نكته اينكه فعاليت در بورس به مدرك تخصصي نيازي ندارد اما قطعا نياز به دانش و مهارت و البته تجربه كافي دارد. در اين مطلب با برخي از نكته‌هاي مهم در بورس، به‌ويژه درباره سازوكار بورس آشنا مي‌شويد. شك نكنيد كه شناخت اين ساختار، كمك خواهد كرد تا بتوانيد در اين بازار، هوشمندانه عمل كنيد. مهرناز سلطاني، كارشناس بورس و نويسنده كتاب «ثروت نهفته در بورس ايران»، كارشناس ما در اين مطلب است.
- سازوكار بورس
در بازار بورس اوراق بهادار بازارهاي رسمي سرمايه وجود دارند كه خريد و فروش در آنها تحت مجموعه‌اي از قوانين و مقررات انجام مي‌شود. در اين بازار حدود 500 شركت هستند كه سهام آنها قابل خريد و فروش است. اشخاص حقيقي يا حقوقي با بررسي سهام و تحليل آن، شركت‌هايي را كه پتانسيل رشد دارند و ميزان بازدهي‌شان بيشتر است انتخاب مي‌كنند و با خريد سهام آنها در واقع صاحب بخشي از آن شركت مي‌شوند. هر فرد با توجه به ميزان سرمايه‌اي كه دارد در سود و بازدهي آن شركت سهيم مي‌شود. اگر سهام يك شركت ضررده را خريده باشيد كه روند رشد نزولي داشته، قاعدتا سودي عايدتان نمي‌شود و در واقع در ضرر آن سهيم شده‌ايد. اما اگر هوشمندانه عمل كنيد و سهمي از يك شركت در حال رشد را بخريد سود خوبي در انتظارتان است.
براي آنكه بفهميد يك شركت در حال رشد است يا خير، بايد نگاهي به ميزان بازدهي سال‌هاي گذشته آن بيندازيد. توجه كنيد كه ميزان سرمايه شركت‌هاي مختلف با هم متفاوت است. متناسب با سرمايه‌هاي آن شركت به هر يك واحد از سرمايه، يك سهم مي‌گوييم كه اگر آن سهم را بخريم مالك آن قسمت از دارايي‌هاي آن شركت يا بنگاه توليدي مي‌شويم مثلا فرض كنيد شركتي ۱۰۰۰ سهم داشته باشد و شما ۱۰۰ سهم آن را بخريد، در اين صورت شما مالك يك‌دهم از آن شركت مي‌شويد.
تالار بورس مكاني است كه كارگزاران در آن به خريد و فروش سهام مي‌پردازند. اين تالار 2 بخش اصلي و فرعي دارد. اين مكان براي اينكه مراجعه‌كنندگان در هر لحظه از بازار بورس مطلع باشند به يك تابلوي نشان‌دهنده قيمت مجهز است.
دومين موردي كه در اين بازار هميشه با آن روبه‌رو خواهيم بود، كارگزاران هستند. كارگزاران بورس شركت‌هايي هستند كه سرمايه‌گذاران براي خريد و فروش سهام بايد به آنها رجوع كنند. آنها در واقع واسط بين سهامداران و شركت‌هاي بورسي هستند و وظيفه‌شان انجام معاملات، مديريت حساب سرمايه‌گذاران و مشاوره و راهنمايي آنهاست.
خريداران و فروشنده‌هاي سهام، مورد سومي است كه با آنها سر و كار خواهيد داشت. اين افراد همان اشخاص حقيقي يا حقوقي هستند كه به‌عنوان مردم عادي يا شركت‌ها شناخته مي‌شوند.
شركت‌هاي پذيرفته‌شده در بورس- در واقع آنهايي كه قابليت معامله‌شدن در اين بازار را دارند- مورد بعدي است. اين شركت‌ها همان فهرست پانصد‌و‌اندي شركت هستند كه هم در بورس ديده مي‌شوند و هم در فرابورس. كارگزاران سهام در واقع واسط بين سرمايه‌گذاران و اين شركت‌ها هستند.
- عوامل تأثيرگذار در بورس
زمان: يكي از پارامترهاي تأثيرگذار در بازار بورس زمان است. در برخي بازه‌هاي زماني مثلا از دي‌ماه سال۹۲ تا حدود اواسط سال۹۴ بازار بورس نزولي بود و سرمايه‌گذاري در اين بازار كار صحيحي نبود. در چنين بازه‌‌اي بهتر است در بازارهاي موازي، مثل طلا و دلار يا بازارهاي ديگر سرمايه‌گذاري كنيد، به همين‌خاطر بسيار مهم است كه بدانيد اصلا چه زماني بايد وارد اين بازار شويد و چه زماني اكثر سرمايه‌هاي خود را از آن خارج كرده و كناره‌گيري كنيد. درنظر داشته باشيد كه سرمايه‌گذاري در اين بازار در بازه‌هاي مختلف كوتاه‌مدت، ميان‌مدت و بلندمدت انجام مي‌شود، بازه‌هاي زماني به‌طور كلي به اين 3 دسته تقسيم مي‌شوند اما گاهي افراد متفاوت عمل مي‌كنند. بازه كوتاه‌مدت به‌صورت ميانگين بين ۳۰ تا ۴۰ روز، ميان‌مدت بين ۶ تا ۹ماه و بلندمدت حدود يك سال و بيشتر است. اما اگر شما سهمي را بخريد و يك هفته بعد آن را بفروشيد، به اين كار شما در اصل نوسان‌گيري مي‌گويند و نه بازه كوتاه‌مدت، چرا كه حداقل مدت اين بازه ۳۰ روزه است.
قيمت نفت: يكي از عوامل مهمي كه بازار بورس و هر بازار مالي ديگري را در سراسر دنيا و كشور خودمان به‌شدت تحت‌الشعاع قرار مي‌دهد، قيمت نفت است. در كشور ما اكثر برنامه‌هاي مالي دولت و كشور بر پايه نفت بنا شده است. در سال‌هاي گذشته كه نفت از حدود بشكه‌اي ۱۰۰ دلار به ۳۰ دلار كاهش پيدا كرد، بازار بورس شاهد نوسانات و البته ركود زيادي شد. اما در حال حاضر كه قرار است قيمت نفت در حدود ۵۲ دلار تثبيت شود مي‌توانيم پيش‌بيني كنيم كه جهش قيمت در بازار بورس هم نخواهيم داشت. در واقع اگر قيمت نفت تثبيت شود اقتصاد كشور درمعرض تهديد قرار نگرفته و دچار ركود اقتصادي نخواهيم شد. در اين صورت بازارهاي مالي مي‌توانند با خيال راحت به فعاليت خود ادامه دهند.
نرخ سود سپرده‌هاي بانكي: تأثير اين پارامتر از قديم‌الايام بر بورس ديده شده‌است. اسفند سال۹۴ كه خبر اجرايي‌شدن كاهش نرخ سود سپرده‌هاي بانكي اعلام شد، بازار بورس كمي تكان خورد. با كاهش سود سپرده‌هاي بانكي، مردم ترجيح مي‌دهند سرمايه خود را از بانك‌ها بيرون بياورند و چه بازاري بهتر از بازار بورس براي سرمايه‌گذاري؟ در حال حاضر بازارهاي موازي ديگر مثل مسكن، رشد چندان زيادي ندارد و نوسان كمي را تجربه كرده اما فعلا رشدي معمولي دارد،؛ درست مثل بازار سكه. بازار طلا هم كه فعلا در حال نزول است. پس مي‌توان پيش‌بيني كرد كه تا ابتداي سال آينده، بازار بورس، يك بازار مناسب براي سرمايه‌گذاري است و سرمايه‌گذاران به‌راحتي مي‌توانند به آن اطمينان كنند و دغدغه كاهش سود سپرده‌هاي بانكي را نداشته‌باشند.
- چگونگي دريافت كد بورسي
براي انجام معاملات بايد حتما يك كد بورسي داشته‌باشيد. براي دريافت اين كد بايد به كارگزاري‌ها مراجعه كنيد اما بايد پيش از هر چيز يك حساب بانكي با خدمات اينترنتي داشته باشيد كه به‌راحتي بتوانيد پول را از حساب خود به‌حساب كارگزارتان منتقل كنيد. هنگام مراجعه به كارگزاري شهرتان بايد مدارك شناسايي خود را به آنها ارائه كنيد. پس از آن يك فرم در اختيار شما قرار مي‌گيرد كه فرم قرارداد است. آن را به دقت مطالعه كرده و سپس پر كنيد. سپس كد بورسي را در اختيارتان مي‌گذارند. توجه كنيد كه برخي از كارگزاري‌ها پيش از دريافت كد بورسي يك آزمون از شما مي‌گيرند تا از ميزان دانش و اطلاعات شما از بورس و خريد و فروش سهام مطلع شوند.
- از قابليت كارگزاري‌ها بهره ببريد
كارگزاري، همانطور كه پيش‌تر ذكر شد، واسطه بين شما كه سرمايه‌گذار هستيد و شركت‌هاي پذيرفته‌شده در بورس هستند. كارگزاري‌ها هم مثل بسياري از شركت‌هاي ديگر در حوزه‌هاي مختلف رتبه‌بندي دارند. سعي كنيد با كارگزاري‌هايي كار كنيد كه رتبه بالايي دارند. در اين صورت شما مي‌توانيد از امكانات مختلف كارگزاري‌ها استفاده كنيد. به كارگزاري‌هاي كوچك، آنهايي كه رتبه خوبي ندارند، ميزان سهم كمتري مي‌سپارند؛ به‌عنوان مثال اگر به يك كارگزاري بزرگ يك‌ميليون سهم بدهند ممكن است به يك كارگزاري با رتبه پايين تنها ۱۰ هزار سهم بسپارند. البته بايد به زيرساخت‌هاي اينترنتي كشور هم در اين مورد توجه كرد. در كارگزاري‌هاي بزرگ اگر يك‌ميليون كاربر بخواهند به‌طور همزمان وارد سيستم خريد و فروش شوند ممكن است با قطعي سيستم روبه‌رو شوند. قطعي ممكن است در عرضه‌هاي اوليه سهام يعني نخستين‌بار كه سهام يك شركت وارد بورس مي‌شود، زياد اتفاق بيفتد. براي اينكه بتوانيد از رتبه‌بندي كارگزاران در سال‌هاي مختلف آگاه شويد به وب سايت WWW.SEO.IR مراجعه كنيد. در اين صورت متوجه خواهيد شد كه كدام كارگزاري‌ها در هر سال از طرف سازمان بورس به‌عنوان كارگزاري‌هاي برتر انتخاب شده‌اند. با آگاهي از اين رتبه‌بندي مي‌توانيد انتخاب بهتري داشته باشيد.