به گزارش همشهري آنلاين، دكتر محسن اسماعيلي در یکصد و بیست و یکمین جلسه شرح و تفسیر نهج‌البلاغه در محل مجموعه فرهنگي سرچشمه، درباره دشمن‌شناسی گفت: یکی از گرفتاری‌های ما مسلمانان فراموش کردن دشمن و دشمنی‌های او، و گاهی هم اعتماد به ظاهرسازی‌های دروغین اوست؛ با اینکه قرآن تاکید می‌کند که دشمن، دشمن است و تا ما را از بین نبرد یا از مسیر صحیح منحرف نکند، دست از دشمنی برنمی‌دارد.
عضو مجلس خبرگان رهبري با بيان اينكه تنها شناخت خدا و اطاعت از او برای رسیدن به سعادت کافی نیست بلكه شناخت دشمن و مخالفت با او نیز لازم است، خاطرنشان كرد: چنانکه در آیات قرآن نیز عبادت خدا در کنار اجتناب از طاغوت مطرح شده است. به حکم عقل و شرع نباید از دشمن و دشمنی او غفلت کرد. وقتی امام علی علیه‌السلام، مالک اشتر را به مصر فرستاد، دو نامه نوشت؛ یکی خطاب به خود مالک و یکی هم خطاب به مردم مصر، و در هر دو نامه به لزوم دشمن‌شناسی اشاره فرمود. هم به زمامداران توصیه کرد و هم به شهروندان که خوش‌خیالی و حُسن ظن نسبت به دشمن را کنار بگذارند.
وي در ادامه جلسه شرح و تفسير نهج‌البلاغه مطرح كرد: اميرالمومنين به مالک نوشت که «هرگز صلحى را كه از جانب دشمن پيشنهاد مي‌شود و رضاى خدا در آن است، ردّ مكن، اما زنهار! زنهار! سخت از دشمنت پس از بستن پيمان صلح بر حذر باش! چرا كه دشمن گاهى نزديك مي‌شود تا غافلگير سازد. بنابراين دورانديشى را بكار گير، و در اين موارد روحیه خوشبينى را كنار بگذار.» در نامه به مردم مصر نیز هشدار داد که: «هر كه از دشمن خود غافل باشد، دشمن از او غافل نمی‌ماند. ملتی که در خواب خوش‌خیالی نسبت به دشمن می‌رود، وقتی بیدار می‌شود که کار از کار گذشته و ضربه را از دشمن دریافت کرده است».
دكتر اسماعيلي دشمنان را به دو نوع تقسيم كرد و گفت: گروهی آشکارا دشمنی می‌کنند و گروهی هم زیرکانه و مخفیانه. انسان معمولاً از دشمن آشکار کمتر غفلت می‌کند و لذا نقشه‌های او غالباً کم‌اثرتر است؛ چنانکه حضرت فرمود: «از دشمن پنهانكار بيشتر برحذر باش تا دشمنی که علناً به ميدان آمده است.» اهمیت خطر نفاق و اینکه منافقان از کفار بدترند، از همین جا نشأت می‌گیرد.
استاد دانشگاه تهران يادآور شد: دشمنی که چهره عوض می‌کند و به عنوان دوست و دلسوز وارد صحنه می‌شود، بسیار موفق‌تر است و باید از آنان ترسید و برحذر بود؛ چنانکه امیر مومنان سلام الله علیه در خطبهاى راجع به صفات منافقان ما را از آنان ترسانده و برحذر داشته و فرموده است: «شما را به تقوا و پرهيزكارى سفارش مىكنم، و از منافقان برحذر مىدارم. چرا؟ «زيرا آنها گمراه و گمراهكنندهاند. خود لغزيده‌اند و ديگران را مى‌لغزانند، به رنگ‌هاى گوناگون بيرون مىآيند، و به قيافهها و زبان‌هاى متعدد خودنمایى مى‌كنند. از هر وسيلهاى براى فريفتن و درهم شكستن شما استفاده مى‌كنند، و در هر كمينگاهى به كمين شما مىنشينند.»
دكتر اسماعيلي در ادامه به فرمايشات امام علي(ع) كه خطر منافق را برمي‌شمارند اشاره كرد: «اگر مردم مىدانستند كه اين شخص منافق و دروغگو است، از او قبول نمىكردند و تصديقش نمىنمودند، اما چون از واقعيت او آگاه نيستند مىگويند: وى از صحابه رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم است، پيامبر را ديده از او حديث شنيده و مطالب را از او دريافت كرده است. به همين دليل به گفتهاش ترتيب اثر مىدهند.»
عضو حقوقدان شوراي نگهبان با بيان اينكه نفوذی‌های منافق كه راه سخنوری و دلبری بلد باشند بيشتر است، افزود: در آن وقت واقعاً باید برای آینده امّت اسلام ترسید؛ چنانکه وقتی امام علیه‌السلام، محمدبن ابی بکر را منصوب کرد، به او یادآوری فرمود که: «رسول خدا صلى الله عليه و آله به من فرمود: من براى امّتم نه از مؤمن مى‌ترسم و نه از مشرك؛ زيرا مؤمن را خداوند به واسطه ايمانش جلوگيرى مى‌كند و مشرك را خداوند به سبب شركش از پاى درمى‌آورد. امّا ترس من براى شما از منافق زبان‌بازى است كه مطابق اعتقادات شما سخن مى‌گويد و بر خلاف آنچه معتقديد عمل مى‌كند.»
دكتر اسماعيلي در ادامه با تاكيد بر بصیرت و اجتناب از سطحی‌نگری، اظهار داشت: دومین کاری که باید کرد تقویت بینش دینی و سیاسی و اجتناب از سطحی‌نگری است؛ یعنی همان چیزی که در ادبیات دینی «بصیرت» نامیده می شود. اگر مردم و مهمتر از آنان، زمامداران احساساتی نباشند، و دست از سطحی‌نگری بردارند، حتی منافقان چرب‌زبان نیز چندان موفقیتی نخواهند داشت. این هشداری است که حتی به پیامبر نیز داده شده است.
خدای متعال خطاب به رسول خویش فرمود: «از میان مردم، کسانی هستند که گفتار و شعارهای آنان در زندگی دنیا مایه اعجاب و شگفتی تو می‌شود. آنان نه تنها خوش‌سخن هستند، بلکه به دروغ خدا را نیز بر آنچه در دل دارند گواه می‌گیرند. یعنی قسم می‌خورند که خیرخواه شما هستند. این در حالی است که آنان، سرسخت‌ترین دشمنانند».
به گفته دكتر اسماعيلي، نه شعارهای جذاب دینی و نه شخصیت‌های مقبول اجتماعی نباید موجب آن شوند که ما چشم بسته به دنبال این و آن بیفتیم و به تعبیر علی علیه‌السلام پشت سر هر ناعقی حرکت کنیم. ناعِق یعنی شعاردهنده و کسی که صدایی از او در جامعه شنیده می‌شود. آن حضرت خطاب به خوارج سطحی‌نگر که فریب عمروعاص زیرک را خورده بودند، فرموده بود: «لاَ تَلْتَفِتُوا إِلى نَاعِقٍ نَعَقَ»؛ (به هر صدایى اعتنا نكنيد). افزون بر این، كميل می‌گوید: امام علی علیه‌السلام به من فرمود: مردم سه گروهند: علماى الهى، دانش‌طلبانى كه در راه نجات دنبال تحصيل علم هستند، و «هَمَجٌرَعَاعٌ» یعنی:«أَتْبَاعُ كُلِّ نَاعِقٍ يَمِيلُونَ مَعَ كُلِّ رِيحٍ»؛ کسانی كه دنبال هر صدایى مىدوند و با هر بادى حركت مى‌كنند!
محسن اسماعيلي افزود: در امور مهم سیاسی و اجتماعی که سرنوشت دین و جامعه در معرض خطر است، نباید هر چه می‌شنویم و می‌بینیم را بدون دقت و تامل قبول کنیم. اینجا جای اندیشه و تیزبینی است نه غفلت و ساده‌انگاری.
وي در پايان به اين آموزه امام علي علیه‌السلام اشاره كرد كه می‌فرمایند: «شخص بصير و بينا آن است كه بشنود اما بينديشد، نگاه كند ولی به دقت ببيند و از گذشته درس عبرت بگیرد و سود ببرد.» و گفت: اگر کسی چنین تیزبین و ژرف‌اندیش باشد، دیگر فریب دشمن را نمی‌خورد؛ حتی دشمن منافق و نقابدار، و حتی دشمن منافق و نقابداری که از هنر سخنوری و تبلیغات عوام‌فریبانه نیز برخوردار است.