به گزارش همشهري آنلاين، دكتر محسن اسماعيلي در یکصد و بیست و سومین جلسه شرح و تفسیر نهج‌البلاغه در محل مجموعه فرهنگي شهداي انقلاب اسلامي (سرچشمه)، با اشاره به تاكيد امام علي(ع) در نهج‌البلاغه درباره اثر طبیعی و تردیدناپذیر اجتماع و الفت یا تفرقه و عداوت در سرنوشت ملت‌ها، گفت: غالباً توصیه به اجتماع و الفت را یک توصیه اخلاقی و حداکثر مستحب تلقی می‌کنند که اگر باشد بهتر است و می‌تواند به رشد و موفقیت سریع‌تر ما کمک کند؛ اما حقیقت غیر از این است.
عضو مجلس خبرگان رهبري افزود: اجتماع و الفت یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است که سرنوشت دین و جامعه دینی را رقم می‌زند. خاصیت با هم بودن یک ملت، تولید قدرت و پیروزی آنان است؛ حتی اگر اهل باطل باشند و اهداف نادرستی در سر پرورانده باشند؛ همان‌گونه که نتیجه محتوم پراکندگی و درگیری داخلی یک ملت، ضعف و شکست است؛ حتی اگر اهل حق بوده باشند.
- نقش حتمی اجتماع و تفرقه در پیروزی و شکست ملت‌ها
وي با بيان اينكه نقش حتمی اجتماع و تفرقه در پیروزی و شکست ملت‌ها یک سنت الهی و قانونی از قوانین هستی است که تبدیل‌ناپذیر است، گفت: از این رو، امام علی(ع) به صورت مکرر و موکد همگان را به مطالعه دقیق تاریخ گذشتگان و عبرت گرفتن از سرنوشت آنان سفارش کرده است؛ از جمله در خطبه قاصعه فرموده است:
«حالات آنها را در خوبىها و سختىها همواره به ياد آريد تا مبادا شما هم مانند آنان باشيد. پس به سراغ كارهایى رويد كه موجب عزت و اقتدار آنان شد، دشمنان را از آنان دور نموده، عافيت و سلامت به آنها روى آورد، نعمت را در اختيارشان قرار داد، و كرامت و شخصيت باعث پيوند اجتماعى آنان شد؛ يعنى از تفرقه و پراكندگى اجتناب ورزيدند و بر الفت و همگامى همت گماشتند، و يكديگر را به آن توصيه و تحريص نمودند. همچنین از هر كارى كه ستون فقرات آنها را در هم شكست و قدرتشان را سست كرد اجتناب ورزيد؛ يعنى از كينههاى درونى،بخل و حسادت و پشت كردن به یکدیگر و ايجاد فتور و سستى بين جامعه سخت دورى گزينيد».
دكتر اسماعيلي اظهار كرد: مقصود امام این است که تاثیر همگامی و همدلی یا عدم آن بر اعتلا یا انحطاط ملت‌ها قانونی همیشگی و همگانی است. خداوند با هیچ ملتی عقد اخوت نبسته است و سرنوشت هر ملت در گرو نحوه رفتار خود اوست. حتی ملت‌های مومن نیز نباید خود را از این قاعده مستثنا بدانند. برای همین است که در ادامه به طور خاص به تشریح سرنوشت امت‌های مومن می‌پردازد و می‌فرماید:
«بنگريد چگونه بودند زمانى كه اجتماع‌شان متّحد، خواسته‌هايش متّفق، دل‌ها معتدل و مناسب، دست‌ها پيشتيبان هم، و شمشيرها مددكار يكديگر، چشم دل‌شان نافذ، و تصميم‌هايشان يكى بود! آيا با اين اوصاف آقاى سراسر زمين نبودند، و بر جهانيان حكومت نمى‌كردند؟ اما از طرف دیگر به پايان كارشان هم نظر كنيد كه به كجا رسيدند؛ زمانى كه بين‌شان جدايى افتاد، الفت‌شان به پراكندگى تبدیل شد، وحدت كلمه و دل‌هايشان به اختلاف بدل شد، دسته دسته شده، و به جنگ با هم برخاستند. خداوند لباس كرامت را از وجودشان به در آورد، و نعمت فراوانش را از آنان گرفت، و داستان زندگى آنان در بين شما به عنوان درس عبرتى براى عبرت‌گيرندگان شما باقى ماند.»
اسماعيلي در ادامه اين جلسه شرح و تفسير نهج‌البلاغه عنوان كرد كه اميرالمومنين(ع) سپس نمونه‌هایی از سرنوشت پیروان پیامبران پیشین را یادآوری می‌کند و هشدار می‌دهد که: «سرگذشت ملت‌ها یکسان، و صفات و افعال‌شان شبيه به يكديگر است!» حتی امت پیامبر خاتم که دوباره اجتماع و الفت را به اهل ایمان بازگرداند و در نتیجه اقتدار و عزت از دست رفته را بازیافتند. اما افسوس که ملت ها دچار غفلت و اشتباه می‌شوند و از تجربه‌های تلخ گذشته درس نمی‌گیرند. امام خطاب به امت پیامبر به گرفتار شدن دوباره آنان در دام تفرقه و دشمنی اشاره کرده و فرموده‌اند:
«شما دست از ريسمان اطاعت خدا کشيديد و با احياى احکام جاهليّت دژ محکم الهى را که گرداگرد شما بود درهم شکستيد. خداوند سبحان بر اين امّت منّت نهاده و پيوند الفت و اتحاد را ميان آنان برقرار ساخته، الفتى که در سايه آن در نهايت امنيّت رفت و آمد کنند و در کنف حمايت آن قرار گيرند؛ نعمتى که هيچ کس از مردم نمى‌تواند بهايى براى آن بشناسد، زيرا از هر بهايى برتر و از هر چيز باارزشى پرارزش‌تر است. شما بعد از هجرت به سوى اسلام، به خوى اعراب باديه‌نشين قبل از اسلام بازگشتيد و بعد از دوستى و محبّت رشته الفت را گسستيد و به صورت گروه‌هاى پراکنده درآمديد. از اسلام تنها به نامش قناعت کرديد و از ايمان جز ظاهرش را نمى‌شناسيد.»
- پیروزی قطعی بی دین‌های متحد!
استاد دانشگاه تهران با بيان اينكه امام علی علیه‌السلام در نهج‌البلاغه نشانه‌های همین سنت قطعی را در سرنوشت مردم مسلمان در سال‌های پس از پیامبر(ص) نشان داده و پیامدهای آن را نیز پیش‌بینی کرده است، افزود: اميرالمومنين(ع) می‌فرماید: «علت تسلط بنی امیه بر مردم آن بود که الفت مسلمانان به جدایی تبدیل شد و همین باعث شد که چنان کسانی به قدرت برسند و تکیه بر جای رسول خدا بزنند». در آخر این خطبه نیز حضرت بار دیگر گلایه‌های خویش از آن مردم نامرد را تکرار کرده و عامل شکست را برای آنان چنین بازگو می‌کند: «اى مردم! اگر دست از حمايت يكديگر در يارى حق بر نمىداشتيد و براى تضعيف و زبون ساختن باطل سستى نمىكرديد، هيچ گاه آنان كه در حدّ شما نيستند در نابودى شما طمع نمىورزيدند، و هيچ قدرتى بر شما غلبه پيدا نمىكرد. اما همچون بنى اسرائيل در حيرت و سرگردانى قرار گرفتيد.»
دكتر محسن اسماعيلي خاطرنشان كرد: از دیدگاه امام(ع)، حتی اجتماع ظاهری و الفت مقطعی نیز تأثیر خود را دارد و موجب پیروزی بی‌دینان بر دینداران متفرق می‌شود؛ چنانکه خطاب به پیروان سست عنصر خود می‌فرمود: «آگاه باشيد، سوگند به كسى كه جان من در قبضه قدرت اوست، كه اين قوم بر شما غلبه خواهند كرد. غلبه و پیروزی آنان بر شما، نه از آن جهت است كه از شما بر حق ترند، بلكه از آن روى كه در يارى فرمانرواى خود، با آنكه بر باطل است، شتاب مى‌ورزند و شما در اجراى فرمان من، با آنكه بر حقم، درنگ مى‌كنيد.» این پیش‌بینی البته به وقوع پیوست. سید رضی نقل می‌کند که معاویه و یارانش یکی پس از دیگری کارگزاران امام را شکست دادند. وقتی اخبار پی در پی مبنی بر موفقیت یاران معاویه و تسلط آنان بر بخش‌های مختلف قلمرو حکومت اسلامی به امام رسید، خطاب به مردم گفت: «سوگند بخدا مى‌دانستم که اينها بزودى بر شما مسلط خواهند شد.» چرا؟ «بِاجْتِماعِهمْ عَلَى بَاطِلِهمْ، وَتَفَرُّقِكُمْ عَنْ حَقِّكُمْ»؛ زيرا آنان در يارى از باطل‌شان متحدند، وشما در راه حق متفرقيد.
- ماه مبارک رمضان؛ فرصتی برای اجتماع و الفت
عضو مجلس خبرگان رهبري در پايان گفت: اینک که در ماه خدا قرار گرفته‌ایم یادآوری این نکته ضروری است که ماه رمضان فقط ماه خودسازی نیست. ماه جامعه‌سازی و درمان دردهای اجتماعی و سیاسی نیز هست. دعاهای این ماه بیش از اینکه ناظر به نیازهای فردی باشد، چاره‌جویی برای دردهای اجتماعی است. روزه‌دار واقعی باید به فکر همه فقرا، اسرا، بدهکاران، بیماران و گرفتاران باشد. بخش زیادی از توصیه‌های پیامبر در خطبه شعبانیه راجع به دردهای اجتماعی است و می‌خواهد که همدلی و همدردی را به ما یاد دهد تا در اثر اجتماع و الفتی که پیدا می‌کنیم مجد و اقتدار خود را حفظ كنيم.
نظر شما