پيش‌تر پوشش حفاظتي براي مسقف كردن محوطه باستاني هگمتانه، محوطه نيايشگاهي تپه نوشيجان متعلق به دوره مادها، هخامنشيان و ساساني‌ها و محوطه ساساني دره گز كه سرپرستي هيأت باستان‌شناسي آن برعهده دكتر مهدي رهبر، باستان‌شناس پيشكسوت ايراني بود ايجاد شد، اما هيچ‌يك از اين اقدامات به اندازه مسقف كردن تل آجري تخت جمشيد با انتقاد شديد مواجه نشده است. محوطه تاريخي تل آجري 4كيلومتر با تخت جمشيد فاصله دارد و نزديك جاده مرودشت به نقش رستم است.
- حفاظت از تل آجري ضروري است
معاون ميراث فرهنگي از قانوني بودن رفتار سازمان ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري در تل‌آجري به همشهري خبر داد.
محمدحسن طالبيان، در واكنش به اينكه سازمان ميراث فرهنگي متهم به دخل و تصرف در عرصه تل آجري شده، گفت: دخل و تصرف در عرصه آثار تاريخي ممنوع است. اما ذيل همين موضوع آمده است كه كاوش، حفاظت و ساير اقدامات مرمتي و معرفي يك اثر با تشخيص كارشناسي سازمان ميراث فرهنگي و مجوز پژوهشكده باستان‌شناسي قابل انجام است. او با تأكيد براينكه تمام فرايند پژوهش و حفاظت و معرفي تل آجري با مسقف‌كردن تل آجري قانوني است، افزود: بايد بلافاصله بعد از كاوش يك محوطه به حفاظت از آن پرداخت، بعد هم اقدام به معرفي اثر كرد ؛ اين اقدامي است كه در كشورهاي ديگر هم صورت مي‌گيرد.
معاون ميراث فرهنگي ادامه داد: در تل آجري تخت جمشيد با محوطه‌اي مواجه هستيد كه كاوش شده و چندين سال روي آن كار شده است. اگر دوباره بخواهيد اين محوطه را زير خاك دفن كنيد چه اتفاقي مي‌افتد؟ هربار كه بخواهيد محوطه را خالي كنيد و مطالعات را ادامه بدهيد به اين سايت ميراثي كه درست وسط يك زمين كشاورزي با مالكيت خصوصي واقع شده است آسيب مي‌رسد. حالافرض كنيد محوطه را با خاك پوشانديد و بعد هم آن‌را رها كرديد و رفتيد؛ چه اتفاقي مي‌افتد؟ حفاري غيرمجاز و قاچاق صورت مي‌گيرد چون زماني كه كاوش در يك محوطه انجام مي‌شود و اطلاعات محوطه بيرون مي‌آيد، اگر آن‌را رها كنيد، حفاران غيرمجاز به آن منطقه هجوم مي‌برند. بنابراين بايد كاري كنيد كه يك سيستم دائمي در محوطه ايجاد شود.
به گفته طالبيان، تخت‌جمشيد از زياد بودن بازديدكننده رنج مي‌برد و اگر بتوان بازديدكننده تخت‌جمشيد را بين تل آجري و نقش رستم و نقش رجب پخش كرد آن‌وقت بار فشار گردشگر بر تخت جمشيد برداشته مي‌شود.او با اعلام اينكه پيش‌تر نيز پلكان هديه آوران آپادانا در تخت جمشيد و در زمان مرحوم شيرازي پايه‌هاي سقف روي عرصه قرار گرفت، افزود: اين اقدام درست بود چون اگر اين پلكان مسقف نشده بود آن‌وقت شاهد فرسايش شديد بوديم.
- طرح حفاظت از تل آجري تأييديه دارد
طالبيان در واكنش به انتقادهايي كه در مورد قرار گرفتن پايه‌هاي پوشش حفاظتي تل‌آجري در عرصه اين محوطه تاريخي مطرح شده، تأكيد كرد: تل آجري و محوطه‌هايي كه از زير خاك بيرون مي‌آيند يا بايد پوشش داشته باشند يا دوباره با خاك پر شوند. برخي مي‌گويند نبايد در عرصه اثر، پوشش حفاظتي زد. اصلا اينگونه نيست. پوشش حفاظتي اقدام مناسبي است منتها نكته دقيق اين است كه جايي كه پايه‌ها گذاشته مي‌شود نبايد ساختار تاريخي وجود داشته باشد. به همين دليل طرح ايجاد پوشش براي تل آجري به شوراي فني و شوراي راهبردي سازمان ميراث فرهنگي رفت و تأييد شد بعد هم پژوهشكده باستان‌شناسي مجوز پي‌گردي تل آجري را صادر كرد تا مشخص شود پايه‌ها دقيقا در كدام نقطه بايد قرار بگيرند.
به‌گفته معاون ميراث فرهنگي، پس از تكميل پيگردي‌ها يك نقشه ارائه شد و سازه‌اي براي پوشش 2هزار مترمربع از محوطه تل آجري بدون آنكه پايه‌ها وسط محوطه يا روي ساختارهاي معماري قرار بگيرند ساخته شد. سازه طراحي شده نيز به‌صورت اسپيس فريم طراحي شد تا قابليت بزرگ و كوچك شدن داشته باشد و در كاوش‌هاي بعدي نياز به طرح جديد براي مسقف كردن محوطه نباشد.
طالبيان گفت: از آقاي دكتر رهبر سرپرست هيأت باستان‌شناسي دره‌گز بپرسيد سقفي كه براي حفاظت از آثار ساساني آن منطقه زدند كار خوبي بود يا خير؟ اگر در دره گز اين اتفاق نيفتاده بود كل آن مجموعه ساساني يا بايد زير خاك مي‌رفت يا به‌دليل فرسايش از بين مي‌رفت. در هگمتانه و تپه نوشيجان هم اگر سقف نبود آثار از بين مي‌رفت.
او با تأكيد بر اين موضوع كه در كاوش‌هاي گسترده باستان‌شناسي اگر اثر حفاظت و معرفي نشود، جامعه بي‌بهره مي‌ماند، افزود: علاقه‌مندان مي‌خواهند از محوطه‌هاي كاوش شده بازديد كنند. در تمام دنيا نيز همين اتفاق مي‌افتد؛ محوطه باستاني سربازهاي سفالين چين درست داخل يك سوله عظيم قرار دارد.
معاون ميراث فرهنگي گفت: با مسقف كردن تل آجري از اين محوطه باستاني حفاظت كرده و پس از آن اقدام به معرفي اين اثر ارزشمند مي‌كنيم.
- ايجاد پوشش حفاظتي در تل آجري تخت‌جمشيد مجاز است
فرهاد نظري، مديركل دفتر ثبت آثار تاريخي درخصوص ايجاد پوشش حفاظتي در محوطه تاريخي ثبت ملي شده تل آجري تخت جمشيد گفت: هر اقدام حفاظتى در عرصه آثار تاريخى مانند پوشش‌هاى حفاظتى كه منجر به تخريب و تحريف نشود و امكان مطالعه و اقدامات حفاظتى در آينده را سلب نكند و بازگشت پذير باشد مجاز است، مشروط بر اينكه فرآيند فنى و ادارى و نظارتي پيش بينى شده در سازمان ميراث فرهنگى را طى كرده باشد.
او افزود: در خصوص طرح پوشش حفاظتى تل آجرى، نظر به اينكه اين اثر در فهرست آثار ملى ثبت شده و مراحل شوراى فنى و راهبردى را طى كرده و تأييد شده و فرآيند مجوز كاوش باستان شناسى و مكان يابى پايه ها نيز از پژوهشگاه ميراث فرهنگى اخذ شده، اقدام غيرقانونى صورت نگرفته است.