قبل از بيان احكام مربوط به اين موضوع بد نيست با اصطلاح «خمر» آشنا شويد. خمر در لغت به‌معناي پوشانيدن و پنهان‌كردن است. از آنجا كه شراب، قوا و حواس ظاهري و عقل انسان را مي‌پوشاند، به آن خمر گفته شده است. اينجا مي‌توانيد با احكام مربوط به اين موضوع، در يك دسته‌بندي مشخص آشنا شويد.
- مسكرات و نجس‌بودن آنها
حكم كلي: 9چيز در اسلام، نجس دانسته شده است كه يكي از آنها بنا بر احتياط واجب، مشروبات مست‌كننده است؛ به‌عبارت ديگر براساس نظر بسياري از مراجع تقليد، شراب و هر چيزي كه انسان را مست مي‌كند، چنانچه به‌خودي خود روان (يا همان مايع) باشد، نجس است.
نكته 1: علاوه بر اينكه خوردن و آشاميدن چيز نجس مثل همين مشروبات مست‌كننده حرام است، احكام ديگري هم در اسلام براي نجاسات وجود دارد؛ مثلا خريد و فروش نجاسات حرام است، يا نجس‌كردن خط و ورق قرآن حرام است و اگر نجس شود بايد فورا آن را آب بكشند، يا اينكه با لباس نجس‌شده نمي‌توان نماز خواند و... . پس يادمان باشد كه حرام بودن مشروبات مست‌كننده، فقط اختصاص به نوشيدن آنها ندارد بلكه چون جزو نجاسات محسوب مي‌شوند احكام ديگري هم در مورد آنها وجود دارد.
نكته 2: اگر ماده مست‌كننده از مايعات نباشد، مانند بنگ و حشيش و با مخلوط شدن در آب يا مايع ديگر، به‌صورت مايع درآيد نجس نيست هرچند استفاده از آن حرام است.
سؤال: آشاميدن نوشيدني‌هايي كه به نام ماءالشعير وجود دارد، چه حكمي دارد؟
ماءالشعير طبي، پاك است و خوردن آن اشكال ندارد و با آب‌جو (فقاع) كه حرام است فرق دارد.
سؤال: ارائه مشروبات و فروش آن در رستوران چه حكمي دارد؟
حرام است.
سؤال: من در جايي كار مي‌كنم كه گاهي اوقات مجبور به سرو مشروبات الكلي هستم. حكم آن چيست؟
جايز نيست.
سؤال: خوردن غذا در اماكن و رستوران‌هايي كه در آن مشروبات الكلي هست چه حكمي دارد؟
مانعي ندارد ولي نشستن بر سر سفره‌اي كه در آن شراب مي‌خورند بنابر احتياط واجب جايز نيست و چيز خوردن از آن حرام است.
سؤال: آيا خوردن مشروبات مست‌كننده حتي به ميزان ناچيز، نماز را تا 40روز باطل مي‌كند؟
منظور از اين موضوع كه بين مردم رايج شده اين است كه شرب خمر مانع از قبول نماز و روزه است، نه اينكه با نوشيدن شراب، واجب‌شدن اداي نماز و روزه ساقط و قضاي آنها واجب شود يا اينكه لازم باشد هم ادا و هم قضاي نماز خوانده شود.
سؤال: گاهي مجالس جشن دسته‌جمعي از طرف استادان يا دانشگاه كشورهاي بيگانه برگزار مي‌شود و از قبل معلوم است كه مشروبات الكلي در آن مجالس وجود دارد. تكليف شرعي دانشجوياني كه قصد شركت در آن جشن را دارند چيست؟
حضور در مجالسي كه در آنها شراب نوشيده مي‌شود براي هيچ‌كس جايز نيست. در اين محافل شركت نكنيد تا بفهمند كه شما به‌علت مسلمان بودن در مجلس شرب خمر شركت نكرده و مشروب نمي‌خوريد.
- الكل و انواع آن از نظر نجاسات
حكم كلي: الكل ممكن است انواع و اقسام مختلفي داشته باشد اما به‌طور كلي هر يك از اقسام الكل كه مست‌كننده و در اصل مايع باشد، بنا بر احتياط نجس است.
نكته 1: الكل صنعتي كه براي رنگ‌كردن در و ميز و صندلي و مانند اينها به‌كار مي‌برند اگر انسان نداند از چيزي كه مست‌كننده و روان است درست كرده‌اند، پاك است.
نكته 2: الكل‌ها به 2دسته كلي تقسيم مي‌شوند؛ يكي الكلي كه از طريق صنايع نفت و پتروشيمي به‌دست مي‌آيد و ديگر الكلي كه از تقطير بخار شراب، حاصل مي‌شود. طبق نظر مشهور فقها به‌نظر مي‌‌رسد كه الكل صنعتي را نمي‌توان مصداق «مسكر» دانست هر چند ماده آن، عامل اصلي و مؤثر در مايعات مست‌كننده است و اين نه به‌خاطر آن است كه به الكل صنعتي مواد سمي و بدبوكننده همچون متانول افزوده‌‌اند بلكه بدين خاطر است كه غلظت الكل به قدري بالاست كه بر فرض كه مواد افزودني هم در آن نباشد، باز هم نوشيدن آن به هر مقدار، باعث مسموميت است. به‌همين دليل عرفا به اين ماده، مسكر اطلاق نمي‌‌كنند.
سؤال: آيا استفاده از الكل سفيد براي ضد‌عفوني كردن دست و لوازم پزشكي مثل دماسنج و غيرآن به‌خاطر استفاده از آنها در امور پزشكي و درمان توسط پزشك يا تيم پزشكي جايز است؟ الكل سفيد همان الكل پزشكي است كه قابل نوشيدن هم هست، آيا نماز خواندن با لباسي كه يك يا چند قطره از اين الكل بر آن ريخته شده، جايز است؟
اگر از الكلي باشد كه در اصل مايع نيست، هرچند مست‌كننده هم باشد، محكوم به طهارت است و نماز با لباسي كه با اين الكل برخورد كرده صحيح است و احتياجي به تطهير ندارد. ولي اگر از الكلي باشد كه در اصل مايع است و بر حسب تشخيص اهل فن مست‌كننده باشد، بنابر احتياط نجس است و نماز با بدن يا لباسي كه با آن برخورد كرده، نياز به تطهير دارد. اما استفاده از آن براي ضد‌عفوني كردن ادوات پزشكي و مانند آن اشكال ندارد.
سؤال: نوشابه‌هاي موجود در بازار كه بعضي از آنها مانند كوكاكولا و پپسي‌كولا و... در داخل توليد مي‌شوند و گفته شده كه مواد اصلي آنها از خارج وارد مي‌شود و احتمال دارد از الكل در آنها استفاده شده باشد، چه حكمي دارد؟
پاك و حلال است، مگر اينكه مكلف شخصا يقين پيدا كند كه آنها با الكل مست‌كننده‌اي كه در اصل مايع است مخلوط هستند.
سؤال: آيا خوردن الكل سفيد و الكل زرد جايز است؟
خوردن آنها جايز نيست.
سؤال: ادكلن‌هايي كه در آن از الكل مست‌كننده استفاده مي‌شود چه حكمي دارد؟
استفاده از آنها اشكال ندارد و فرقي بين خارجي و داخلي آن نيست.
- انگور و شرايط نجس‌شدن آن
حكم كلي: اگر انگور و آب‌انگور به‌خودي خود جوش بيايد، حرام، ولي نجس نيست مگر آنكه معلوم شود كه مست‌كننده است و اگر به‌واسطه پختن جوش بيايد خوردنش حرام است ولي نجس نيست.
نكته 1: آب انگور اگر حرارت ببيند و به‌جوش آيد خوردن آن حرام است و اما راه پاك شدن آن اين است كه بيشتر حرارت ببيند تا دو‌سوم آن كم شود. پس از اين مرحله آن يك‌سوم باقيمانده خوردنش اشكالي ندارد.
نكته 2: غوره انگور كه هنوز شيرين نشده، در حكم انگور نيست، بر همين اساس جوشاندن آن اشكال ندارد.
نكته 3: خرما و مويز و كشمش و آب آنها اگر جوش بيايند، پاك و خوردن آنها حلال است.
سؤال: اگر مقداري غوره براي گرفتن آب آن جوشانده شود و همراه آن يك يا چند حبه انگور باشد، آنچه بعد از جوشاندن باقي مي‌ماند، حرام است؟
اگر حبه‌هاي انگور بسيار كم باشد و آب آن در آب غوره مستهلك شود، به‌طوري كه آب انگور بر آن صدق نكند، حلال است ولي اگر حبه‌هاي انگور به تنهايي به وسيله آتش جوشانده شود، خوردن آن حرام است.