پیشرفت‌های علم پزشکی و علوم زیستی منجر به افزایش طول عمر بشر در یک صد سال اخیر شده است. درنتیجه اکنون به‌جای بیماری‌های عفونی حاد، بیماری‌های مزمن عوامل اصلی مرگ‌ومیر بشر هستند. بسیاری از این بیماری‌ها درنهایت به نارسایی عضو مانند نارسایی کبد، کلیه، قلب یا ریه منجر خواهند شد؛ لذا پیوند عضو از دیرباز به‌عنوان راه‌حلی برای درمان این بیماری‌ها مطرح بوده است.
با اولین پیوند موفقیت‌آمیز کلیه در دانشگاه هاروارد آمریکا درسال ۱۹۵۴، پیوند به‌طور علمی و عملی وارد عرضه خدمات پزشکی شد. به دنبال آن، پیوندهای کبد، لوزالمعده، قلب و ریه نیز با موفقیت انجام شد.
امروزه پیوند عضو به‌عنوان بهترین روش درمانی نارسایی عضو و یک اقدام ارجح مطرح است که منجر به افزایش طول عمر بیماران و بهبودی کیفیت زندگی‌شان خواهد گردید. مطالعات متعدد نشان داده است که پیوند عضو ازلحاظ اجتماعی، خانوادگی و حتی اقتصادی به نفع جامعه است.
در کشور ما نیز خوشبختانه مراکز متعدد پیوند عضو وجود دارد که تمامی انواع پیوند عضو را انجام می‌دهند و لازم است که پزشکان و بیماران نیز از فرایند این اقدام درمانی آگاهی داشته باشند.
بیماری که دچار نارسایی انتهایی یک عضو حیاتی به‌وسیله پزشک به یکی از مراکز پیوند ارجاع داده می‌شود. متخصصان در آنجا فرد را تمامی جهات بررسی می‌کنند تا مطمئن شوند که پیوند برای بیمار سودمند است. در این صورت بیمار وارد فهرست پیوند خواهد شد. در مورد بیماران کبدی و کلیوی امکان پیوند از فرد زنده وجود دارد. فرد دهنده عضو می‌تواند خویشاوند، دوست یا فرد غریبه باشد.اگر پیوند از فرد زنده مقدور نباشد، عضو پیوندی از بیماری دچار مرگ مغزی تهیه خواهد شد. دسترسی به این اعضا بر اساس مقررات خاصی در کشور اولویت‌بندی شده است.
بعد از عمل جراحی، بیمار تحت مراقبت‌های خاصی قرار می‌گیرد تا اولاً فرد از عمل جراحی بهبود یابد و ثانیاً کارکرد عضو پیوندی به‌دقتبه‌ویژه از ازلحاظ رد پیوند بررسی شود.
بیمار پس از بهبودی از بیمارستان مرخص خواهد شد، اما همچنان باید به‌وسیله تیم پیوند تحت نظر باشد. ازآنجاکه عضو پیوندی بافت غیرخودی است، بدن تمایل به دفع آن دارد. سیستم دفاعی بدن انسان با هر بافت غیرخودی چه میکروب باشد، چه عضو پیوندی برخورد می‌کند؛ بنابراین لازم است که بیماران پیوندی تا آخر عمر داروهای ضد رد پیوند مصرف کنند. این داروها سطح سیستم ایمنی را کاهش خواهند داد تا جلوی رد پیوند را بگیرند.
باید توجه داشت که این کار گاهی با خطراتی مانند احتمال عفونت همراه است، بنابراین تیم پیوند باید به‌دقت بیمار را تحت نظر بگیرند تا در صورت بروز عفونت درمان مناسب انجام شود. پس بیمار پیوندی در ادامه زندگی برای جلوگیری از این عوارض و ارزیابی کارکرد عضو پیوندی به‌طور پیوسته زیر نظر متخصصان پیوند قرار خواهد داشت.
*جراح پیوند و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران