احساس تنهايي از عوامل مؤثر در رسيدن به افسردگي است؛ عاملي كه احتمالا هر يك از ما دست‌كم در يك برهه از زندگي آن را تجربه كرده‌ايم. بايد بدانيم كه احساس تنهايي لزوما وابسته به عدم‌حضور اطرافيان در كنار ما نيست و ممكن است با وجود داشتن تعدادي از دوستان باز هم رخ بدهد. بهتر است ابتدا شناخت دقيقي از ويژگي‌هاي احساس تنهايي داشته باشيم تا در وقت لازم براي رفع آن اقدام متناسب را انجام دهيم.
- احساس تنهايي چيست؟
بگذاريد ويژگي‌هاي احساس تنهايي را در قالب يك مثال توضيح بدهيم. علي، پسر فعال محله بعد از اتمام درسش به سربازي رفته و محل خدمتش جايي بسيار دور از خانواده و محيط زندگي و تحصيل اوست. در نظر بگيريد كه او با گذر زمان، روابط اجتماعي مهمي را از دست داده و تعداد كساني كه در اطرافش با آنها احساس صميميت مي‌كند كاهش چشمگيري داشته است. علي اكنون دلبستگي صميمانه كمتري را در روابط جديدش حس مي‌كند. اين موضوع ممكن است او را به بي‌قراري، اندوهگيني، دوري‌گزيني و انزواطلبي سوق دهد و احساس رهاشدگي و محروميت شديدي در او ايجاد كند. او دچار احساس تنهايي شده است. اين احساس ممكن است فرد را به شكل خانوادگي يا اجتماعي درگير خود سازد. همچنين احساس تنهايي مي‌تواند در هر سني در شخص ايجاد شود.
- صبور باشيد
احساس تنهايي، يك تجربه منفي است كه يك مشخصه مهم آن فقدان روابط اجتماعي مناسب است. دست‌كم‌گرفتن احساس تنهايي و تلاش‌نكردن براي پيشگيري يا كنترل آن مي‌تواند منجر به احساس طرد اجتماعي، عدم‌تعلق و افسردگي شود. امام‌موسي‌كاظم عليه‌السلام مي‌فرمايند: «صبر بر تنهايي، نشانه قوّت عقل است. هر كه از طرف خداوند تبارك و تعالي تعقل كند، از اهل دنيا و راغبين در آن كناره گرفته و بدانچه نزد پروردگارش است رغبت نموده و خداوند در وحشت انيس اوست و در تنهايي يار او و در نداري توانگري او و در بي‌تيره و تباري عزت او. اين يك پديده ثابت‌شده است كه اعمال مذهبي همچون سپري بر تنيدگي‌هاي رواني ازجمله احساس تنهايي عمل مي‌كند. بنابراين توكل به خدا و شناخت او به‌عنوان يار هميشگي حاضر، احساس تنهايي را از آدمي دور مي‌كند.
- اعتماد به نفس داشته باشيد
احساس ناچيزشمرده‌شدن در اجتماع، مي‌تواند از اينكه براي برقراري ارتباط اقدام كنيد، جلوگيري كند. توانايي‌ها و سبكي كه براي زندگي خود برگزيده‌ايد را محترم بشمريد. احترام منطقي شما به نفس خودتان، به احترام ديگران به شما منجر مي‌شود. گاهي شكست‌هايتان را در نظر خودتان به قدري بزرگ مي‌كنيد كه فكر مي‌كنيد ديگران شما را نخواهند پذيرفت درحالي‌كه شكست در زندگي هيچ‌كس اجتناب‌پذير نيست و شما بايد مجددا براي ترميم اعتمادها تلاش كنيد.
- دوست جديد پيدا كنيد
براي داشتن دوستان جديد، بايد محيط‌هاي جديد را امتحان كنيد. باشگاه‌هاي ورزشي، كلاس‌هاي آموزشي، مسجد محله و... ازجمله محيط‌هايي هستند كه با حضور در آنها، با يك تير 2 نشان را هدف مي‌گيريد. براي برقراري ارتباط با افراد قدم اول را برداريد و آنها را به صحبت، همراهي يا هر كار ديگري كه شما را به اين هدف مهم نزديك مي‌كند دعوت كنيد. در اين زمان خودتان باشيد؛ لازم نيست براي تحت‌تأثير قراردادن ديگران، متفاوت از خود عمل كنيد. به گفته‌هاي طرف مقابل با توجه گوش دهيد.
- خانواده را فراموش نكنيد
براي تعميق روابط‌تان با خانواده و فاميل تلاش كنيد. به حيطه‌هاي مشترك فكر كنيد؛ مثلا مي‌توانيد در زمان خريد رفتن، از يكي از آنها بخواهيد كه شما را همراهي كند يا اينكه مراسم منظم خانوادگي را افزايش دهيد.
- شبكه‌هاي اجتماعي، شمشير دولبه است
ارتباط مجازي با دوستان واقعي و احوالپرسي مرتب از آنها مي‌تواند در كنار ديدار گاه به گاه آنها به حفظ ارتباطات ما كمك كند اما داشتن دوست مجازي‌اي كه او را نمي‌شناسيم و در بعضي موارد حتي به اينكه آيا هويتش را به شكل درست به ما اعلام كرده است مشكوكيم، احتمالا به رفع احساس تنهايي ما كمك نمي‌كند. اتفاقا ارتباط بيش از حد با چنين دوستاني در درازمدت، به علت جداشدن از سير ارتباطات واقعي، به احساس تنهايي ما خواهد افزود.
- مراقب تغييرات باشيد
بعضي از رخدادها در زندگي انسان هست كه استعداد بيشتري براي سوق‌دادن او به سمت احساس تنهايي دارد. در اين موقعيت‌ها بايد با آگاهي بيشتري عمل كنيد و مواظب باشيد كه شرايط مذكور، شما را به سمت اين احساس سوق ندهد. مثلا تغيير مكان زندگي از اين موارد است؛ خانواده‌اي كه به محله جديدي نقل مكان كرده يا دانشجو و يا سربازي كه در شهر ديگري وارد زندگي خوابگاهي شده است، مستعد احساس تنهايي هستند. در بعضي از سنين هم احتمال بيشتري براي احساس تنهايي وجود دارد؛ سن نوجواني به‌خاطر شرايط ذهني و بلوغ نوظهور از اين دسته است. بنابراين اگر در خانواده، عضو نوجواني داريد قبل از آنكه او احساس تنهايي كند، به‌دنبال راه‌هايي براي پيشگيري از آن باشيد.
- مراقب خودتان باشيد
تا جايي كه مي‌شود، براي خودتان برنامه تنهانماندن تنظيم كنيد. از روايات اسلامي اينگونه استناد مي‌شود كه تنهاخوابيدن در خانه و تنهاغذاخوردن مكروه است. بنابراين ترجيح بر اين است كه اگر امكان دارد، برنامه‌تان اين باشد كه در سفره‌تان كسي را شريك كنيد يا شب را در خانه تنها نمانيد. اين به سلامت روان انسان كمك خواهد كرد.
- براي رابطه‌هاتان وقت بگذاريد
همه انسان‌ها مشغوليت‌ها و شلوغي‌هايي در زندگي خود دارند اما به ياد داشته باشيد كه روابط صبر نمي‌كنند تا ما درسمان را تمام كنيم، بچه‌مان را بزرگ كنيم، پروژه مدنظر را به پايان برسانيم و... مشغوليت‌ها هميشه هستند؛ اين ما هستيم كه بايد سعي كنيم در خلال آنها روابط مستحكم‌مان را حفظ كنيم و براي آنها وقت بگذاريم.
- با خودتان دوست باشيد
يكي از بهترين دوست‌هايي كه در گذشته داشته‌ايد را تصور كنيد. چطور او را توصيف مي‌كنيد؟ مهربان، باملاحظه، سنگ صبور يا...؟ بايد بتوانيد رفيق خوبي براي خودتان باشيد. اين خصوصيات را در رابطه با خودتان حفظ كنيد و از ارتباط با خود به شكل يك موجود بداخلاق اخمو كه دائما در حال سرزنشگري است اجتناب كنيد.