هفته گذشته دکتر علیرضا زالی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ضمن اعلام این که اقدامات پیشگیرانه از پوکی استخوان حداکثر تا 25سالگی امکان‌پذیر است، به ایسنا گفت:پس از این سن، فرایند سلولی موجب تراز منفی می‌شود که این روند به ویژه در بانوان یائسه شتاب بیشتری می‌یابد. دکتر زالی همچنین تأکید کرده بود: زمانی عوارض این بیماری تظاهر پیدا می‌کند که چند دهه از عمر بیمار گذشته است و در آن زمان اقدامات پیشگیرانه چندان مؤثر نخواهد بود.
اما آیا 25 سالگی آخرین زمان برای پیشگیری از پوکی استخوان است؟
در شرایطی که متخصصان معتقدند به‌طور تقریبی و با احتمال زیاد همه ما در معرض پدیده ناخوشایند پوکی استخوان قرار داریم، در نظر گرفتن محدوده سنی خاص برای پیشگیری از این بیماری را یک باور غلط می‌دانند و معتقدند برای پیشگیری از پوکی استخوان هیچ‌وقت دیر نیست.
دکتر مهدی امام، روماتولوژیست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی در این زمینه به همشهری می‌گوید: در هر سنی اقدامات پیشگیرانه به هیچ‌وجه دیر نیست و این یک تصور غلط است که فکر کنیم در این مورد باید سن خاصی را در نظر گرفت.وی به نحوه فرایند استخوان‌سازی در بدن در سنین مختلف اشاره می‌کند و در ادامه توضیح می‌دهد: فرایند استخوان‌سازی تا سنین کهنسالی ادامه دارد منتها در سال‌های اولیه زندگی این روال تندتر و در سال‌های بعدی و سنین پیری کندتر خواهد شد.
اظهارات این متخصص به این معناست که در دهه اول زندگی مرحله ساخت استخوان، مرحله دوم و سوم (تا سن 35 سالگی) مرحله ساخت و برداشت استخوان و مرحله سوم زندگی (بعد از سنین یائسگی) مرحله برداشت استخوان وجود دارد.
به گفته این روماتولوژیست حتی در دوران کهنسالی ساخت استخوان به‌طور کامل متوقف نمی‌شود چون در این صورت استخوانی که در اثر پوکی استخوان می‌شکند نباید به هیچ‌وجه جوش بخورد.
بر خلاف تصور عمومی در این مورد که استخوان‌سازی در سنین کهنسالی کاملا متوقف می‌شود و تراکم استخوان رو به تحلیل می‌رود، دکتر امام معتقد است: بهتر است بدانیم که استخوان یک نسج زنده است و تا کهنسالی ساخته می‌شود یعنی هر انسانی در طول زندگی خود 10 بار شاهد برداشته شدن و دوباره ساخته شدن استخوان بدنش است.
وی دهه اول تا چهارم زندگی را بهترین سن پیشگیری از این بیماری می‌داند و می‌گوید: پیشگیری تا سنین 30 تا 35 سالگی بهتر است ولی 25 سالگی یک سن قطعی نیست. البته اگرچه با بالارفتن سن اقدامات پیشگیری‌کننده مثل دهه‌های قبل اثر ندارد ولی بی‌اثر هم نیست.
دکتر زهره حمیدی، رئیس کلینیک سنجش تراکم استخوان مرکز پزشکی خاص و محقق مرکز تحقیقات پوکی استخوان بیمارستان شریعتی نیز با بیان این که به‌طور کلی فرایند استخوان‌سازی تا 25 سالگی است، ولی این سن را نمی‌توان آخرین زمان در نظر گرفت، به همشهری می‌گوید: نباید فکر کنیم که روال تا همین جا متوقف شده بلکه تا 40 سالگی می‌توانیم کمک کنیم که استخوان از بین نرود و بعد از آن هم باید برای جلوگیری از کاهش تراکم استخوان اقدامات لازم را انجام دهیم.
وی با تصریح این که زمان مناسب برای بیشتر ساخته شدن استخوان تا سن 25 سالگی است و بعد از آن باید برای جلوگیری از ازدست رفتن استخوان تلاش کنیم، ادامه می‌دهد: خوردن کلسیم بعد از سن 25 سالگی را نباید به فراموشی سپرد.
سن طلایی استخوان‌سازی
اما در حالی‌که کارشناسان سن 25 سالگی را به‌عنوان سن طلایی برای استخوان‌سازی یاد می‌کنند، معتقدند که بعد از این سن باید به فکر پیشگیری‌های دارویی و غیردارویی بود.
دکتر احمد‌رضا جمشیدی، فوق‌تخصص روماتولوژی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران ضمن توضیح فرایند استخوان‌سازی اظهار می‌کند: فیزیولوژی استخوان قبل از 25 سالگی به این شکل است که افزایش تراکم استخوان به برداشتن آن برتری دارد یعنی این دوره اوج تراکم استخوان است.
پس ما تا این سن وقت داریم که حداکثر درآمد استخوانی را داشته باشیم چون بعد از آن برداشت استخوان از ساخت و ساز آن سریع‌تر می‌شود و فرد به سوی پوکی استخوان می‌رود.
به گفته این روماتولوژیست فرد باید تا سن 25 سالگی به فکر پس‌انداز استخوان باشد چون این سن، سن طلایی برای استخوان‌سازی است. وی در ادامه می‌افزاید: البته فراموش نکنیم که بعد از آن هم با ورزش و استفاده از مواد غذایی مناسب یا حتی درمان‌های دارویی دیگر از قبیل مکمل‌ها باید به فکر پیشگیری باشیم.
با این حال و در شرایطی که متخصصان بر نادیده نگرفتن اقدامات پیشگیری‌کننده در سنین بعد از این دوران طلایی تأکید می‌کنند، دکتر علیرضا استقامتی، متخصص غدد و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با تأکید بر این که نباید از سن 25 سالگی به‌عنوان سن قطعی یاد کرد بلکه باید فرایند استخوان‌سازی را به دهه‌های دوم و سوم زندگی نسبت داد، می‌گوید: ممکن است این فرایند تا 30 سالگی هم ادامه داشته باشد چون حداکثر توده استخوانی در این سنین است.
بعد از آن هم فقط باید از این ذخایر استفاده کرد.وی با بیان این که در واقع بعد از این سنین تراکم استخوان تا مدتی ثابت می‌ماند و بعد از آن کم‌کم شروع به کم شدن می‌کند، در ادامه توضیح می‌دهد: البته در این میان نمی‌توان نقش ژنتیک را در بروز این بیماری نادیده گرفت و بر همین اساس نمی‌توانیم بگوییم پوکی استخوان فقط به مصرف نکردن دارو، کلسیم و مکمل‌های آن مربوط است بلکه این بیماری ارتباط مستقیمی هم با ژنتیک دارد که به هیچ وجه تحت‌تأثیر عوامل محیطی نیست.
این متخصص غدد خاطر‌نشان می‌کند: در عین حال نباید فراموش کنیم که اصولا هر اقدامی که به منظور پیشگیری از پوکی استخوان بعد از دوره دوم و سوم زندگی انجام شود، پیشگیری صرف نیست بلکه به نحوی درمان تلقی می‌شود اما این درمان می‌تواند هم دارویی باشد و هم غیردارویی.