اگرچه خريد و فروش آنلاين از باارزش‌ترين روش‌هاي تجارت در دنياي امروزي است، اما در بين اين فروشندگان مي‌توان كلاهبرداراني را ديد كه كالاهايي غيرمجاز مانند دارو و مكمل را به فروش مي‌گذارند. هفته گذشته همشهري گزارشي در مورد فروش دارو‌هاي ناصر خسرو به‌صورت اينترنتي كه به نوعي قاچاق محسوب مي‌شود، منتشر كرد. هم‌اكنون بازار ناصرخسرو به سايت‌هاي مختلف داروياب منتقل شده است. ايجاد بازارهاي ثانويه مانند خريد و فروش دارو و مكمل در كانال‌هاي تلگرامي، نگراني زيادي در ميان كارشناسان ايجاد كرده است.
وحيد محلاتي، نايب‌رئيس انجمن صنعت پخش در اين‌باره گفت: با وجود شرايط ركود، شاهد موفقيت كسب و كارهاي اينترنتي هستيم و اين عرصه جديدي را روي اقتصاد دارو گشوده كه هم فرصت‌ساز است و هم تهديد محسوب مي‌شود. شركت‌هاي پخش به استفاده از اپليكيشن‌ها و نرم‌افزارها و سايت‌هاي اينترنتي براي ارائه محصول به داروخانه‌ها رو آورده‌اند تا وقت كمتري از داروخانه‌ها گرفته شود اما نقطه تهديد، ايجاد بازارهاي ثانويه مانند خريد و فروش دارو در كانال‌هاي تلگرامي است كه نگران‌كننده و تأسف‌آور است.
- چرا نبايد به‌صورت تلگرامي دارو خريد
بازارهاي ثانويه تلگرامي و اينترنتي در حالي در حال گسترش است كه اساسا به اعتقاد كارشناسان، دارو بدون نسخه نبايد به‌صورت اينترنتي فروخته شود. دكتر سيامك افاضلي در اين‌باره به همشهري گفت: واقعيت اين است كه دارو با هر كالاي ديگري فرق مي‌كند. لزوم مصرف و نحوه مصرف كالاهاي مصرفي را هر كسي به فراخور نياز و شرايط مالي خود مي‌تواند تعيين كند ولي دارو تنها محصولي است كه لزوم و نحوه مصرف آن توسط تيم پزشكي و داروساز تعيين مي‌شود و به هيچ عنوان اثربخشي و ارزيابي كيفي آن توسط بيمار صورت نمي‌گيرد. دارو مرز بين غذا و سم است و بايد مراقبت شود تا عارضه‌اي براي بيمار ايجاد نكند.
تيم درمان دوز دارو را تعيين مي‌كند و سؤالات مربوط به شرايط فيزيكي بيمار را در تجويز دارو مي‌پرسد. داروساز‌ها هستند كه تداخلات داروها با هم و انواع غذا‌ها و عاداتي مانند مصرف سيگار را درنظر مي‌گيرند. آنها مي‌دانند كه كدام‌يك از موارد در سوخت‌وساز دارو مؤثر است و با توجه به شرايط بايد در چه زماني مصرف شوند.
از سوي ديگر حفظ شرايط انبارداري و حمل‌ونقل داروها ازجمله نكات مهم در توزيع داروست. اين شرايط در خريد و فروش دارو به‌صورت اينترنتي و قاچاق چمداني آن به هيچ عنوان رعايت نمي‌شود.
دكتر افاضلي درباره حضور داروساز در فرآيند مصرف دارو گفت: اگر نحوه حمل‌ونقل دارو را به جاي مراجعه حضوري، به‌صورت سايبري درنظر بگيريم عملا فلسفه داروسازان زير سؤال مي‌رود؛ در نتيجه احتمال افزايش مرگ‌ومير ناشي از مصرف نابجاي دارو بالا مي‌رود و اين چيزي نيست كه هيچ نظام سلامتي به‌دنبال آن باشد. در هيچ كشوري خريد و فروش اينترنتي دارو به‌صورتي كه نسخه آنلاين به سايتي داده و دارو تحويل شود، وجود ندارد.
يكي از دلايل اين قاعده اصلي، امكان پيگيري قانوني هرگونه تخلف در فرآيند خريد مواداوليه تا ساخت و توزيع دارو به‌دست مشتري است. هر دارويي عارضه‌اي دارد و بايد مسير مصرف آن براي كاهش اين عوارض رهگيري شود. متخلفان از وجود چنين حفره‌اي استفاده كرده و محصولات خود را به فروش مي‌رسانند. داروهايي كه در ماهواره‌ها تبليغ و در كانال‌هاي تلگرامي فروخته مي‌شود به هيچ عنوان قابليت پيگيري حقوقي ندارد.
- جاي خالي نظارت
نظارت بر فروش هرگونه دارو و مكمل دارويي بر عهده وزارت بهداشت است، اما به گفته اكبر عبداللهي، مديركل نظارت بر داروي سازمان غذا و دارو، وزارت بهداشت نمي‌تواند روي موارد قاچاق دارو و يا فروش اينترنتي دارو نظارتي داشته باشد چراكه اين دو بازار غيررسمي محسوب مي‌شوند و نمي‌توانيم بر آنها نظارت داشته باشيم. درحالي‌كه به اعتقاد دكتر افاضلي، كارشناس دارو، وزارت بهداشت با همكاري نهاد‌هايي مانند پليس فتا توانايي رهگيري اين متخلفان را دارد اما اين هماهنگي هم‌اكنون در سطح كمي بين آنها برقرار است.