به جز اين، خيلي وقت‌ها علائمي كه از يك بيماري داريم هيچ علتي جز فشار رواني ندارند و اين نشان مي‌دهد استرس‌هاي روزمره ما خيلي بيشتر از آنكه فكرش را مي‌كنيم تأثيرگذارند. با دكتر رضا رشيدي، پزشك عمومي درباره تأثير استرس در بيماري‌ها صحبت كرديم و شايع‌ترين بيماري‌هاي ناشي از فشار عصبي را از او پرسيديم كه در ادامه با آنها آشنا مي‌شويد.
- شكست سيستم دفاعي
وقتي فشار يا تهديدي از بيرون يا درون ما را هدف قرار مي‌دهد، دستگاه ايمني به سرعت واكنش نشان داده و شروع به تطبيق بدن با اين شرايط مي‌كند. بين سيستم ايمني و سيستم عصبي ما ارتباط پيچيده‌اي برقرار است و سيستم ايمني براساس تهديدهايي كه دريافت مي‌كند، هورمون‌ها را فعال مي‌كند تا از طريق سيستم عصبي، مغز را براي بسيج عمومي بدن فعال كند. استرس و فشار رواني باعث آزاد شدن هورمون استرس مي‌شود. اين هورمون كه از غدد فوق كليه آزاد مي‌شود بدن را در موقعيت دفاعي قرار مي‌دهد و اگر بدن براي مدتي طولاني در اين وضع بماند سيستم ايمني ضعيف مي‌شود و شما بعد از مدتي مستعد ابتلا به بيماري‌ها مي‌شويد؛ چون سيستم ايمني خسته و ضعيف شما آنقدر روي تطبيق خود با استرس متمركز است كه قادر به دفاع در مقابل ديگر تهديدها (مثل بيماري‌ها) نخواهد بود. بنابراين فرد مضطرب بيشتر در معرض ابتلا به بيماري‌هاي شايعي مثل سرماخوردگي، عفونت و... قرار مي‌گيرد و شيوع بيماري‌هايي مثل سرطان،ام اس و بيماري‌هاي خودايمني، ديابت و... در آنها بيشتر است.
- معده درد و باقي قضايا
بيشتر از 50درصد مشكلات گوارشي به استرس ربط پيدا مي‌كنند. معده و مجاري‌گوارشي از افزايش سطح هورمون استرس آسيب زيادي مي‌بينند؛ وقتي دچار تنش مي‌شويم ترشح اسيد معده به شكلي غيرعادي زياد مي‌شود و به جداره اين عضو مهم و دستگاه هاضمه آسيب مي‌رساند كه پيامد آن بروز زخم‌هاي گوارشي است. شايع‌ترين بيماري‌هاي گوارشي ناشي از استرس عبارتند از:
سندرم روده تحريك پذير: سندروم روده تحريك‌پذير نوعي اختلال روده‌اي بسيار شايع است كه موجب گرفتگي، نفخ، اسهال و يبوست مي‌شود.
ايجاد نفخ: افزايش گاز در معده و روده كه به ايجاد نفخ منجر مي‌شود و به شخص، احساس سنگيني سر دل، تورم و درد در اطراف ناف را مي‌دهد، مي‌تواند تحت‌تأثير عوامل تنش‌زاي روحي ايجاد شود.
سوزش معده و ريفلاكس: استرس باعث شدت گرفتن روند بازگشت اسيد معده مي‌شود و تشديد‌كننده عارضه رفلاكس معده و مري، زخم معده و اثني عشر است.
البته دقت كنيد كه بروز علائم خطر در دستگاه گوارش چون خستگي، كاهش وزن و اشتها، وجود خون در مدفوع، تهوع و استفراغ شديد و اسهال شديد را نبايد ناشي از اختلالات عصبي دانست و هر چه سريع‌تر بايد به پزشك مراجعه كرد.
- وقتي صداي سر در مي‌آيد
سردرد نخستين و شايع‌ترين نتيجه فشار رواني است. سردردهاي تنشي از پشت سر و با انقباض ماهيچه‌هاي سر و گردن شروع شده و در تمام سر پخش مي‌شوند و ممكن است مدتي طولاني شما را درگير كنند. اين سردرد مثل يك سيكل سينوسي، كم و زياد مي‌شود. يعني در لحظاتي احساس مي‌كنيد سردردتان كم شده و در دقايقي، سردرد و سنگيني و فشار سر را تجربه مي‌كنيد. سردردهاي ميگرني هم يك سمت سر را در برمي‌گيرند و فشار زيادي را روي گيجگاه شما وارد مي‌كنند. ميگرن حالت نبضي يا كوبه‌اي دارد و شدت درد آن به حدي است كه ممكن است در راه رفتن هم مشكل پيدا كنيد و هر نور و صدايي باعث آزارتان شود. اين سردردها با استرس رابطه‌اي مستقيم و متقابل دارند. قرار گرفتن در معرض استرس باعث سردرد مي‌شود و سردرد استرس را تشديد مي‌كند كه اين امر خود باعث بروز سردردهاي مزمن مي‌شود.
- شليك عصبي به قلب
اضطراب مي‌تواند باعث بروز يا تشديد بيماري عروق كرونري قلب و همچنين مرگ ناشي از بيماري‌هاي قلبي شود. استرس طولاني مدت و مزمن باعث افزايش فشار خون به همراه بالا رفتن كلسترول شده و در نتيجه هورمون‌هايي آزاد مي‌شود كه توليد لخته خون را در بدن تسهيل مي‌كنند و فرد را در معرض سكته قلبي قرار مي‌دهند. تحقيقات نشان مي‌دهد افراد مضطرب در مقايسه با افرادي كه اضطراب كمتري دارند 33درصد بيشتر دچار بيماري كرونري قلب مي‌شوند و 48درصد بيشتر در اثر بيماري‌هاي قلبي جان خود را از دست مي‌دهند.
- پرخوري براي آرامش
پرخوري هنگام عصبي بودن يا در شرايط فشار رواني، تجربه مشترك بسياري از افراد است. اين پرخوري‌ها وقتي استرس مزمن داريم بيشتر مي‌شود و باعث تجمع چربي‌ها در شكم و پايين تنه مي‌شود؛ چربي‌هايي كه خطرناك‌تر از همه چربي‌هاي بدن هستند و فرد را مستعد حمله قلبي و ديابت مي‌كنند. محققان مي‌گويند بدن افراد پراسترس تمايل بيشتري به انباشت چربي دارد چون در وضعيت آماده‌باش و دفاعي قرار گرفته و سعي مي‌كند خود را براي مقابله با شرايط خطر و فشار آماده سازد.
- خواب بي‌خواب
استرس باعث مي‌شود شب‌ها به‌سختي به خواب برويد، خواب سبك داشته باشيد يا بارها از خواب بيدار شويد. دليلش آن است كه بدن شما در وضعيت استرس سعي مي‌كند هشياري شما را بالاتر ببرد و ضربان قلب‌تان تندتر خواهد شد. از سوي ديگر افكار مشوش و گفت‌وگوي دروني در حالت اضطراب بيشتر است. در نتيجه بد مي‌خوابيد و اين بي‌خوابي و بدخوابي باعث افت عملكرد روزانه شما، كاهش حافظه و تمركز و تغيير خلق و خويتان مي‌شود.
- درد و ديگر هيچ
يكي از شايع‌ترين پيامدهاي استرس، دردهاي عضلاني و احساس خستگي و كوفتگي است. دليلش اين است كه در وضعيت استرس، عضلات شما بدون آنكه متوجه شويد منقبض مي‌شود. اين فشار دائمي روي عضلات آنها را دردناك مي‌كند و به‌ويژه در ناحيه گردن و كمر باعث آسيب مي‌شود. دفع زياد آب در موقعيت استرس (از طريق تعريق يا ادرار) هم موجب كاهش مواد معدني مثل منيزيم و سديم در بدن شما شده و گرفتگي عضلات را تشديد مي‌كند.
- هوش و حواس، پر!
يكي از مهم‌ترين عوامل تشديد‌كننده زوال مغز و آلزايمر، فشار عصبي است. وقتي فردي براي مدت طولاني تحت فشار عصبي بوده يا در شغلي پراسترس مشغول به‌كار باشد، بخش هيپوكامپ مغز او به‌شدت صدمه مي‌بيند. هيپوكامپ، نقش حياتي در حافظه بلندمدت و جهت‌يابي مكاني دارد و اين يعني فرد استعداد بيشتري براي ابتلا به آلزايمر خواهد داشت.