بوي خاك خيس‌خورده همه جا را فراگرفته و سبزبودن زمين‌ها و درختان بيش از پيش به چشم مي‌آيد. از شهر قزوين هر چه دورتر و دورتر شوي، اين سبزي‌ها بيشتر تو را احاطه مي‌كنند. مسير روستاها يكي پس از ديگري با تابلوهاي سبز رنگ در جاده مشخص شده است. بعد از عبور از چندين روستا و گذر از مزرعه‌هاي انگور، مي‌توان به روستاي فارسان استان قزوين رسيد. پس از طي كردن كمي مسافت و گذر از جاده‌اي خاكي كه باران آن را حسابي خيس كرده است، به يك مجتمع كشت و صنعت بزرگ مي‌رسيم؛ جايي كه مي‌گويند براي كارخانه‌هاي بزرگ شير توليد مي‌كند.
صداي گاوها از دور به گوش مي‌رسد و اينطور كه به‌نظر مي‌آيد، تعدادشان هم كم نيست. دور تا دور مجتمع كشت و صنعت را ديواري بزرگ احاطه كرده است و تا داخل مجموعه نشوي، نمي‌تواني از توليد شير و دردسرهايش، چيزي سر در بياوري. درها كه گشوده مي‌شود بايد باز هم مسافتي را طي كرد تا به محل نگهداري گاوها رسيد. بعد از كمي پياده‌روي، صداي گاوها بلندتر مي‌شود و اين نشان مي‌دهد كه به آنها نزديك شده‌ايم و تازه شروع ماجراست.
- خال‌خالي‌هاي دوست‌داشتني
با دورشدن از در ورودي، مي‌توان به يكي از جذاب‌ترين قسمت‌هاي كشت و صنعت اگدام رسيد؛ جايي كه گوساله‌ها نگهداري مي‌شوند. گوساله‌ها در جاهاي مخصوصي كه به آنها بهاربند مي‌گويند نگهداري مي‌شوند. با پوست سفيد و خال‌هاي ريز و درشت مشكي‌شان، آدم را ياد گاوهاي نقاشي‌ها مي‌اندازند. بعضي‌‌هايشان در حال لذت‌بردن از هواي بهاري هستند و چرت مي‌زنند، برخي ديگر بازيگوش هستند و تا مي‌بينند كسي به بهاربندشان آمده از جايشان بلند مي‌شوند و براي سرك‌كشيدن سرشان را بيرون مي‌آورند.
«ولي ديزجي»، 25سال است كه در زمينه دامداري فعاليت مي‌كند و مسئوليت نگهداري از گوساله‌ها را بر عهده دارد؛ گوساله‌هايي كه با وجود جذاب بودن و بازيگوشي‌شان، حسابي به مراقبت نياز دارند. مرد مهرباني به‌نظر مي‌آيد. خودش از رسيدگي به گوساله‌ها مي‌گويد: «بهاربندهاي اين قسمت به گوساله‌هايي با سن حدود 10تا 80روز اختصاص دارد. هم يونجه و كنسانتره مي‌خورند و هم شير، وقتي 3ماهه شدند، به قسمت ديگري منتقل مي‌شوند. هر روز بايد جايشان تميز شود كه 3 تا كارگر اين كار را انجام مي‌دهند. بايد از آنها به خوبي مراقبت كرد وگرنه مريض مي‌شوند. علاوه بر كارهايي كه من انجام مي‌دهم، دامپزشك هم مرتبا آنها را بررسي مي‌كند». ديزجي با تجربه، گوساله‌ها را بسيار دوست‌داشتني و بي‌آزار مي‌داند و از حالت نگاهش كاملا مي‌توان فهميد كه چقدر دوستشان دارد و در رسيدگي به آنها كم نمي‌گذارد.
- چشم به جهان گشوده‌ها
گوساله‌هاي تازه به دنيا آمده و كوچك‌تر در جاي ديگري هستند و ديدن آنها هم خالي از لطف نيست؛ مدير توليد اجازه ورود به قسمت زايشگاه و نگهداري گوساله‌هاي كوچك را مي‌دهد. براي رفتن به اين محل، بايد حتما كفش‌ها را داخل حوضچه آب و آهك كرد. مدير توليد، بر انجام اين كار تأكيد مي‌كند و مي‌گويد: «حتما بايد كفش‌ها و چكمه‌ها را داخل حوضچه آب و آهك گذاشت چون گوساله‌هاي تازه به دنيا آمده، در برابر ابتلا به بيماري‌ها بسيار حساس هستند». بعد از عبور از حوضچه مي‌توان گوساله‌هايي كه تازه به دنيا آمده‌اند يا چند روز از عمرشان گذشته را ديد. باورش سخت است كه اين گوساله‌هاي بسيار كوچك، بعدا به گاوهاي بسيار بزرگي تبديل مي‌شوند كه حسابي شير توليد مي‌كنند.
- گاوهايي كه شاخ ندارند
مجتمع كشت و صنعت چندين هكتار است و براي گشتن در آن بايد زمان زيادي را صرف كرد، طراحي قسمت‌هاي مختلف، آنقدر حساب شده است كه آدم از راه رفتن در آن خسته نمي‌شود. كمي آن طرف‌تر از زايشگاه، بهاربندهايي قرار دارند كه گاوها را براساس سن، قد و... دسته‌بندي مي‌كنند. گاوها تعدادشان زياد است، چيزي در حدود 3هزار و 500راس گاو در اين گاوداري وجود دارد. بين تعداد زيادي گاو، به سختي مي‌توان گاوي را پيدا كرد كه شاخ داشته باشد. دليل اين مسئله را يكي از كاركنان كشت و صنعت عنوان مي‌كند؛« وقتي كوچك هستند، روي شاخ‌هايشان پماد شاخ‌سوز مي‌زنيم تا با شاخ به يكديگر آسيب وارد نكنند آنهايي هم كه مقداري از شاخ‌شان باقي مي‌ماند بايد در زمستان شاخ‌هايشان بريده شود، اگر در تابستان اين كار را انجام بدهيم، در محل بريدن شاخ، مگس، تخم مي‌گذارد كه اين مسئله حسابي دردسرساز است.»
- حالا نوبت شيردوشي است
بعد از ردشدن از كنار گاوهاي بسيار بزرگ كه مشغول خوردن علوفه هستند، مي‌توان به سالن شيردوشي رسيد. سالن شيردوشي سرپوشيده است و آدم هر تصوري كه از يك گاوداري پيشرفته داشته باشد، در اين قسمت مي‌تواند از نزديك با آن چيزي كه در ذهنش داشته، تطبيق بدهد. آمدن گاوها در قسمت شيردوشي حساب و كتاب‌هاي مخصوص به‌خودش را دارد و گاوها بايد به‌ترتيب خاصي وارد سالن شيردوشي شوند. يكي پس از ديگري مي‌آيند و پشت نرده‌هاي خاصي مي‌ايستند و كارگرهاي اين قسمت، پس از شست‌شوي پستان گاوها، به آنها شيردوش‌هاي اتوماتيك وصل مي‌كنند. دوشيدن شير چند دقيقه بيشتر طول نمي‌كشد، اين را سيدخضر احمدي، مسئول شيردوشي مي‌گويد؛ كسي كه 25سال در اين كار تجربه دارد. او مي‌گويد: «گاوها، بسيار آرام و بي‌آزار هستند و هرچه تغذيه آنها بهتر باشد، شيرشان نيز بيشتر خواهد شد؛ براي همين در اينجا همه‌‌چيز به‌صورت علمي برنامه‌ريزي مي‌شود تا گاوها توليد شير بيشتر و باكيفيت‌تري داشته باشند. شير، بعد از دوشيدن سريعا به سمت مخازن مي‌رود و بعد از اينكه از صافي عبور كرد، دماي آن با دستگاه‌هاي مخصوصي پايين مي‌آيد و سرد مي‌شود سپس به آزمايشگاه كنترل كيفي مي‌رود و بعد از تأييد كيفيت، سريعا به كارخانه‌هاي لبنيات‌سازي منتقل مي‌شود. كارخانه‌ها هم كارهاي زيادي روي شير انجام مي‌دهند كه آن نيز پيچيدگي‌هاي خاص خودش را دارد و در نهايت شير به‌دست مصرف‌كننده مي‌رسد». حجم شيري كه اين مجتمع كشت و صنعت توليد مي‌كند، بسيار زياد و چيزي در حدود 46تن در روز است. كيفيت بالاي شير و توليد با حجم زياد و به شكل صنعتي، باعث شده كه كارخانه‌هاي بزرگ و مطرح لبنيات‌سازي، حجم زيادي از شير مورد نيازكارخانه‌هايشان را از اين مجتمع كشت و صنعت تأمين كنند.
- هر سبزي بي‌علت نيست!
گاوها براي اينكه بتوانند حجم زيادي شير توليد كنند، بايد از غذاي خوبي استفاده كنند، به همين دليل در توليد شير به شكل صنعتي، حتما بايد به فكر كشت محصولاتي كه دام از آنها تغذيه مي‌كند نيز بود. بيرون محل نگهداري گاوها، مزرعه‌هاي بسيار بزرگي وجود دارند كه تا چشم كار مي‌كند سبز هستند و به‌سختي مي‌توان به وسعت آنها پي برد. اين مزرعه‌هاي بزرگ، با سيستم تحت فشار آبياري مي‌شوند تا در مصرف آب صرفه‌جويي شود و محصول خوبي هم به‌دست آيد. مهندس رضا جعفري‌نو‌دوست مسئول كشاورزي اين مجتمع كشت و صنعت است. او مي‌گويد: «براي تأمين بخشي از علوفه مورد نياز دام‌ها، حدود 143هكتار زمين را زيركشت جو، ذرت و يونجه برديم».
- وقت رفتن است
هر روز كاركنان اين مجتمع كشت و صنعت، صبح زود از خواب بيدار مي‌شوند و دائما درگير كار و رسيدگي به گاوها و گوساله‌ها هستند تا شير باكيفيت توليد كنند. اينها شايد تصوير بسيار كوچكي از تلاش‌هاي آنها باشد و تا كسي تجربه چنين كاري را نداشته باشد، نمي‌تواند سختي‌هاي آن را به‌خوبي درك كند. وقت رفتن است، بايد از تمام گوساله‌هاي كوچك دوست‌داشتني‌اي كه خودنمايي مي‌كنند، دل كند؛ از مزرعه‌هاي سرسبزي كه با عظمت‌شان جز آرامش چيزي نصيب آدم نمي‌كنند، بايد جدا شد و دوباره به سمت شهر پرهياهو بازگشت.
- گوشواره‌هاي زرد براي چيست؟
روي گوش همه گاوها و گوساله‌ها يكسري گوشواره‌هاي پلاستيكي وصل كرده‌اند كه براي كسي كه نخستين‌بار وارد گاوداري مي‌شود، سؤال‌برانگيز است. به گفته كاركنان اين مجتمع كشت و صنعت، اين گوشواره‌هاي پلاستيكي در واقع نوعي شناسنامه براي گاوها و گوساله‌ها محسوب مي‌شود؛ روي آنها، شماره‌گذاري مخصوصي وجود دارد كه اين شماره‌گذاري از طرف اتحاديه دام تعيين مي‌شود و همه گاوها و گوساله‌ها بايد اين شماره‌گذاري را داشته باشند تا كار نظارت، با دقت بيشتري انجام شود.