اما این وقفه اتفاق افتاد تا مصطفی رحماندوست که سال‌ها به عنوان شاعر کودک و سردبیر نشریه سروش کودک شناخته شده بود، در مقام دبیر جشنواره تئاتر کودک قراربگیرید و جشنواره سیزدهم را با تمام کاستی‌ها و حواشی دور وبرش برپا کند.
تمدید شدن حکم دبیری مصطفی رحماندوست برای 3سال پی‌درپی این امکان را برای تئاتر کودک و نوجوان به وجود آورده است که بار دیگر پا بگیرد.
با مصطفی رحماندوست درباره آینده روند رشد و تکامل و کارهای اجرایی و محتوای این جشنواره که از 6 تا 10آبان در اصفهان برپا می‌شود، گفت‌وگو کردیم.
- بعد از سال‌ها جشنواره نمایش کودک و نوجوان مرتب و منظم سالیانه و در یک مکان ثابت برگزار می‌شود،چطور به این نتیجه رسیدید؟
سال‌ها پیش این جشنواره 8دوره به طور مرتب در همدان برگزار گردید و سپس به دلایل مختلف دیگر در همدان برپا نشد، از سال نهم به مدت 4سال این جشنواره آواره بود و در شهرهای مختلف برگزار شد هر سال هم با تاخیر و عقب‌نشینی از نظر سطح کاری همراه بود و سپس 3سال اصلا برگزار نشد،به طوری که از تقویم اجرای جشنواره‌ها حذف شد.
سال پیش به من پیشنهاد شد که این جشنواره از کار افتاده را مجددا راه‌اندازی کنم. تلویحا هم گفته شد که نیاز به انرژی زیادی برای این کار هست.
اما حقیقتا برای برپایی این جشنواره سال گذشته کار زیادی نکردم بلکه اهل تئاتر استقبال خوبی از برگزاری مجدد این جشنواره کردند و آقای موسوی، قائم مقام من در جشنواره بسیار زحمت کشید. بدین ترتیب سیزدهمین جشنواره دایر شد.
سال گذشته فکر می‌کردیم که عقب افتادن و برگزار نشدن جشنواره باعث شده که بچه‌های تئاتر کم‌تر کار کنند، از آنها خواستیم که ابتدا برای شرکت در جشنواره نمایشنامه بفرستند.
270نمایشنامه فرستاده شد، از بین آنها 32نمایشنامه انتخاب شد و در نهایت 24 گروه کارشان را برای بازبینی آماده کردند. با اینکه می‌خواستیم 12کار برای اجرا در جشنواره انتخاب کنیم اما فقط 11کار انتخاب شد، چرا که سطح کارها پایین بود. 2گروه خارجی هم در جشنواره پارسال شرکت کردند. وضع تئاتر کودک سال گذشته ناامید کننده بود.
- و امسال امیدوارکننده است؟
با اینکه امسال ناامید بودیم، اما گامی فراتر گذاشتیم و از هنرمندان خواستیم که سی‌دی یا فیلم‌های اجرای خود را برای دفتر جشنواره بفرستند. امیدوار نبودیم که بیش از 30فیلم به دستمان برسد ولی با کمال تعجب 210 فیلم ازاجرای نمایش‌های کودک و نوجوان به دستمان رسید .کارها هم خوب بود، به طوری که ما توانستیم نمایش‌هایی با سطح خوب انتخاب کنیم و حتی 4کار هنرمندان حرفه‌ای را از بخش مسابقه خارج کردیم.
- با این کار خواستید که سطح نمایش‌های بخش مسابقه را یک دست کنید؟
به طور یقین آن کارها جوایز را می‌بردند. با این دوستان پیشکسوت مذاکره کردی و از آنها خواستیم که در بخش مهمان جشنواره باشند و 12گروه دیگر به رقابت بپردازند.
- یعنی کار این 12گروه حرفه‌ای نیست؟
حرفه‌ای را باید در تعریف خودش دید.منظورم کارگردان حرفه‌ای و صاحب نام نیست، بلکه نمایش حرفه‌ای کودک و نوجوان با تمام استانداردهای یک نمایش است. 12 نمایش پذیرفته در جشنواره تمام ویژگی یک نمایش را دارند.
- با کیفیت وخوب هم هستند؟
امسال دست ما برای انتخاب باز بود و ما کارهای خوبی را انتخاب کردیم. ببینید سال‌هاست که تئاتر کودک و نوجوان در ایران جایگاه سابقش را ندارد و به تازگی حرکت‌هایی برای زنده کردن این تئاتر آغاز شده است، مثلا همین جشنواره یا اجرای رپرتوار کودک و نوجوان در سازمان فرهنگی و هنری شهرداری؛ ما با آنچه که آرزو و تعریف اصلی تئاتر کودک است خیلی فاصله داریم، اما واقعیت حاضر نسبت به پارسال خیلی خوب است.
- پس امیدوار هستید که جشنواره تئاتر کودک و نوجوان بتواند این فاصله‌ها را پرکند؟
اگر پیشرفتی که تئاتر کودک در این یکسال کرده است، امسال هم ادامه پیدا کند و هنرمندان هم همت کنند؛ بله امیدوارم.
- جشنواره تئاتر کودک دارای یک دبیرخانه دائمی است، دبیر جشنواره هم تا 3سال آینده مشخص است، مکان ثابت هم پیدا کرده، شرایط امیدوارکننده است، حالا می‌خواهم بدانم که دبیر جشنواره در این مدت یک ساله چه کرده است؟
ما از پارسال تا امسال تلاش کردیم که هنرمندان شهرستانی را برای تولید تئاتر تشویق کنیم.
- این تشویق به چه شکلی بود؟
با گفتن این جملات که جشنواره در راه است، شما بلد هستید کار کنید، کارهایتان را بفرستید و...
- شفاهی این تشویق‌ها صورت گرفت؟
مکاتبه و نامه‌ای بوده. بیشتر ارتباط شخصی بوده است.
- یعنی یک ارتباط اداری و کلاسیک نبود؟
نه، پارسال در جشنواره یک کارگاه 4جلسه‌ای برپا کردیم که از آن به دلیل همزمانی با اجرای نمایش‌های جشنواره استقبال نشد.
پارسال 2کتاب خوب تئاتر کودک چاپ کردیم و امسال تعداد این کتاب‌ها به 4عنوان رسیده است برای سال آینده هم می‌خواهیم نمایش‌هایی که برنده می‌شوند را برای اجرا به شهرهای مختلف بفرستیم.
پارسال این کار را کردیم و بازتاب خوبی هم داشت، اما با ایده‌آل‌ها فاصله داشت. نمایش‌های کودک و نوجوان سازمان فرهنگی هنری شهرداری باعث شد که توجه‌ها باز بیشتر به سمت نمایش کودک و نوجوان معطوف بشود.
برای من فرقی نمی‌کند که کجا و کدام سازمان به تئاتر کودک توجه کنند، مهم این است که کودکان تئاتر داشته باشند.
امسال قصد داریم با سازمان فرهنگی هنری شهرداری کار تشویق و حمایت‌ها را مشترک انجام بدهیم، تا وضع تئاتر کودک بهتر بشود.
- اشاره به هنرمندان شهرستانی کردید، برای هنرمندان تئاتر کودک و نوجوان تهرانی چه کردید؟
هنرمندان تهرانی وضعیت خیلی بهتری دارند. اگر سالن و زمان تمرین می‌خواستند، در اختیارشان گذاشتیم.
- معیارتان برای در اختیار گذاشتن این امکانات چی بود؟
سعی کردیم که معیار نداشته باشیم، به خاطر اینکه می‌خواستیم تشویقی باشد.
روه‌هایی هم بودند که یک کار را 10بار اجرا کرده بودند، آنها را تشویق کردیم که یک کار جدید و تازه را بدهند و در نهایت اینکه تالار هنر به خیلی از گروه‌ها این امکان را داد که خودشان را عرضه کنند.
متاسف بودیم که چرا این امکان را برای شهرستان‌ها نداریم. یکی از کارهایی که در سال آینده انجام خواهیم داد این است که با مدیران کل ارشاد استان‌ها تماس بگیریم و آنها را تشویق کنیم که حرکتی در جهت تشویق این گروه‌ها بکنند.
پارسال با آموزش و پرورش، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان صحبت کردیم تا آنها فعالیتشان را شروع کنند. امسال هم همین کار را خواهیم کرد و بیشتر سعی می‌کنیم در جهت هماهنگی و همکاری با این گروههای پیش برویم.
- از صحبت‌های شما نتیجه می‌گیریم کارهایی که برای جشنواره کودک و نوجوان می‌شود بدون برنامه‌ریزی و بیشتر شفاهی و تشویقی است.
حق با شماست. ما پارسال برای رسیدن به امسال برنامه ریزی منسجم و در جهت رشد تئاتر نداشتیم و بیشتر در حد تشویق و قول حمایت‌های بعد از اجرا بود و بیشتر هم دوستانه در حد تلفن و مکاتبه. چاره‌ای به غیر از این نداشتیم.
وقتی 280 نمایشنامه برایمان فرستادند و ما 32 نمایشنامه را انتخاب کردیم و به آنها فرصت دادیم تا کار خوبی ارائه دهند و در نهایت 22گروه توانستند در حدی نمایش اجرا کنند که ما حتی نتوانستیم 12کار از آن انتخاب کنیم، این یعنی وضع خیلی خراب بوده است، ولی امسال وضعیت شگفت‌آور بود که210 نمایش با ارسال فیلم اجرایشان، تقاضای شرکت در جشنواره را داشتند و این البته حاصل تلاش ما نیست، حاصل یک نسیم بهاری در فضای تئاتر کودک و نوجوان است که در کشور وزیدن گرفته و وقتی بوی بهار می‌پیچد، زمینی که استعداد دارد، دانه‌ایی که در دل دارد را رشد می‌دهد.
اما نیاز به یک باغبان هم هست.بله. برای امسال، قبل از شروع جشنواره چهاردهم برای این موضوع برنامه‌ریزی کردیم و تصمیم داریم در مدت جشنواره با گروههای نمایشی، نشست‌هایی داشته باشیم تا از کمبودها و مشکلات و نقاط قوت جشنواره مطلع شویم تا سال آینده با برنامه‌ریزی منسجم برای حمایت تئاتر کودک و نوجوان قدم برداریم.
پس قدم‌های بلندی برداشته‌اید.انشاءالله. اولین قدم برنامه‌ریزی این بود که دبیر جشنواره بعد از یک سال اجرا که به قول خودشان بد هم اجرا نکرد، او را برای 3 سال دیگر منصوب کردند، یعنی من اولین سال از سومین سال اجرایی را می‌گذرانم و 2سال دیگر فرصت برنامه‌ریزی دارم و اگر این اتفاق بیفتد، خواه، ناخواه می‌توان گام‌های بلندی را برداشت.
- در مورد کارهای خارجی شرکت‌کننده در جشنواره صحبت کنیم. امسال 2 کار از آلمان و یونان در جشنواره اجرا می‌شود. برای جشنواره بین‌المللی حضور 2 کار کم نیست؟
امسال جشنواره بین‌المللی نیست و از سال آینده جشنواره بین‌المللی می‌شود. هیچ جا شما نمی‌بینید که ما نوشته باشیم جشنواره بین‌المللی.
من این حرف را براساس خبرهای اولیه ستاد خبری که مورد تایید جشنواره است و خبرهای دیگر می‌زنم.
قرار بود که امسال جشنواره را بین‌المللی اعلام کنیم که بنا به دلایلی نشد. بعد از جشنواره در این مورد یک مصاحبه دقیق و مفصل انجام می‌دهم و اطلاع رسانی می‌کنم. با بعضی از گروههای خارجی به توافق رسیدیم. حتی در مورد ورود و خروج‌شان هم صحبت کرده بودیم. یعنی کار تصویب شده بود اما ناگهان ایمیل زدند که نمی‌آیند.
- مشکل بودجه داشتید؟
اتفاقا ما با این گروه‌ها به توافق رسیده بودیم. مشکل بودجه نداشتیم کما اینکه به این 2 گروه خارجی به جز هزینه رفت و برگشت مبلغی نمی‌پرداختیم.
- پس مشکل از کجا بود، کیفیت جشنواره؟
خیر. به نظرم مشکل کمی سیاسی بود. مثلاً ایمیل زدند که به دلیل ناامنی به ایران نمی‌آیند.
- چه کشورهایی ابتدا درخواست دادند؟
هلند، بلژیک، انگلیس، آلمان، آمریکا و... توافق نهایی خوبی داشتیم که ناگهان به چنین اتفاقاتی برخورد کردیم. اگر بخواهیم در سال آینده جشنواره بین‌المللی بشود نیاز به کارهای خاصی داریم که از روال عادی دعوت از گروه‌ها بیرون است.حتماً باید مسابقه بین‌المللی داشته باشیم. و این کار را انشاءالله خواهیم کرد.
وقتی قرار است یک کار ایرانی در یک جشنواره خارجی اجرا شود آنها حتی هزینه رفت و آمد را نمی‌دهند. اما ما هزینه رفت و آمد آنها را می‌دهیم ولی باز آنها نمی‌آیند.در حال حاضر در وضعیتی هسیتم که گروه ها را انتخاب می‌کنیم و دعوت می‌کنیم.
- یعنی این 2 گروه خارجی انتخاب شده‌اند؟
بله، همه گروههای که در این جشنواره شرکت می‌کنند، انتخاب شده‌اند.مطالعات زیادی روی گروههای خارجی کردیم، کارهایشان را دیدیم و در انتها انتخاب کردیم.البته نمایش‌های ایرانی هم در جشنواره‌های خارجی انتخاب می‌شوند.
این در بخش مسابقه است. اگر سال دیگر در جشنوراه بخش مسابقه بین‌المللی باشد، دیگر ما هزینه‌ای پرداخت نخواهیم کرد. امسال ما از آنها خواستیم که به ایران بیایند و در جشنواره کاری اجرا کنند، البته نوعی با آنها صحبت کردیم که از ما حق اجرا نخواهند.
- آیا جشنواره تئاتر کودک و نوجوان به جایی خواهد رسید که از هیچ گروهی چه ایرانی و چه خارجی برای اجرا دعوت نکند، بلکه آنها خواستار شرکت در جشنواره باشند؟
در حال حاضر از گروههای ایرانی دعوت نکردیم، بلکه فراخوان عام دادیم و آنها کارشان را فرستادند.
امیدواریم این کار را بتوانیم برای گروههای خارجی هم انجام دهیم؛ یعنی وقتی تقویم زمانی و مکان مشخص و ثابت شد، می‌توانیم از زمانی که جشنواره تمام شد کار جشنواره بعدی را شروع کنیم و فراخوان بدهیم و مثل تمام جشنواره‌ها کارمان را شروع کنیم.
- به زمان جشنواره اشاره کردید، آیان این زمان ثابت خواهد بود؟
قرارمان این است که ثابت بماند.
- آبان ماه به دلیل همزمانی با مدارس زمان مناسبی برای جشنواره تئاتر کودک و نوجوان نیست، چرا این زمان را به تابستان منتقل نمی‌کنید؟
شاید تابستان زمان بهتری باشد، اما مدارس تعطیل است و در نتیجه ما در این زمان دانش‌آموزان را نداریم و از طرف دیگر در آبان، هفته کتابخوانی و کودک و روز دانش‌آموز را داریم و می‌خواهیم به این 2 مناسبت توجه بشود و از طرف دیگر چون شهر اصفهان، جشنواره‌ها و سمینارها و برنامه‌های متفاوت دارد، به این زمان رسیدیم.
- مکان ثابت هم اصفهان خواهد بود؟
قرارمان این است. از امسال اسم جشنواره از تئاتر کودکان ایران به تئاتر کودکان اصفهان عوض می‌شود. در دنیا رسم است که هر شهری به یک چیز معروف می‌شود.
- اوضاع سالن‌ها تئاتری اصفهان مناسب عنوان «جشنواره بین‌المللی کودکان اصفهان» هست؟
پارسال اوضاع سالن‌های تئاتر اصلا خوب نبود در نتیجه ما 2 تا سینما برای برگزاری تئاتر اجاره کردیم، اما امسال اوضاع خیلی بهتر است و 2 تا سالن تئاتر بسیار خوب ساخته شده است.البته این سالن‌ها را به دلیل جشنواره تئاتر نساختند، سال‌ها بود که این سالن‌ها در حال ساخت بوده و این شانس جشنواره کودک بوده که افتتاح آن همزمان با جشنواره شد.