هنگامی‌که از خطر صحبت می‌کنیم داریم به «احتمال» اشاره می‌کنیم- یعنی شانس یا بخت اینکه چیزی ممکن است رخ دهد، نه تضمین اینکه آن چیز حتماً رخ خواهد دارد. برای مثال وقتی سکه بالا می‌اندازید، شانس یک‌به‌دو یا ۵۰ درصد شانس وجود دارد که خط بیاید.
تخمین‌هایی که از خطر بیماری‌های بیان می‌شود، بر اساس بررسی گروه‌های بزرگ افراد است. پژوهشگران بر تعیین احتمال اینکه هر شخص یا رده اشخاص در یک دوره معین زمانی به آن بیماری دچار می‌شود، متمرکز هستند. آنان همچنین به رفتارها یا خصوصیاتی که با افزایش یا کاهش این احتمال یا خطر همراهی دارند، توجه دارند.
خطر عموماً به دو رده تقسیم می‌شود: خطر مطلق و خطر نسبی.
- خطر مطلق
خطر مطلق به میزان عددی شانس یا احتمال ابتلا به یک بیماری در یک دوره معین زمانی- برای مثال در طول یک سال، در طول پنج سال آینده، تا پنجاه‌سالگی، تا هفتادسالگی یا در تمام طول عمر.
یک نوع خطر مطلق خطر مادام‌العمر است که به معنای احتمال دچار شدن فرد به بیماری در طول عمر است. برای مثال خطر مطلق دچار شدن یک مرد آمریکایی به سرطان پروستات در تمام طول عمر ۱۶ درصد است. به‌عبارت‌دیگر، به ازای هر ۱۰۰ مرد ۱۶ مرد در زمانی در طول زندگی‌هایشان به سرطان پروستات مبتلا خواهندش یا به‌عبارت‌دیگر ۸۴ نفر از هر ۱۰۰ نفر به سرطان پروستات مبتلا نخواهند شد.
خطر مادام‌العمر به معنای آن نیست که فرد در سال بعد یا پنج سال بعد به آن بیماری مثلاً سرطان مبتلا خواهد شد. برای مثال خطر مادام‌العمر دچار شدن به سرطان روده بزرگ و راست‌روده اندکی کمتر از ۵ درصد یا حدود ۴۷۸ در هر ۱۰۰۰۰ زن است. اما خطر دچار شدن به سرطان روده بزرگ و راست‌روده پیش ۴۰ سالگی ۰.۸ درصد است یا حدود هشت در هر ۱۰۰۰۰ زن است.
- خطر نسبی
خطر نسبی به شما مقایسه یا نسبت را ارائه می‌دهد نه یک مقدار مطلق. این مفهوم نشان‌دهنده قدرت رابطه میان یک عامل خطرساز و یک بیماری است که از مقایسه شمار موارد بیمار در یک گروه افراد دارای یک صفت مشخص با شمار موارد بیماری در یک گروه بدون آن صفت به دست می‌آید.
برای مثال، مقایسه خطر نسبی خطر سرطان ریه در افرادی که سیگار می‌کشند با خطر نسبی سرطان ریه در گروه افراد مشابهی که سیگار نمی‌کشند. خطر نسبی ممکن است به این صورت بیان شود: خطر سرطان ریه در مردانی که سیگار می‌کشند ۲۳ برابر خطر سرطان ریه در مردانی است که سیگار نمی‌کشند. به‌این‌ترتیب خطر نسبی سرطان ریه در مردانی که سیگار می‌کشند ۲۳ است.
خطر نسبی ممکن است به‌صورت درصد هم بیان شود، اما در این مورد حد بالایی برای درصد افزایش وجود ندارد. اغلب افراد فکر می‌کنند که ۱۰۰ درصد بالاترین خطر ممکن است، اما این امر در این مورد صدق نمی‌کند.
خطر نسبی ۱۰۰ درصد برای دچار شدن به یک بیماری برای یک فرد دارای یک عامل خطرساز به معنای آن است که آن فرد با احتمال دو برابر بیشتر نسبت به یک فرد بدون آن عامل خطرساز به آن بیماری مبتلا خواهد شود. خطر نسبی ۲۰۰ درصد به معنای آن است که فرد سه با احتمال سه برابر بیشتر ممکن است به آن بیماری مبتلا شود.
وقتی خطر بیماری به این صورت بیان می‌شود ممکن است بزرگ‌تر به نظر برسد. ۱۰۰ درصد افزایش خطر ممکن است خیلی زیاد به نظر برسد، اما اگر میزان اولیه خطر، ابتلای یک نفر در هر ۱۰۰ نفر باشد، ۱۰۰ درصد افزایش خطر به معنای دچار شدن ۲ نفر در ۱۰۰ نفر به بیماری است.
- آمار خطر بیمارهای چه ربطی با شما دارد؟
آمار خطر بیماری‌ها ممکن است باعث عجز آور باشد، زیرا نمی‌تواند خطر دچار شدن خود شما را به یک بیماری بیان کنید. برای مثال بررسی‌ها ممکن است نشان داده باشند که مردان در طول عمرشان حدود ۴۵ درصد احتمال دچار شدن به سرطان را دارند، اما این امر به معنای آن نیست که خطر دچار شدن شما هم به سرطان ۴۵ درصد است. خطر فردی شما بر اساس عوامل متفاوت بسیاری است، برای مثال سن و عادات شما (ازجمله عادات غذا خوردن، سابقه خانوادگی سرطان و محیطی که در آن زندگی می‌کنید.
حتی اگر مجموع عوامل خطرساز بیماری‌ها را با هم ترکیب کنید، ممکن است نتایج برای شخص شما کاربرد نداشته باشد. ممکن است دو نفر سن، جنس، نژاد، وضعیت اجتماعی- اقتصادی و سبک‌های زندگی مشابهی داشته باشند، اما خطر بیماری برای هرکدامشان متفاوت باشد، به‌این‌علت که هنوز این دو فرد در طول زندگی دستخوش رویدادهای متفاوتی بوده‌اند.
آمار خطر برای بیانات کلی مانند «ورزش کردن منظم با کاهش خطر بیماری‌های مزمن مانند سرطان ارتباط دارد» سودمند است. اما ورزش کردن منظم صد درصد تضمین نمی‌کند که شما به آن بیماری مثلاً سرطان مبتلا نمی‌شوید.
در این موارد بهتر است با پزشکتان مشورت کنید. او می‌تواند به بازبینی اجزایی از زندگی‌تان بپردازد که ممکن است خطر یک بیماری را افزایش دهند و بعد می‌توانید با او دراین‌باره که برای کاهش این خطر چه می‌توان کرد بحث کنید.