بعد هم بايد تلاش كنيم كه اعضاي خانواده يا همكاران و اطرافيان ديگر را از محدوده خطر دور كنيم. اما دست روي دست گذاشتن تا رسيدن مأموران آتش‌نشاني هم اشتباه بزرگي است؛ چون هر ثانيه اتلاف وقت در يك آتش‌سوزي مي‌تواند به قيمت خسارات مالي و حتي جاني بيشتر تمام شود. يادتان باشد به‌طور متوسط 4دقيقه طول مي‌كشد تا آتش‌نشانان به محل آتش‌سوزي برسند كه ممكن است به هزار و يك دليل مثل ترافيك معابر شهري، اين زمان افزايش يابد. شما مي‌توانيد تا زمان رسيدن آنها، به جلوگيري از گسترش آتش كمك كرده و حتي شعله‌ها را به‌طور كامل مهار كنيد. مهم اين است كه خونسرد باشيم چرا كه بسياري از ما روزانه آتش‌سوزي‌هاي كوچك و بزرگي را در اطرافمان مشاهده كرده‌ايم و چه بسا دست و پايمان را گم كرده و يا شايد از محل آتش گرفته، دور شده‌ايم. اين در حالي است كه مي‌توانيم با يادگيري برخي از اصول مربوطه، در حادثه آتش‌سوزي مثمر‌ثمر واقع شويم. اينجا مي‌توانيد اين مهارت ضروري را ياد بگيريد.
- شعله‌هاي آتش را خفه كنيد
حتما ديده يا شنيده‌ايد كه وقتي چيزي آتش مي‌گيرد بلافاصله روي آن يك وسيله مثل پتو مي‌اندازند تا آتش را خفه كنند. اين روش همان حذف اكسيژن و كاهش آن به‌عنوان يكي از اعضاي مثلث آتش است. البته اين كار روش خطرناكي محسوب مي‌شود چون در صورت بي‌احتياطي ممكن است خود پتو آتش بگيرد. انداختن پارچه خيس يا ريختن شن و ماسه و كارهايي مثل اين هم در همين گروه قرار مي‌گيرد اما روش مؤثرتر استفاده از كپسول‌هاي اطفاي حريق از نوع كپسول گاز دي‌اكسيدكربن است. كارشناسان ايمني بسيار توصيه مي‌كنند كه اين نوع كپسول را در خانه داشته باشيد. البته كپسول‌هاي پودري هم خوب است، اما به تجهيزات و وسايل خانه بسيار آسيب مي‌رساند. در حقيقت با استفاده از اين كپسول، گاز دي‌اكسيد كربن كه سنگين‌تر از اكسيژن است، جاي آن را در آتش مي‌گيرد.
- دور كردن سوختني‌ها از آتش
مسلما تا وقتي كه ماده قابل‌اشتعال در مجاورت هوا و حرارت نباشد، آتش‌سوزي اتفاق نمي‌افتد. در بعضي از آتش‌سوزي‌ها مانند حريق گازها و مايعات قابل‌اشتعال، بهترين روش، قطع يا دور كردن مواد سوختني است؛ يعني وقتي در خانه شما حريقي رخ مي‌دهد در نخستين گام شير اصلي گاز داخل خانه را قطع كنيد. حتي در آتش‌سوزي نوع A هم اگر كاري براي اطفاي حريق از دست‌تان برنمي‌آيد، بهترين كار براي جلوگيري از گسترش آتش اين است كه وسايل سوختني داخل خانه را از محل حريق دور كنيد و در گام‌هاي اوليه، دور شعله‌هاي آتش را تخليه كنيد. كارشناسان ايمني مي‌گويند كه يا بايد ماده سوختني را از آتش دور كنيد يا شعله‌هاي آتش را از مواد قابل‌اشتعال؛ مثلا گاهي مي‌توانيد با كشيدن يك پرده آتش گرفته به يك سمت، آن را از تجهيزات ديگر خانه دور كنيد. يك راه هم اين است كه عايقي بين اين دو ايجاد كنيد.
- حواستان به برق‌گرفتگي باشد
آتش‌سوزي وسايل الكتريكي يا همان آتش‌هاي برقي هم زياد در خانه‌ها رخ مي‌دهد. اين نوع آتش‌ها، منشاء الكتريكي دارد و 2خطر ايجاد مي‌كند؛ يكي آتش‌سوزي معمولي كه باعث سوختن مي‌شود و ديگري برق‌گرفتگي كه اگر در اين زمينه بي‌دقتي شود، خطر مرگ، انسان را تهديد خواهد كرد. مراحل كنترل اين نوع حريق اين است كه ابتدا بايد جريان برق را از يك كليد، كنتور يا ژنراتور قطع كنيد. قطع كابل به كمك وسايلي كه خطرناك نباشد هم مي‌تواند صورت بگيرد. حتي وقتي اين كار اوليه را انجام داديد، باز هم سراغ آب نرويد و از كپسول اطفاي حريق يا همان روش جلوگيري از رسيدن اكسيژن به آتش استفاده كنيد. كپسولي هم كه استفاده مي‌كنيد بايد از نوع گاز دي‌اكسيدكربن يا كپسول‌هاي داراي پودر خشك باشد. اين پودر مانند يك قشر نازك مواد در حال احتراق را مي‌پوشاند، اما آلودگي‌اي كه بعد از مهار آتش ايجاد مي‌كند دردسر بزرگي است.
- عناصر اصلي آتش‌سوزي را بشناسيد
مهار آتش با روش‌هاي مختلفي انجام مي‌شود اما اينطور نيست كه هر شيوه‌اي براي هر نوع آتش‌سوزي‌اي مناسب باشد. پس قبل از اينكه ما بخواهيم مهارت مهار آتش را ياد بگيريم، بايد انواع آتش‌سوزي‌ها را بشناسيم. در اين صورت است كه در گام بعدي مي‌توانيم با انتخاب يك روش مناسب، از گسترش آتش جلوگيري كنيم. خب، تا به حال چيزي از مثلث آتش شنيده‌ايد؟ آتش عبارت است از يكسري عمليات شيميايي و اكسيداسيون سريع كه با ايجاد حرارت توسط مواد قابل‌اشتعال به‌وجود مي‌آيد. وقوع آتش نياز به زمينه‌هاي فيزيكي و شيميايي محل وقوع دارد. براي ايجاد يك آتش‌سوزي بايد 3عامل حرارت، ماده قابل سوخت و اكسيژن كافي در محل وجود داشته باشد تا يك مثلث كامل تشكيل شود. آتش با كامل شدن مثلث حريق به‌وجود مي‌آيد. كار اصلي شما براي مهار آتش اين است كه يكي از اين عوامل را حذف كنيد تا آتش خاموش شود.
- آتش‌سوزي‌ها چند مدل هستند؟
قبل از مهار آتش بايد به اين سؤال مهم پاسخ دهيم كه با چه نوع آتش‌سوزي‌اي طرف هستيم؟ براي سهولت در پيشگيري و كنترل آتش‌سوزي، حريق‌ها را برحسب ماهيت مواد سوختني به دسته‌هاي مختلفي تقسيم‌بندي مي‌كنند. اين تقسيم‌بندي براساس استانداردي جهاني است كه 5گروه دارد. طبقه A كه مواد جامد و خشك هستند و خاكستر به جا مي‌گذارند مانند سوختن چوب و كاغذ و پلاستيك‌و...؛ اكثر آتش‌سوزي‌هاي خانگي از همين نوع است. طبقه B كه مواد نفتي و مايعات قابل اشتعال هستند. طبقه C كه مربوط به آتش‌سوزي گازها و مايعات يا مخلوطي از آنها مي‌شود. طبقه D كه آتش‌سوزي ناشي از فلزاتي است كه سريعا اكسيد مي‌شوند مانند منيزيوم، پتاسيم و... و در نهايت طبقه E كه شامل حريق‌هاي الكتريكي است و اين نوع آتش‌سوزي هم در منازل و اداره‌ها زياد رخ مي‌دهد.
- حرارت آتش را كاهش دهيد
معمولا در خانه‌ها آتش‌سوزي از نوع A رخ مي‌دهد كه مربوط به جامداتي مثل پارچه و چوب و كاغذ است؛ يعني همان موادي كه بيشتر در وسايل داخل خانه كاربرد دارد. خب بهترين راه مهار آتش در اين آتش‌سوزي‌ها كاهش حرارت است كه يكي از عوامل مثلث حريق به‌حساب مي‌آيد. بهترين ماده كاهش‌دهنده حرارت هم آب است. شما در حقيقت با كمك آب يا خاموش‌كننده‌هاي سرمازا بايد آتش را سرد كنيد تا شعله‌ها در كنترل شما درآيند. از هر جايي كه مي‌توانيد آب را به محل آتش‌سوزي برسانيد. اما يادتان باشد كه آب رساناي جريان برق است پس نبايد براي آتش‌سوزي‌هاي مرتبط با وسايل الكتريكي (گروه E) از آنها استفاده كرد. در ضمن آتش‌نشانان مي‌گويند كه در مورد آتش‌سوزي فلزات قابل اشتعال يا همان گروه D هم نبايد از آب استفاده كرد چون به هيچ وجه كارايي ندارد. پس حواستان به منشأ آتش‌سوزي باشد.
- گاهي فقط فرار كنيد
يك نكته بسيار مهم اين است كه بدانيد هميشه نبايد سراغ مهار كردن شعله‌هاي آتش برويد. زماني يك آتش را خاموش كنيد كه يك راه خروجي پشت سرتان باشد. همچنين آتش، كوچك يا قابل‌كنترل باشد؛ يعني در مرحله شروع آتش‌سوزي باشيم. در ضمن بايد تجهيزات اطفاي حريق را داشته باشيد و چگونگي استفاده از آن را بدانيد؛ دود حاصل از آتش هم فضاي داخل خانه را پر نكرده باشد. يادتان باشد كه بسياري از مرگ‌ها در آتش‌سوزي‌ها به‌دليل سوختن نبوده بلكه به‌دليل دودگرفتگي است.