اين بازار مالي، جذابيت زيادي براي افراد در سطوح مختلف اجتماعي دارد اما بايد بدانيم كه اين بازار مثل هر روش ديگر سرمايه‌گذاري، كاري پيچيده و دقيق است كه موفقيت در آن به تحليل صحيح، مطالعه و زمان كافي نياز دارد. بايد حواسمان باشد كه هيچ‌گاه بدون آگاهي و بررسي علل و پارامترهاي تأثيرگذار بر اين بازار مالي وارد آن نشويم؛ چرا كه بورس، دنيايي پر از حركات پيچيده است. در دنياي بورس، تنها آگاهي از قيمت‌ها كافي نيست بلكه بايد تجربه را نيز به آن اضافه كرد. در اين بازار پر فراز و نشيب همواره ثروت از جيب افراد عجول و بي‌تجربه به جيب كساني انتقال مي‌يابد كه تجربه كافي كسب كرده و صبور هستند. براي آنكه با راه و چاه و اصول اوليه سرمايه‌گذاري در اين بازار آشنا شويم با مهرناز سلطاني، مدرس و تحليل‌گر بورس هم‌صحبت شديم. سلطاني كه نويسنده كتاب «ثروت نهفته در بورس ايران» است ما را در جريان عوامل تأثيرگذار بر موفقيت در اين حوزه مي‌گذارد.
- كسب دانش و تجربه لازم
به‌دست آوردن دانش و آموزش از مهم‌ترين عوامل موفقيت در بازار بورس است. براي آموزش در اين حوزه در همه شهرهاي كشور مدرساني در دسترس هستند اما شما بايد هوشيار باشيد و دانش لازم را از مدرسي فرابگيريد كه لايه‌هاي عميق آموزشي را درك كرده باشد و آن را در اختيارتان بگذارد. توجه كنيد كه تنها با خواندن 3-2 كتاب، گذراندن دوره‌هاي آموزشي، مطالعه مجله‌هاي اقتصادي و آشنايي با اصطلاحات بورس آماده فتح قله‌هاي آن نخواهيد شد. بايد بدانيد با گذراندن اين مدت، دانش‌تان در اين حوزه افزايش يافته و احتمالا غرور و جاه‌طلبي‌تان هم دوچندان شده اما هنوز راه زيادي در پيش است. حالا زمان آن رسيده كه تكه ديگري از پازل بورس را تكميل كنيد و آن كسب تجربه كافي است. دستيابي به تجربه لازم از طريق كمك هيچ استاد يا فرد خبره‌اي امكان‌پذير نيست. هيچ كتابي وجود ندارد كه شما بتوانيد با خواندن آن ادعا كنيد تجربه لازم براي موفقيت در بازار بورس را كسب كرده‌ايد. به همين‌خاطر طبق توصيه كارشناسان، بهتر است ابتدا با سرمايه كم يا سرمايه مازادي كه به آن احتياج نداريد وارد اين بازار شويد تا تجربه و مهارت شما كم‌كم در معامله‌گري افزايش يابد. در اين صورت اگر سرمايه‌تان به صفر هم برسد جاي نگراني نيست چون در شروع كار با مبلغ كلاني در اين بازار حاضر نشده‌ايد. اين را بدانيد كه آموزش و يادگيري مباحث تئوري بدون تمرين و مهارت هرگز منجر به كسب سود و موفقيت شما نمي‌شود. بسياري از موارد را بايد در معامله‌گري بارها و بارها تمرين كنيد تا در ذهن شما حك شود و به‌صورت يك عادت دربيايد.
- توجه به مديريت سرمايه
اگر مي‌خواهيد در اين بازار، معاملات موفق انجام دهيد بايد بدانيد كه سرمايه خود را در چه صنعت‌هايي و به چه ميزاني خرج كنيد. كارشناسان مي‌گويند هيچ‌گاه تخم‌مرغ‌هاي خود را درون يك سبد قرار ندهيد. يكي از موارد مهم در مديريت سرمايه اين است كه در بازار بورس بهترين سهم از هر صنعتي را انتخاب و توجه كنيد كه از هر صنعت تنها يك سهم بخريد. تصور كنيد كه مي‌خواهيد در صنعت ساختماني سهامدار باشيد؛ عاقلانه‌ترين كار اين است كه بهترين سهم اين صنعت را در زمان كف قيمتي شناسايي كرده و آن را خريداري كنيد. اما اگر از اين يك صنعت چند سهم در سبد سهام خود بگذاريد و يك مرتبه همگي با هم افت كنند آن وقت است كه ضرر كرده‌ايد. بايد از صنايع مختلف بهترين سهام‌ها را پيدا كرده و آنها را با توجه به زمانبندي‌اي كه در استراتژي‌تان انجام داده‌ايد بخريد. اگر فكر مي‌كنيد سهام خودرويي مناسب شماست بايد روي بهترين سهام از اين صنعت دست بگذاريد وگرنه بدون شك ضرر مي‌كنيد. در حال حاضر سهام مربوط به صنايع ساختماني و پالايشي سهم‌هاي خوبي براي سرمايه‌گذاري هستند كه مي‌توانيد بين آنها برترين سهم‌ها را پيدا كنيد. توجه كنيد كه مديريت سرمايه يكي از موارد مهم و اساسي بازار بورس است كه بايد براي عملكرد صحيح در آن هم آموزش ببينيد و هم از تجربيات ديگران استفاده كرده و مهارت خود را بالا ببريد تا بتوانيد از ضررهاي احتمالي پيشگيري كنيد.
- دستيابي به استراتژي مناسب
پس از آنكه مدتي تحت آموزش قرار گرفتيد، نوبت آن مي‌رسد كه آموزش خود را به يك استراتژي مناسب تبديل كنيد. براي اين كار لازم است قبل از خريد هر سهامي آن را تحليل و بررسي كنيد. براي خريد يك سهم حتما بايد دليلي داشته‌باشيد كه آن سهم ارزنده است و مي‌تواند سود مناسبي را در آن مدت زماني كه تعيين كرده‌ايد به شما برساند. لازم است حداكثر تا شب قبل از معامله تمام جوانب را درنظر گرفته و آنها را تحليل كنيد. در روز خريد، فكر شما تنها بايد روي بررسي اوضاع و معامله متمركز باشد. صبح روز معامله ديگر زمان آن نيست كه بخواهيد به تحليل بازار بپردازيد و براي خريد سهم تصميم بگيريد. مگر اينكه آن سهم را از مدت‌ها قبل پيگيري كرده و از معاملات آن كاملا آگاهي داشته باشيد. غروب روزي كه يك سهم را خريداري كرديد يا نهايتا فرداي آن روز بايد نحوه معاملات و خريد و فروش‌هاي خود را مورد بررسي قرار داده، نكاتي را جهت بهبود آنها پيدا كرده و حتما آنها را جايي بنويسيد. به شيوه معاملاتي خود در آن روز فكر كنيد و ببينيد كجاي كارتان اشتباه كرده‌ايد و سعي كنيد آن را رفع كنيد. از طريق اين راه‌ها كم‌كم به يك استراتژي مناسب دست پيدا كرده و با توجه به دانش خود مي‌توانيد آن را در مواردي كه لازم است اصلاح كنيد تا استراتژي‌تان به بلوغ برسد. متأسفانه ۸۰ درصد از معامله‌گران در بازار بورس، باري به هر جهت و بدون هدف عمل مي‌كنند. سعي كنيد متفاوت از آنها عمل كرده و جا پاي بزرگان اين بازار بگذاريد. نكته‌اي كه در اينجا اهميت پيدا مي‌كند اين است كه بايد به استراتژي‌اي كه تعيين كرده‌ايد پايبند بوده و در زمان‌هايي كه مشخص مي‌كنيد و بر حسب قيمت‌هايي كه درنظر داريد خريد و فروش را انجام دهيد و تحت‌تأثير شايعات موجود در بازار قرار نگيريد. هميشه در كف قيمتي خريد كنيد و در قيمتي كه در استراتژي خود تعيين كرده‌ايد سهمي را بفروشيد.
- روانشناسي معاملات
يك معامله‌گر حرفه‌اي كسي است كه دقيق و منضبط باشد، احساسات خود را به خوبي بشناسد و بتواند آنها را حين معاملات كنترل كند. وقتي كه براي انجام معامله پشت سيستم خود مي‌نشينيد بايد بر تمام احساسات‌تان غلبه كنيد. ممكن است وقتي سهمي را در زمان بدي بخريد احساس نااميدي به سراغتان بيايد يا بر عكس وقتي بخواهيد يك سهم را بفروشيد حس حرص و طمع در شما ريشه بدواند. فرض كنيد شما در استراتژي خود تعيين كرده‌ايد كه وقتي سهم خودرو به ۳۵۰ تومان برسد آن را بفروشيد و كمي بعد متوجه شويد كه اين سهم افزايش يافته و مثلا به ۳۶۰ تومان رسيده‌است، شما در واقع از هدفي كه براي فروش خود درنظر گرفته‌ايد گذشته‌ايد و بايد آن را به فروش برسانيد اما ممكن است طمع كنيد و با خود فكر كنيد شايد آن سهم بالاتر برود و بتوانيد بيشتر سود كنيد، اما آنچه در بازار بورس به موفقيت منجر مي‌شود پايبندي به استراتژي است و نه طمع! شك نكنيد كه درصورت اين رفتارها حتما شكست خواهيد خورد. بايد بتوانيد احساسات خود را هنگام كار در مشت بگيريد و به آنها بها ندهيد. در اين بازار ممكن است بارها با شكست مواجه شويد و احساس ياس ديگر نگذارد قد‌علم كنيد. اگر اين احساس نااميدي را از خود نرانيد مطمئن باشيد در معامله بعدي هم دچار شكست خواهيد شد و اين روند به‌صورت يك چرخه ادامه پيدا مي‌كند. سعي كنيد براي اينكه درگير اين احساسات نشويد هميشه به ميزان مناسب سهم انتخاب كنيد. اگر بين ۱۰ تا ۱۰۰ميليون تومان سرمايه‌داريد بيشتر از ۳ تا ۱۵ سهم انتخاب نكنيد.لازم است هميشه خريد سهام را با توجه به تحليل‌ها و روند قيمت و معاملات انجام دهيد.
- چند توصيه ضروري
اگر يك سهم خوب پيدا كرديد كه روند صعودي را طي مي‌كند آن را زود به فروش نرسانيد. بسياري از معامله‌گران با وسوسه فروش زودهنگام دست به گربيان هستند. اجازه بدهيد آن سهم به سود معتدل و منطقي خود برسد.
اگر يكسري تغييرات در بنياد يك شركت يا سهم رخ بدهد به‌سرعت نمودش در رفتار قيمت‌ها مشاهده خواهد شد. حركت سهام چه در جهت صعودي و چه نزولي هرگز بي‌علت نيست. سعي كنيد جزو آن ۲۰ درصد افراد هوشمند در بازار بورس باشيد كه زودتر از همه خود را با شرايط بازار وفق مي‌دهند. آن زماني كه تمام سرمايه‌گذاران بفهمند كه يك سهم ارزنده است، زماني است كه ديگر نوبت خريد آن سهم گذشته و نوبت فروش است.
در محيط بازار بورس و هنگام معامله ممكن است آنقدر به شما استرس وارد شود كه دچار فلج تصميم‌گيري شويد. در اين صورت امكان دارد فرصت‌هاي بسيار عالي براي خريد يا فروش را از دست بدهيد. لازم است رفتار خود را در معاملات بررسي كرده و به نقاط ضعف خود پي ببريد تا پيش از زمان معامله بتوانيد بر آنها تسلط پيدا كنيد.