واكنش و مواجهه ما به‌عنوان اعضاي خانواده با بيماري وابستگي يا همان اعتياد معروف، تأثير بسزايي در درمان اين بيماري دارد. اينكه هميشه حواسمان به زندگيمان باشد و از آن مراقبت كنيم خوب و ضروري است و بايد در كنارش بدانيم كه در چنين مواقعي چه بايد بكنيم تا نتيجه بهتري بگيريم و همسرمان را كه درگير بيماري وابستگي شده به سوي درمان و بازگشت به زندگي شيرين هميشگي سوق دهيم.
- اين نشانه‌ها يعني خطر به شما نزديك است!
اگر اهل دقت باشيد و حواستان به زندگي و همسرتان باشد خداي ناكرده ممكن است يك روز بيايد كه يك سري رفتارهاي عجيب و غريب از همسرتان ببينيد؛ رفتارهايي كه تا پيش از اين در همسرتان وجود نداشت و به‌تازگي و كم‌كم بروز كرده‌اند. چنين نشانه‌هايي به‌خصوص اگر تكرار شوند و دليل پزشكي خاصي هم نداشته باشند معمولا خبر ناگواري براي زندگي شما به‌حساب مي‌آيند و احتمالا همسر شما دچار اعتياد شده است. سرخ‌شدن طولاني مدت چشم‌ها، نگاه‌هاي مات طولاني، نامفهوم شدن سبك صحبت كردن، كم‌توجهي به نظافت شخصي، نشانه‌هاي متعدد تزريق روي بدن، بي‌قراري زياد، احساس بوي ناخوشايند و عجيب از لباس‌ها، پيداكردن سوزن و سنجاق‌هاي سياه شده، قاشق خميده و دود گرفته و ورق آلومينيومي دود‌زده، لوله‌هاي خالي خودكار در مكان‌هاي خاص، طولاني شدن زمان حضور در حمام و دستشويي و خواب آلودگي و چرت زدن، برخي نشانه‌هاي جسمي و ظاهري ابتلا به اعتياد هستند. گوشه‌گيري و بي‌تفاوتي نسبت به خانواده، كاهش اعتماد به نفس و خويشتنداري و رفتارهاي تكانشي و لحظه‌اي عصبي، تغييرات شديد در عادت‌هاي غذاخوردن، مثل پرخوري يا بي‌اشتهايي شديد، ضعف در تصميم‌گيري و بي‌مسئوليتي در رفتارها و نداشتن تمركز و فراموشي هم از نشانه‌هاي رفتاري ابتلا به اعتياد هستند. البته بايد دقت كنيد كه صرف به‌وجود آمدن يكي از اين نشانه‌ها به معني اعتياد همسرتان به مواد‌مخدر نيست و ممكن است در اثر يك بيماري جسمي يا ابتلا به افسردگي، برخي از اين نشانه‌ها بروز كند. اما اگر بروز نشانه‌ها طولاني شد و چند نشانه در كنار هم ديده شدند بايد بيشتر حواستان را جمع كنيد و احتمال اعتياد را بدهيد.
- فرار يا قرار؟
2 باور اصلي اشتباه درباره اعتياد وجود دارد؛ اول اينكه اكثر افراد، فرد معتاد را به جاي اينكه بيماري ببينند كه نياز به درمان و مراقبت دارد، مجرم درنظر مي‌گيرند و باور دوم اينكه افراد تصور مي‌كنند اعتياد درمان و راه علاجي ندارد و با بازشدن پاي آن به زندگي، روزگار آن خانواده حتما سياه خواهد شد. واقعيت اما بر خلاف اين باورهاست؛ اولا باور مجرم بودن فرد معتاد براي افرادي است كه امكان تأمين هزينه‌هاي مالي مصرف مواد را ندارند و به ناچار به راه‌هاي خلاف تأمين مالي روي مي‌آورند ولي بسياري از افراد بسيار شريف و محترم هستند كه هرچند متأسفانه به اين بيماري مبتلا شده‌اند اما هيچ جرمي را مرتكب نمي‌شوند. نكته ديگر اينكه اين روزها افراد زيادي هستند كه با روش‌هاي مختلف اعتيادشان را كنترل و حتي درمان كرده‌اند و به زندگي عادي بازگشته‌اند. پس اين مهم است كه شما در اين برهه حساس از زندگيتان ابتدا باورهاي غلط را دور بريزيد و منطقي تصميم بگيريد و بعد هم تصميم درست بگيريد. فرار كردن و جمع كردن چمدان و رفتن از خانه، يا بيرون انداختن و طرد همسر مبتلا به اعتياد راه خوبي به‌نظر نمي‌رسد و بيشتر پاك‌كردن صورت مسئله و فرار است؛ فراري كه زندگي شما را متلاشي خواهد كرد و به راه بي‌بازگشتي خواهد كشاند و همسرتان را هم به ورطه نابودي خواهد برد. راه ديگري هم وجود دارد؛ اينكه بمانيد. همراهي كنيد، تدبير كنيد و زندگيتان را از سرازيري سقوط به اوج محبت و دوستي برگردانيد. اين مسير، ناهموار و سنگلاخي است اما غيرقابل عبور نه. با يك تصميم محكم، توكل به خدا و استقامت، اميد براي پيروزي كم نيست؛ بسم‌الله.
- محبت و همراهي
كاملا قابل درك است كه شما نگرانيد، سردرگميد، نگران آينده زندگيتان هستيد و حتي گيج شده‌ايد كه چه كاري بايد انجام دهيد. اين را ولي مطمئن باشيد كه بدترين كاري كه در اين موقعيت مي‌توانيد بكنيد اين است كه همسرتان را مورد شماتت و سرزنش قرار دهيد يا از او دور شويد و قهر و دلخوري در رابطه زناشويي‌تان به‌وجود بياوريد. نخستين قدمي كه بايد برداريد اين است كه مثل افرادي كه دچار بيماري شده‌اند و دارودرماني مي‌كنند شما درمان همسرتان را از روش محبت درماني آغاز كنيد؛ بيش از پيش به او محبت كنيد. ابراز علاقه و توجه نشان دهيد و رابطه‌تان را صميمي و گرم نگه‌داريد. در گام بعدي در موقعيتي مناسب و هنگامي كه همسرتان حال و احوال خوبي دارد، با او صحبت كنيد و بگوييد كه از اعتياد او اطلاع داريد و تأكيد كنيد كه در هر شرايطي در كنار او خواهيد بود. دقت كنيد اينجا جايي است كه شما قرار است همراهي و پشتيباني خودتان را به او اثبات كنيد و نبايد حرفي از درمان و مسير ترك اعتياد بزنيد. با اينكه كار سختي است اما در گام اول مي‌توانيد تحت شرايطي خاص (يعني عدم‌اطلاع فرزندان و خانواده) از او بخواهيد كه براي مصرف مواد از خانه خارج نشود و فقط در محيط خاصي از خانه، مثلا بالكن، يا حياط خلوت يا... مصرف موادش را انجام دهد. البته اين كار نبايد در فضاي اصلي خانه اتفاق بيفتد و بهتر است در يك جاي حاشيه‌اي باشد. مزيت چنين رفتاري اين است كه شما همسرتان را در كنار خود نگه مي‌داريد و جلوي وابسته شدن او به دوستي‌هاي نامناسبي كه در وعده‌هاي مصرف مواد اتفاق مي‌افتد را مي‌گيريد و اين كار به فرايند درمان او در آينده كمك خواهد كرد.
- ترغيب به درمان
ممكن است بعضي با خود بگويند نبايد فرصت را از دست داد و پيش از آنكه بيماري اعتياد در جان همسرم ريشه كند بايد هر چه سريع‌تر مشغول فرايند درمان و ترك مواد شود. اين اما چندان طرز فكر صحيحي نيست. همسر شما احتمالا مدت‌هاست كه گام‌هاي ابتدايي وابستگي به مصرف مواد را طي كرده و از زمان طلايي وابسته نشدن او به مواد گذشته است. اين زمان معمولا خيلي پيش از بروز نشانه‌هاي قابل‌توجه براي خانواده اتفاق مي‌افتد و كم پيش مي‌آيد كه خانواده در آن زمان طلايي متوجه اعتياد فرد شود. نكته مهم اما در فرايند درمان اعتياد اين است كه فرد مبتلا، با انگيزه دروني و ميل و رغبت و اميدواري وارد فرايند درماني شود. پس مدتي به همسرتان زمان بدهيد و او را از پشتيباني و همراهي خود مطمئن كنيد. بعد به او پيشنهاد كنيد كه براي آسيب نديدن زندگي خانوادگي‌تان بهتر است با يك مشاور مشورت كنيد و به اين بهانه او را نزد يك روانشناس خبره در زمينه اعتياد ببريد و از او بخواهيد انگيزه لازم براي درمان را در همسرتان ايجاد كند.باز هم مي‌گويم تلاش براي درمان سريع و با عجله معمولا منتهي به شكست مي‌شود. همه توانايي‌هاي همسرانه‌تان را براي ترغيب همسرتان به‌كار بگيريد اما عجله نداشته باشيد و بگذاريد همسرتان از لحاظ ذهني براي پيوستن به فرايند درمان اقناع شود.
- چه درماني را انتخاب كنيد؟
اينكه شما و همسرتان چه روش درماني‌اي را انتخاب كنيد تا حدود زيادي بستگي به شخصيت روانشناختي همسرتان، نوع مواد مصرفي، مدت زمان و سابقه مصرف دارد. روش‌هاي درماني مختلفي از قبيل درمان‌هاي نگهدارنده با متادون و بوپره‌نورفين يا روش‌هاي پشتيباني و حمايت جمعي يا حضور در كمپ‌هاي ترك اعتياد و يا حتي مراجعه به روانپزشك و استفاده از داروهاي روانپزشكي و يا درمان‌هاي روانشناختي جمعي وجود دارد كه جزئيات آن در اين متن نمي‌گنجد و بهتر است آن را از مشاور و روانشناس پيگيري كنيد اما هر روش درماني‌اي را كه انتخاب كرديد، يك نكته را فراموش نكنيد، اعتياد يك بيماري مزمن طولاني مدت است كه طي زماني طولاني ريشه‌هاي آن در فرد به‌وجود آمده و باعث ابتلاي فرد به اعتيادشده و حالا درمان آن هم فرايندي مستمر، ادامه‌دار و طولاني خواهد بود. هر كدام از روش‌هاي درمان را كه در پيش بگيريد بايد بدانيد كه همانند فردي كه مبتلا به بيماري فشار خون يا ديابت مي‌شود و بايد تا پايان زندگي مراقبت‌هاي خاص خود را پيگيري كند، اعتياد هم بيماري مزمني است كه درمان و مراقبت از آن و پشتيباني شما به‌عنوان همسر بايد تا پايان زندگي فرد ادامه داشته باشد و در غيراين صورت محكوم به شكست است.