بسياري از نوحه‌ها و شعرها و شورهايي كه در اين سال‌ها از مداحان شناخته شده كشور شنيده‌ايم، از كارهاي سعيد پاشازاده است. در اين سال‌ها به‌خاطر حضور همين جوانان فعال در هيئت‌ها، يكي از منويات رهبر انقلاب در حوزه هيئت‌ها تا حدي تأمين شده و ديگر مداحان در سبك خود كمتر از خوانندگان داخلي و خارجي تقليد مي‌كنند. در مواردي حتي برعكس شده و مثلا يكي از نوحه‌هاي پاشازاده توسط خوانندگان كشور بازسازي و خوانده شده است. خودش توفيق شاعري را هديه‌اي از اهل‌بيت(ع) مي‌داند و برايمان تعريف مي‌كند كه در سفر حج، از خدا و اهل‌بيت(ع) همين توفيق را خواسته و بس. شعرها و نوحه‌هاي پاشازاده توسط مداحان شناخته شده كشور مثل محمود كريمي، محمدرضا طاهري، سعيد حداديان و عبدالرضا هلالي خوانده شده و احتمالا در اين شب‌هاي محرم هم آثار او را از زبان همين مداحان شهير بشنويد. به‌تازگي هم چند كار با عبدالرضا هلالي و حامد زماني كرده‌اند كه بارها و بارها از رسانه ملي پخش شده است، مانند كليپ«ماه‌نيزه‌ها» و «بي‌بي بي‌حرم».
- شما علاوه برآنكه شعر آييني مي‌گوييد، نوحه و سبك هم براي مجالس اهل‌بيت(ع) مي‌سازيد، اساسا يك نوحه خوب چه ويژگي‌هايي بايد داشته باشد؟
يك نوحه خوب بايد از نظر زباني و ساختاري با هم مطابقت داشته باشد. به‌طور مثال اگر قرار است در نوحه‌اي، حقانيت اهل‌بيت(ع) را به تصوير بكشيم، نمي‌توانيم با آهنگ حماسي اين كار را انجام دهيم. همچنين نوحه بايد از پيام برخوردار بوده و آهنگ آن، تداعي‌كننده افكار و احساسات منفي در ذهن مخاطب نباشد. به واقع نوحه‌اي موفق است و مي‌توان از آن به‌عنوان نوحه‌اي خوب ياد كرد كه در سريع‌ترين زمان ممكن با مخاطب ارتباط برقرار كند.
- و چه چيز باعث ايجاد يك شعر يا نوحه خوب مي‌شود؟
واقعيت اين است كه نوحه و شعر براي اهل‌بيت(ع) بايد از نهادي پاك بيرون بيايد، بنابراين حال معنوي شاعر بسيار حائز اهميت است. چه بسا، زماني كه معنويت آدم هنگام ساخت يك نوحه بالاست، آن نوحه گل مي‌كند و ماندگار مي‌شود. من معتقدم كه وضو گرفتن، توسل كردن، اعتقاد قلبي و مواردي از اين دست، تأثير قابل‌توجهي در بهترشدن شعر براي اهل‌بيت(ع) دارد. شعر خوب با توسل مي‌آيد.
- به‌نظرتان در مداحي‌ها، محتواي شعر بيشتر حائز اهميت است يا سبكي كه مداح از آن استفاده مي‌كند؟
هم سبك و هم شعر داراي اهميت هستند. اين دو مانند دو بالي هستند كه يك پرنده را به اوج مي‌رسانند، بنابراين هيچ كدام بر ديگري برتري ندارد و قطعا در موازات هم بايد به كمال برسند.
- اما براي خود شما چطور، شعر در اولويت است يا سبك؟ يعني در سرودن يك شعر، اول سبك را پيدا مي‌كنيد و برايش شعر مي‌گوييد يا اول شعر را مي‌سراييد و سبك در خور آن را مي‌سازيد؟
به‌طور تخصصي، ترانه به شعري گفته مي‌شود كه از روي ملودي و سبك ساخته شود اما استثناهايي هم مانند رهي معيري داشته‌ايم كه ابتدا ترانه‌اي سرود و سپس زيبايي اين شعر باعث شد تا آهنگسازها روي آن، ملودي بسازند. البته اين را هم بايد بگويم كه در عرصه مذهبي و مداحي، اولويت شعر و سبك، بسته به عنايتي است كه از طرف اهل‌بيت(ع) مي‌شود، بنابراين نمي‌توان اولويت چنداني براي اين موضوع قائل شد.
- به‌نظر شما انواع نوحه‌ها و سبك‌هاي عزاداري چقدر مي‌تواند در گسترش هيئت‌ها و انتقال پيام سيدالشهدا(ع) تأثيرگذار باشد؟
هئيت از دو بخش منبر و مداحي تشكيل شده است كه منبر، كار معارفي انجام مي‌دهد و نوحه، كار عزاداري را كه خب خيلي از مردم هركجا كه نوحه خوبي وجود داشته باشد، جذب آن مي‌شوند. درست در چنين شرايطي است كه تنوع در سبك‌ها و نوحه‌ها، بيش از پيش اهميت پيدا كرده و مي‌تواند عزاداران بيشتري را به هيئت‌ها جذب كند. ما مي‌بينيم كه در بسياري مواقع، همين نوحه‌ها هستند كه مردم را به هيئت‌ها و تكيه‌ها مي‌كشانند و دستاوردهاي بسيار خوبي هم به همراه دارند، زيرا مردم به اين واسطه، از فيض منبرها نيز بهره مي‌برند و بيش از پيش نسبت به اهداف اهل‌بيت(ع) و پيام سيدالشهدا(ع) آگاهي پيدا مي‌كنند. البته تنوع در سبك‌ها و مداحي‌ها، تأثير ديگري هم دارد كه آن، جلوگيري از تكراري شدن مجالس امام حسين(ع) است. ضمنا تغيير در سبك‌ها و همچنين آهنگين بودن نوحه باعث مي‌شود تا اشعار آن به ياد‌ماندني‌تر شود، زيرا نوحه با ساده‌ترين و روان‌ترين زبان، اهداف اهل‌بيت(ع) را به مستمع منتقل مي‌كند و اين بذر، با نوحه و گريه بر امام حسين(ع) در وجود مستمع آبياري و نهادينه مي‌شود.
- پس نگاهتان نسبت به سبك‌هاي جديد مثبت است؟
اميرالمومنين(ع) مي‌فرمايند: «فرزند زمان خود باشيد». ما در دوراني زندگي مي‌كنيم كه رسانه‌هاي غربي هر روز آهنگ‌ها و سبك‌هاي مختلفي ارائه مي‌كنند و ذهن جوان‌ها را مورد تهاجم فرهنگي قرار مي‌دهند، بنابراين بايد سعي كنيم سبك‌ها و نوحه‌هايي بسازيم كه هم در شأن اهل‌بيت(ع) باشد و هم اينكه بتواند جوان‌ها را جذب كند؛ درست همان اتفاقي كه در سال‌هاي اخير افتاده و با تحول در سبك عزاداري و البته مديريت پيرغلامان و رهنمودهاي مقام‌معظم رهبري، شاهد يك جريان مخاطب‌پسند و جذب درصد بالايي از جوانان بوده‌ايم. به واقع ما از اين طريق مي‌توانيم معارف و سيره اهل‌بيت(ع) را به مستمعين هيئت‌ها كه بيشتر آنها قشر جوان هستند منتقل كنيم.
- به‌نظرتان تفاوت سبك‌هاي قديم با سبك‌هاي امروزي در چيست؟
سبك‌هاي قديمي و امروزي هر دو در يك مسير بوده و محتوايشان يكي است اما زبان بيان آنها با هم فرق مي‌كند چون زبان نسل‌هاي قبل با زمان امروز يكي نيست و بايد به زبان امروز با مردم حرف زد. هرچند كه الان هم، اكثر مداحان در هيئت‌هاي شب تاسوعا و شب عاشورا، به ياد پيرغلامان اباعبدالله، نوحه‌هاي قديمي دم مي‌دهند و همين باعث زنده نگه‌داشتن ياد آنها مي‌شود.
ما نبايد بگذاريم ياد و خاطره آنها فراموش شود. خود من چند سال پيش كاري ساختم كه اسم ذاكرهاي امام حسين(ع) مثل مرحوم حاج‌اكبر ناظم، مرحوم حاج‌شاه حسين و مرحوم حاج‌احمد دلجو و... با بخشي از نوحه‌هايي كه خوانده بودند، در آن آمده بود؛ اين كار خيلي مورد استقبال مردم قرار گرفت و هنوز هم در هيئت‌ها خوانده مي‌شود.
- ولي در كنار تمام مزاياي حاصل از سبك‌هاي جديد، اين روزها برخي از اين سبك‌ها، انتقاداتي را نيز به همراه داشته‌اند.
نوآوري در هر عرصه‌اي پسنديده است؛ البته به شرطي كه بناي اين نوآوري بر پايه اصول و موازيني باشد كه پيشكسوتان آن عرصه به‌وجود آورده‌اند. چه بسا كه نوحه‌خواني و نوحه‌سرايي هم از اين قاعده مستثني نبوده و در نوحه، به‌دليل آميخته بودن آهنگ و شعر بايد نسبت به رعايت تمام نكات شرعي درخصوص نغمه نوحه توجه داشت. درست همانطور كه مقام‌معظم رهبري فرمودند: «سبك‌هاي ولادت و شهادت اهل‌بيت كاملا بايد مشخص باشد كه براي عزاست يا شادي». ضمنا در ساخت سبك نوحه نبايد از آهنگ‌هاي غربي استفاده كنيم. به‌طور كلي نوحه و همچنين شعري كه روي آن قرار مي‌گيرد بايد در شأن اهل‌بيت(ع) بوده و پيامي در برداشته باشد. البته منظور اين نيست كه از اول تا آخر بخواهيم پيام بدهيم. ما اگر در نوحه حتي يك پيام هم به مستمع برسانيم، كافي است. حالا اين پيام مي‌خواهد فرهنگ شهادت، فرهنگ نماز، فرهنگ زيارت و... باشد.
- فكر مي‌كنيد در نوحه‌هاي امروزي اين پيام رسانده مي‌شود؟
نوحه به جان و دل مستمع مي‌نشيند و به مرور زمان تأثيرش را مي‌گذارد. به‌طور مثال چندسالي است كه حدود 20 ميليون زائر همزمان با اربعين امام حسين(ع) در كربلا جمع مي‌شوند كه چندميليون آن ايراني هستند. همين موضوع نشان از رساندن همين پيام دارد و ما نمي‌توانيم نقش نوحه و تشويق مردم به زيارت از طريق نوحه را ناديده بگيريم.
- چند كار ماندگار
نماهنگ «ماه نيزه‌ها» كه توسط عبدالرضا هلالي و حامد زماني خوانده شد، به تهيه‌كنندگي سيدمحمودرضوي يكي از ترانه‌هاي پراستقبال سعيد پاشازاده است: «قلبم مي‌زنه، با ضرب سينه‌زني، مي‌دوني عشق مني، يا حسين...» در روزهايي كه داستان مدافعان حرم يكي از مسئله‌هاي بزرگ است، سعيد پاشازاده كاري را براي ايام فاطميه ساخت كه به موضوع حضرت زهرا(س) و مدافعان حرم ارتباط داشت: «به همه مي‌گم كه مادرمي/ آبروي روز محشرمي/ به علي قسم كه فاطمه جان نخستين مدافع حرمي». يكي ديگر از آثار محبوب پاشازاده، ترانه‌اي است كه براي امام‌رضا(ع) سروده و با صداي هلالي و حامد زماني منتشر شده است: «پنجره فولاد تو/ دواي هر چي درده/ كسي نديدم اينجا/ كه نااميد برگرده...» يكي از نوحه‌هايي كه حاج‌محمود كريمي خوانده و بسيار در شبكه‌هاي اجتماعي پرطرفدار شد، از كارهاي سعيد پاشازاده است: «سلام بر پرچم و علم/ سلام بر شعر محتشم/ سلام بر محرم» و البته يكي از نوحه‌هايي كه درباره حضرت علي‌اصغر ساخته است: «تو دلمه مادر راز نهفته/ همش مي‌ترسم سرت از نيزه بيفته».
- يك غزل آييني
گفتند كارتان؟ همه گفتيم نوكريم
چون بار عشق را به سر شانه مي‌بريم
ما را اگر چه بازي دنيا خراب كرد
اما به لطف روضه ارباب بهتريم
از هر چه بگذري سخن دوست خوش‌تر است
پس مي‌شود به عشق تو از هر چه بگذريم
فرقي نمي‌كند چه‌كسي با چه منصبي
در پاي سفره‌ات، همه با هم برابريم
گريه زبان مادري نوكران توست
احساس مي‌كنم همه با هم برادريم
«ما را سري است با تو كه گر خلق روزگار
دشمن شوند و سر برود هم بر آن سريم»
علامه‌ايم گاهي و گاهي رسول ترك
يك روز روضه‌خوان تو يك روز منبريم
با هر كه گفت گريه چرا؟ گفته‌ايم كه
ما داغدار حنجر زير خنجريم
- كار جديد
محرم امسال، گروه هلالي، زماني و پاشازاده يك اثر ديگر توليد كرده‌اند كه اين روزها به‌صورت گسترده از رسانه ملي و در فضاي مجازي منتشر شده است:
كربلا هنوز ادامه داره
هنوزم راه شهادت بازه
شهدا به ما نشون دادن كه
مكتب عشق تو انسان سازه
مي‌شه با دستاي خالي جنگيد
مي‌شه كوه ظلم و از پا انداخت
اگه فرهنگ شهادت باشه
مي‌شه از شكست، پيروزي ساخت
تا كه بالا بمونه اين پرچم
پاي اعتقادمون مي‌مونيم
اگه آرامشي داريم امروز
به مدافع حرم مديونيم
مي‌شه تو تاريكي از نور نوشت
مي‌شه بشكنيم طلسم شب رو
مي‌شه كشته شد ولي ثابت كرد
كلنا فداك يا زينب رو
اگه تو دلا يه دنيا درده
اگه توي سينه آه سرده
نمي‌مونه پشت ابرا خورشيد
يه نفر مونده كه برمي‌گرده