيد با انداختن شال‌هاي سبزي كه مردان بر گردن آويزان مي‌كنند و چارقدهاي سبزي كه زنان به سر مي‌كنند پررنگ‌تر مي‌شود، بازار عيدي دادن و عيدي گرفتن از سادات در اين روز داغِ‌داغ است و كشمش كه يكي از محصولات توليدي همين مردم است شايد به‌عنوان مهم‌ترين هديه متبركي است كه سادات منطقه به مهمانان ارزاني مي‌كنند.
زيبايي‌هاي طبيعي در كنار زيبايي‌هاي فرهنگي منطقه عاملي است كه هر ساله گردشگران زيادي را به اين روستا مي‌كشاند؛ از قلمستان در آسياب واقع در منطقه بالاي روستاگرفته تا آبشار آب، بقاياي آسياب قديمي، رودخانه فصلي و مكان‌هاي قديمي روستا. جعفري مي‌گويد: تدارك مردم براي استقبال از عيد غدير با قرباني‌كردن حاجيان روستا در روز عيد قربان شروع مي‌شود و اين گوشت‌ها بين سادات روستا توزيع مي‌شود. خيلي از مردم هم با پختن نذري و دعوت از سادات مي‌كوشند سهمي در اين روز داشته باشند. به گفته او رفتار مردم روستاي آشمسيان كه از ديرباز به‌عنوان مهدسادات مشهور بوده الگويي براي احترام و محبت به اهل‌بيت(ع) و بزرگان روستاست و شايد همين گره ناگسستني ميان مردم و اهل‌بيت(ع) باعث شده تا همواره مردم منطقه شاهد برگزاري باشكوه مراسم مذهبي در اين روستا باشند.
- سادات موسوي و حسيني روستاي قارلق
روستاي قارلق از توابع نوبران ساوه هم ميزبان سادات است؛ حاج سيدجمال موسوي درباره آن مي‌گويد: سادات قارلق دو دسته‌اند؛ يكي سادات حسيني و ديگري سادات موسوي. به گفته او سادات حسيني از مازندران به اين روستا آمده‌اند و ساكن شده‌اند. شغل اصلي آنها كحالي بوده است. مي‌گويد كحالي، همان چشم‌پزشكي است. در واقع سادات حسيني شهر به شهر و روستا به روستا مي‌گشتند و مشكلات مردم مناطق مختلف را در اين‌باره حل مي‌كردند. گرچه آنها هنگام ورود به منطقه قارلق به زبان تركي مسلط نبودند اما به‌احتمال زياد با ماندگاري‌شان در روستا توانستند كم‌كم به اين زبان مسلط شوند.
او حرف‌هايش را با اشاره به حكايت‌هاي شنيده از پدرش ادامه داده و تصريح مي‌كند: بزرگان سادات موسوي وقتي به قارلق آمدند به نام‌هاي سيدابوالقاسم، سيدحمزه و سيدابراهيم بودند و قبور آنها هم در گورستان قارلق موجود است. اما او در ادامه حرف‌هايش به اين نكته اشاره مي‌كند كه سادات موسوي حاضر در منطقه در گذشته ساكن شيراز بودند و دليل مهاجرت آنها به منطقه قارلق خيلي مشخص نيست. عده‌اي درگيرهاي قومي را علت مهاجرت آنها به بخش زرنديه و خرقان مي‌دانند. به گفته او، سادات موسوي بعد از مهاجرت به اين سمت، بين زرند و خرقان ساكن مي‌شوند و روستايي را تشكيل مي‌دهند به‌نام روستاي سيدآباد. ساداتي كه جد بزرگشان به شاه چراغ مي‌رسد و بستن بازوبند سبز به بازوي پسرهايشان از رسوم ديرينه آنها بوده است. ساوه از مناطق گرمسيري در استان مركزي است؛ هم گرم و هم داراي عقرب بسيار.
در گذشته همين مسئله باعث مي‌شود كه سادات در اطراف داغكندي زمين‌هايي را خريده و تابستان‌ها به آنجا بيايند. اين مي‌شود كه بعد‌ها اين اراضي را سيديورتو يعني سرزمين سيدها ناميدند. اهالي منطقه مي‌گويند احترام بسيار زيادي كه قارلقي‌ها براي سادات قائل بودند از يك سو و كمبود افراد باسواد در روستا از سوي ديگر باعث شد تا از سادات بخواهند به قارلق آمده و در آنجا ساكن شوند. گرچه برادرها و فرزندان بزرگ سيدآقا بابا به‌دليل اينكه فكر مي‌كردند ممكن است مردم وفا نكنند و به قولشان عمل نكنيد و بعد از مدتي آنها را بيرون كنند مخالف اين امر بودند اما او قبول مي‌كند به قارلق بيايند. قبور مرحوم سيدآقا بابا و سيدهدايت‌الله و سيدتقي موسوي هم‌اكنون درروستاي قارلق است. تصوير وصيت‌نامه مرحوم هدايت‌الله موسوي كه مربوط به حدود 90سال پيش(سال 1345قمري) است و با خطي بسيار زيبا نوشته شده نيز در روستا موجود است. مردم روستاي قارلق هم اين روزها خود را براي عيد غدير آماده مي‌كنند و مي‌كوشند با مولودي‌خواني و عيد ديدني سادات كبير در روستا رسم و آيين كهن خويش را در اين روز بجا آورند.
- علوي؛ روستايي سبز در دل كاشان
در شهر كاشان روستايي است كه نامش با واژه سادات گره خورده؛ روستايي كه اهالي‌اش از نوادگان حضرت‌زهرا(س) هستند و مردم روستاهاي همجوار ارادتي خاص به، اجداد آنها دارند. «روستاي علوي» با بيش از 700سال سابقه تاريخي در 40كيلومتري شهرستان كاشان و منطقه اردهال قرار دارد.
سيدهادي مسعودي‌علوي كه خود از سادات منطقه است، مي‌گويد: اين روستا از ديرباز محور تبليغ دين توسط روحانيون سادات بوده و اهالي آن هميشه آموزه‌هاي ديني را به روستائيان همجوارشان آموخته‌اند. در اين روستا نيز افراد فرهيخته زيادي رشد و نمو كرده‌اند. ازجمله بزرگان اين روستا مي‌توان به حضرت آيت‌الله حاج‌سيداسدالله مسعودي‌علوي، عضو جامعه مدرسين قم اشاره كرد. در روستاي باصفاي علوي فعاليت‌هاي فرهنگي اهالي روستا زبانزد عام و خاص است و شور‌و‌شوق خاصي كه در دهه امامت در روستا به پا مي‌شود عامل حضور مهمانان بسياري از سراسر كشور به اين روستاست.
به گفته مسعودي‌علوي، قرائت خطبه غدير و پيمان عقد اخوت ميان اهالي روستا سال‌هاست در روز عيدغدير با حضور پرشور مردم روستا اجرا مي‌شود. اين در حالي است كه عيد ديدني از روستائيان، به‌خصوص سادات بزرگ‌تر كاري است كه هرساله جوانان روستا آن را در ساعت‌هاي نخستين روز عيد انجام مي‌دهند. اين روستا با داشتن جمعيتي بالغ بر 700نفر داراي جواناني پرشور و فعال در عرصه فعاليت‌هاي اجتماعي و فرهنگي است؛ جواناني كه حالا توانسته‌اند نام روستا را به لحاظ فعاليت و مشاركت در موضوعات مختلف علمي، فرهنگي، تجاري و سرگرمي در فضاي مجازي به‌عنوان بزرگ‌ترين روستاي اينترنتي استان اصفهان در سال 91معرفي كنند.
علاوه بر اين روستاي علوي شاهد حضور 400فارغ‌التحصيل و دانشجو در مقاطع مختلف تحصيلي است كه حالا هريك در بخش‌هاي مختلف دولتي و خصوصي مشغول به خدمت هستند. شايد يكي از معروف‌ترين چهره‌هاي علمي اين روستا دكتر «سيدحسن اخوان‌علوي» است كه در بنياد نخبگان استان قم هم سابقه خدمت دارد.
در روستاي علوي كه همه مردمش از سادات هستند امامزاده‌اي وجود دارد از نوادگان امام محمدباقر(ع)؛ امامزاده‌اي كه به گفته مسعودي علوي به‌عنوان پيك حضرت سلطانعلي و واسط امام صادق(ع) فعاليت داشته و در واقعه اردهال در ركاب آن حضرت به شهادت مي‌رسد.
آنچه باعث شده تا اين روستا به‌عنوان روستاي علوي نام گيرد حضور سادات در آن بوده است. از گذشته، به سادات منطقه علويون مي‌گفتند و مردمان اقليم كاشان و مشهد اردهال اين منطقه را به روستاي سادات مي‌خوانند.