پيامبر اسلام(ص) نخستين كسي است كه در دوران حيات خود، مكرر سخن از روزگاري گفته است كه مردم به واسطه نبود ظاهري امام، دين خود را گم مي‌كنند و ترديدها باعث مي‌شود شيطان بر قلوب آنان رخنه كند تا آنجا كه تولد امام را منكر مي‌شوند.
تبيين دوران سخت و جانفرساي غيبت امام‌مهدي(عج) پس از پيامبر(ص) نيز ادامه داشت و هر كدام از امامان شيعه در فرازهايي به مسئله غيبت پرداخته‌اند. اين روايات به قدري در منابع و متون ديني شيعه و اهل سنت گزارش شده كه امري انكارناپذير در آينده را قطعي مي‌سازد. همه ائمه هدي از اميرالمؤمنين(ع) تا امام‌عسكري(ع) در اين‌باره رواياتي دارند كه در موقعيت‌هاي گوناگون آن را بيان‌كرده و تلاش كرده‌اند شيعيان را با آمادگي كامل براي عصر غيبت مهيا سازند.
آماده‌سازي شيعيان از سوي امامان و اولياي الهي هر چه بيشتر به عصر غيبت نزديك مي‌شد داراي ابعاد عملي‌تري هم مي‌شد؛ مثلا در زمان امامين عسكريين(ع)، آنان جداي از بيان اصل غيبت بسان ديگر ائمه(ع)، كارهاي ديگري را نيز به‌خاطر نزديكي زمان غيبت انجام مي‌دادند. امام هادي(ع) و امام عسكري(ع) كراراً بر فرارسيدن غيبت در آينده نزديك تأكيد كرده و ولادت فرزند خود را به پيروان خويش بشارت مي‌دادند تا آنجا كه بنا بر برخي نقل‌ها، امام‌مهدي(عج) را پس از تولد به ديگران به‌عنوان امام غايب نشان داده و تاريخ آغاز غيبت او را هم اعلام مي‌كردند.
از ديگر اموري كه اين دو امام(ع) براي دورساختن شيعيان از عواقب غيبت ناگهاني امام معصوم به كار بستند، كاهش ارتباط مستقيم با پيروان خود بود. هم شرايط سخت حكومت براي آنان در سامرا و هم قريب‌بودن عصر غيبت، فرصتي را فراهم كرد تا ديدار آنان براي خواص و عوام محدود شود و ديدار چهره به چهره بين مردم و امام(ع) پس از گذران روزها و هفته‌ها به‌صورت مختصر و در زماني كوتاه ميسر مي‌شد.
يكي از مهم‌ترين كارها در اين ايام، ادامه الگوي سازمان وكالت بود؛ سازماني كه از عصر امام‌صادق(ع) تأسيس شد و اين دو امام به‌صورت گسترده‌‌تر، آن را براي تأمين نيازهاي جامعه اسلامي در عصري كه دسترسي به امام معصوم نباشد، طراحي كردند. آنان در اين سازمان، وكلا و سفرايي را به مناطق مختلف فرستادند تا جوابگوي مسائل اجتماعي و ديني شيعيان باشد و ارتباط با امام(ع) فقط از طريق توقيع و نامه‌نگاري امكان‌پذير باشد. اين امر سبب مي‌شد تا مردم در زمانه غيبت، بر حل مسائل خويش بدون مراجعه به امام معصوم(ع) و تنها با رجوع به نايبان و وكيلان امام همت گمارند.