«يك بعلاوه يك» ديگر كتاب موفق اين نويسنده انگليسي است كه آن هم با ترجمه مفتاحي به بازار آمده است. با اين مترجم درباره زير و بم ترجمه گفت‌وگو كرده‌ايم.
- آثاري كه براي ترجمه درنظر مي‌گيريد، انتخاب خودتان است يا سفارش ناشر؟
در اين سال‌ها با هر دو روش كار كرده‌ام؛ اگر ناشري كتابي را براي ترجمه برايم بفرستد، نخستين كارم بررسي كامل اثر از همه جهات است. مشخصات كتاب را مي‌گيرم و روي آن تحقيق مي‌كنم. البته اين را هم از ياد نمي‌برم كه ببينم كتاب همزمان دست يك مترجم ديگر نباشد. بعد از بررسي‌ها، كار را قبول يا رد مي‌كنم.
- بيشتر كتاب‌هايي كه به شما سفارش شده، سرانجام ترجمه كرده‌ايد يا رد؟
بيشتر كتاب‌ها را خودم براي ترجمه انتخاب مي‌كنم. در خانه آنقدر كتاب براي ترجمه كردن دارم كه همه آنها در دست بررسي هستند و اگر خيالم از همه جهت راحت شد، آن را به ناشر پيشنهاد مي‌دهم.
- موضوعي كه در اين سال‌ها زياد ديده شده، ترجمه شدن همزمان يك كتاب است. نظر شما به‌عنوان مترجم درباره اين فعاليت موازي چيست؟
فكر مي‌كنم سود زيادي نداشته باشد اما در عين حال اجتناب‌ناپذير است. از يك سو وقتي كتابي مطرح مي‌شود كه قابليت نشر در ايران دارد و توجه مخاطبان به آن جلب شده، چند ناشر سراغش مي‌روند و در نتيجه، چند ترجمه از كتاب روانه بازار مي‌شود. نبودن يك صنف در حوزه ترجمه باعث شده مترجمان از كار يكديگر خبر نداشته باشند. تا زماني هم كه اين ارتباط صنفي نباشد، روال همين‌گونه است. كتاب خوب براي ترجمه بسيار زياد است كه مترجمان با بررسي مي‌توانند آنها را پيدا و ترجمه كنند.
حيف است كه وقت و توان مترجمان براي كار تكراري صرف شود. از سوي ديگر، مسئله كپي‌رايت در ميان است. تا وقتي اين موضوع حل نشود، ناشران هم كاري نمي‌توانند بكنند. در اين ميان، گاهي چند ترجمه براي يك كتاب لازم است؛ ترجمه برخي آثار ضعيف است و ترجمه‌هاي ديگر مي‌تواند به مخاطب كمك كند.
- مسئله‌اي كه گاهي مترجمان از آن گلايه دارند، ورود مترجمان جديد بدون پشتوانه علمي به اين حوزه است.
راستش، ترجمه كفشي بزرگ است كه هر كسي مي‌تواند پايش را در آن كند. ورود مترجم‌هاي جديد اصلا بد نيست اما بايد از راه درست و حساب‌شده باشد. كسي كه ترجمه مي‌كند، بايد بداند يك‌شبه نمي‌تواند مترجم شود. بنابراين شروع كارش بايد همراه با مطالعه و انتخاب مقاله‌ها و كتاب‌هاي كوچك باشد. ترجمه تمرين مي‌خواهد. مترجم بايد به زبان مبدا تسلط داشته باشد و از همه مهم‌تر زبان فارسي را سليس و روان بداند. ورود بدون برنامه مترجمان، به بدنه ترجمه آسيب مي‌زند و اينكه ناشران به‌خاطر ندادن حق‌الترجمه سراغ اين افراد مي‌روند، باعث ضعيف شدن ترجمه‌ها و اجحاف در حق مترجمان باتجربه مي‌شود.
- با توجه به شرايط ترجمه در ايران، مترجمي را شغل مي‌دانيد؟
بله، مترجمي شغل است اما من خودم زندگي‌ام را از راه ترجمه نمي‌گردانم. متأسفانه به‌دليل نداشتن يك صنف، بيشتر وقت‌ها حقوق مادي و معنوي مترجم‌ها پايمال مي‌شود. مترجم ماه‌ها براي يك كتاب زحمت مي‌كشد و نهايت آنچه شايسته‌اش است، عايدش نمي‌شود. در اين ميان برخي ناشران در حق مترجم‌ها اجحاف مي‌كنند و زحمات آنها ناديده گرفته مي‌شود.
- پروانه شدن در راه بازار كتاب
مريم مفتاحي كه چند روزي است «سهره طلايي» را از سوي نشر قطره روانه بازار كرده، درباره اين كتاب 2جلدي مي‌گويد: اين كتاب برنده جايزه ادبي پوليتزر 2014بوده است. ضمن اينكه كتاب ديگرم «پروانه شدن» كه از يك نويسنده آمريكايي مكزيكي‌تبار است، به‌زودي از سوي نشر مليكان منتشر شود.