درواقع تاريخچه تصحيح شاهنامه به قرن هشتم باز‌مي‌گردد كه تا سال۱۳۸۷ ادامه پيدا كرده‌است. دليل آنكه كارشناسان در طول سال‌ها به‌دنبال بررسي اين كتاب و انتشار نسخه‌اي صحيح از آن رفته‌اند وجود نقطه ضعف‌هايي در نسخه‌هاي پيشين است؛ مثلا در بعضي از نسخه‌ها مصحح ابياتي را به دلخواه، ضميمه اشعار فردوسي كرده يا برخي را حذف كرده‌است و يا در برخي ديگر شاهد تزريق نظرات مصحح در اين كتاب و بين ابيات هستيم. اما اگر بخواهيم بين نسخه‌هاي مختلف يكي را براي خريد انتخاب كنيم بايد سراغ كدام‌يك برويم؟ آيا حتما لازم است يك شاهنامه نفيس بخريم؟ براي آشنايي فرزندمان با قصه‌هاي شاهنامه كتاب‌هاي خاص اين سن در بازار وجود دارد؟ براي پاسخ به همه اين سؤالات، در آستانه روز بزرگداشت فردوسي برخي از نكات مهم در خريد اين كتاب را بررسي كرده‌ايم.
- كدام نسخه را تهيه كنيم؟
1- اگر واقعا مي‌خواهيد شاهنامه را بخوانيد و آن را براي تزئين نمي‌خريد پيشنهاد ما نسخه اين كتاب با تصحيح جلال خالقي‌مطلق است. روان بودن اين نسخه، خواندن شاهنامه را براي شما لذت‌بخش‌‌تر مي‌كند. بسياري از كارشناسان اين تصحيح را بهترين ويرايش از اثر فردوسي مي‌دانند. اين تصحيح با بررسي ۱۵ نسخه دستنويس معتبر از اين كتاب تاليف شدهاست. توجه كنيد چاپ‌هاي مختلفي از اين نسخه در بازار موجود است.
نخستين مورد، چاپ مركز دايره‌المعارف اسلامي در ۸ جلد است كه بيشتر مناسب كارشناسان حوزه ادبيات و شاهنامه‌شناسان است؛ قطع اين كتاب‌ها رحلي بوده و قيمتش ۳۷۰هزار تومان است.
چاپ ديگر اين ويرايش توسط انتشارات سخن در ۲ جلد انجام شده كه وزن آن كمي زياد بوده و ۳۵۰هزار تومان قيمت دارد.
خبر خوب اين است كه همين ويرايش توسط انتشارات سخن در ۴ جلد با قطع رقعي نيز چاپ شدهاست. در اين چاپ ابيات براي خوانش بهتر اعراب‌گذاري شده‌اند و مي‌توانيد اين شاهنامه را با ۱۵۰هزار تومان بخريد.
2- شايد تا به حال نام شاهنامه چاپ مسكو نيز به گوشتان خورده باشد. اين نسخه به كوشش مؤسسه شرق‌شناسي فرهنگستان علوم جماهير شوروي تصحيح شد و در سال‌هاي ۱۳۴۱ تا ۱۳۵۰ در مسكو به چاپ رسيد و پس از آن تصحيح‌هاي مختلفي براساس اين ويرايش انجام شد. برخي چاپ مسكو يا نسخه‌هايي كه براساس آن تصحيح شده‌اند را معتبرترين شاهنامه مي‌دانند. اين نسخه نيز بسيار خوشخوان است. اگر مي‌خواهيد نسخه مسكو را تهيه كنيد، مي‌توانيد چاپ انتشارات هرمس را در ۲جلد به قيمت ۸۰ هزار تومان بخريد؛ البته ويرايش‌هاي ديگري بر پايه اين نسخه توسط مهدي قريب و فريدون جنيدي انجام گرفته كه مي‌توانيد به‌دنبال خريد آنها باشيد. تعداد جلدهاي اين دونسخه، بيشتر و قيمت‌شان گران‌تر است.
- شاهنامه را به نثر بخوانيد!
خواندن شاهنامه به‌صورت نظم، لذت و كيفيت خاص خودش را دارد كه با خواندن اين اثر به نثر و زبان ساده قابل مقايسه نيست. در حال حاضر در بازار كتاب، نسخه‌هايي از شاهنامه با نثر امروزي بازنويسي شدهاست. پيشنهاد اين است اگر تا به حال سراغ خواندن شاهنامه نرفته‌ايد به هيچ وجه در ابتدا اين كتاب را به‌صورت نثر نخوانيد. نسخه‌هاي برگردان شاهنامه به نثر مي‌توانند در كنار نسخه‌هاي اصلي اين كتاب مفيد باشند؛ هر چند در متن اكثر اين كتاب‌ها به ابياتي از شاهنامه اشاره شدهاست.
اگر به‌دنبال اين نوع شاهنامه هستيد مي‌توانيد آن را با برگردان علي شاهري بخريد كه توسط نشر چشمه در ۱۴ جلد به چاپ رسيده است. قيمت هر جلد نيز از حدود ۳تا ۷ هزار تومان است. از اين نوع شاهنامه مي‌توان به برگردان روايت‌گونه شاهنامه فردوسي به قلم محمد دبير سياقي نيز اشاره كرد كه انتشارات قطره آن را به چاپ رسانده و قيمت آن ۳۸هزار تومان است.
- تك داستان‌هاي شاهنامه
اگر به هر دليلي نمي‌خواهيد شاهنامه را به نظم يا شعر بخوانيد يا خواندن آن برايتان سخت است پيشنهاد مي‌كنيم كتاب‌هايي را كه به‌صورت داستان‌هاي شاهنامه به چاپ مي‌رسند بخريد. اين كتاب‌ها در واقع برگردان جزءبه جزء ابيات شاهنامه به نثر نيستند بلكه قصه‌هاي اين كتاب را بازگو مي‌كنند. براي مثال كتاب داستان رستم و سهراب كه به كوشش محمدافشين وفايي و پژمان فيروزبخش نوشته و توسط انتشارات سخن به چاپ رسيده از اين نوع است. اين كتاب را مي‌توانيد با ۱۴ هزار و 500تومان بخريد. توجه كنيد كه اين نسخه، از داستان‌هاي شاهنامه مخصوص بزرگسالان است.
- شاهنامه براي كودكان و نوجوانان
زبان اشعار شاهنامه براي نوجوانان و كودكان بسيار سنگين است، به نوعي كه شايد با خواندنش به داستان‌هاي جالب آن جذب نشوند. بهتر است براي آشنايي اين گروه سني با اين اثر، داستان‌هاي شاهنامه را كه مختص اين رده است براي آنها تهيه كنيد. براي مثال انتشارات خانه ادبيات كتاب‌هايي را با عنوان رمان‌هاي شاهنامه از داستان‌هاي اين كتاب براي نوجوانان برگزيده و چاپ كرده‌است. قطع اين كتاب‌ها پالتويي و بسيار كوچك است، مي‌توانيد هر جلد آن را با حدود ۵هزار تومان بخريد. مجموعه كتاب‌هايي نيز با عنوان قصه‌هاي شاهنامه توسط نشر افق به چاپ رسيده كه مخصوص گروه سني«ج» است. اين كتاب‌ها در هر جلد شامل قصه‌هايي چون اسفنديار روئين‌تن، بهرام و گرديه و... است. اين مجموعه در نخستين جشنواره مطبوعات كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان در آبان۱۳۷۵ برنده لوح زرين و ديپلم افتخار در بخش بازنويسي شدهاست. هر جلد اين كتاب‌ها را كه همراه با تصويرگري است مي‌توانيد با ۵ تا ۷هزار تومان بخريد. براي كودكان گروه سني الف و ب مي‌توانيد سراغ مجموعه كتاب‌هاي قصه‌هاي تصويري از شاهنامه برويد كه به قلم حسن فتاحي نوشته و توسط انتشارات قدياني چاپ شدهاست. بسته ۱۲ جلدي اين كتاب را مي‌توان با ۳۰هزار تومان خريداري كرد.
- شاهنامه دو زبانه
شاهنامه‌هايي كه به‌صورت دو زبانه به چاپ مي‌رسند، ممكن است قيمت بيشتري نسبت به انواع يك‌زبانه خود داشته‌باشند، اما حتما جزو شاهنامه‌هاي نفيس به شمار نمي‌آيند. اگر يك دوست، غير‌فارسي‌زبان داريد، يك شاهنامه 2 زبانه مي‌تواند هديه مناسبي باشد. يكي از انواع كتاب شاهنامه كه به 2 زبان است و قيمت كمي دارد توسط انتشارات كتاب آبان و به كوشش مهدي محمداميني به چاپ رسيده كه با ۵۸هزار تومان مي‌توان آن را خريد. اين كتاب براساس چاپ مسكو ويرايش شده و هر چند جزو تصحيح‌هاي باكيفيت به شمار نمي‌آيد اما قابل‌قبول است. اما اگر دنبال يك شاهنامه نفيس دو زبانه هستند مي‌توانيد سراغ شاهنامه با جلد چرمي انتشارات كلهر برويد و براي خريدش 500هزار تومان هزينه كنيد. در گروه سني نوجوانان نيز بعضي ناشران مثل خانه‌ادبيات، قصه‌هاي شاهنامه را در برخي كتاب‌ها به‌صورت دو زبانه به چاپ رسانده‌اند كه قيمت هر جلد از مجموعه داستان‌هاي آن كه با تصويرگري‌هاي جالبي همراه شده حدود ۴۳ هزار تومان است.
- شاهنامه نفيس
داشتن جلد چرمي با يك قاب، زركوب‌بودن روي جلد، نوع خط و چاپ حروف و تصاوير كتاب كه معمولا از نقاشي‌هاي مينياتور هستند در قيمت شاهنامه‌هاي نفيس تأثيرگذارند. در حال حاضر يكي از گران‌ترين شاهنامه‌هاي نفيس توسط انتشارات يساولي به چاپ مي‌رسد. جلد اين شاهنامه و قاب محافظ آن تماما از چرم اصل است، علاوه براين داراي يك كيف تزئيني براي نگهداري كتاب است. اين كتاب ۲ميليون و 500هزار تومان قيمت دارد. شاهنامه‌هاي نفيس ديگر مثل شاهنامه‌اي كه نگارگري صفحات آن توسط استاد شكيبا انجام شده و انتشارات گويا آن را به چاپ رسانده حدود 500هزار تومان است. يكي ديگر از شاهنامه‌هاي نفيس كه كار تذهيب و نگارگري آن توسط استاد محمدباقر آقاميري انجام شده و چاپ انتشارات گويا‌ست ۱۴۷هزار تومان قيمت دارد.