دو مغالطه و اشتباه محاسباتی از نگاه قرآن و نهج‌البلاغه

به گزارش همشهري آنلاين، دكتر محسن اسماعيلي در يكصد و بيست و چهارمين جلسه شرح و تفسير نهج‌البلاغه كه در محل مجموعه فرهنگی شهدای انقلاب اسلامی (سرچشمه) با اشاره به تاکیدهای مکرر امیرمومنان علیه‌السلام مبني بر شکست اهل حق متفرق، در برابر اهل باطل متحد، گفت: با نگاه به تاكيدهاي اميرمومنان و وعده‌هاي خداوند در قرآن، این پرسش مطرح می‌شود که مگر پیروزی حق و شکست باطل یک وعده قطعی الهی نیست؛ پس چگونه ممکن است اهل حق در برابر دشمنان خویش شکست بخورند؟

وي اين پرسش را ناشی از یک مغالطه و اشتباه محاسباتی دانست و خاطرنشان كرد: پیروزي حق و شکست باطل یکی از وعده‌ها و در حقیقت یکی از سنت‌های الهی است که نه تغییر می‌کند و نه از آن تخلف می‌شود. اما مقصود پیروزی حق و شکست باطل است نه پیروزی مدعیان حق و باطل! همچنين مقصود پیروزی و شکست نهایی است نه پیروزی و شکست همیشگی و در هر مقطع و مرحله‌ای.

اين استاد دانشگاه تهران افزود: به اعتقاد ما پیروزی نهایی از آنِ حق است و باطل در نهایت شکست می‌خورد، اما این به معنای تضمین پیروزی همیشگی مدعیان حق نیست. مدعیان حق، اگر راست می‌گویند باید با هم باشند؛ وگرنه شکست می‌خورند؛ ولو از نظر دنیوی و مقطعی. اگر پیروزی نهایی حق یک سنت الهی است، پیوستگی و تلازم شکست و تفرقه هم یکی دیگر از سنت‌های خدا است. همان خدایی که فرمود باطل رفتنی است، همان خدا نیز هشدار داده است که تفرقه، خواه ناخواه موجب ضعف و شکست می‌شود.

عضو مجلس خبرگان رهبري با اشاره به فرمايشات پيامبر(ص) مبني بر «يدُ اللّهِ معَ الجَماعةِ»، تاكيد كرد: مدعیان حق باید علاوه بر اینکه بر حق هستند، با هم نیز باشند که در این صورت نصرت و قدرت خدا همراه آنان خواهد بود. امام علی علیه‌السلام فرموده‌اند: «با هم باشید، زيرا دست خدا با جماعت است و از تفرقه حذر كنيد، زيرا كسانى كه از جماعت كنارى مى‌گيرند طعمه شيطان‌اند؛ مانند گوسفندى كه از گله جدا مى‌افتد و گرگ او را مى‌برد.»

وي افزود: باید از این مغالطه که پیروزی نهایی حق همان پیروزی همیشگی مدعیان حق است، و از این ضعف محاسباتی که چون ما مدعی حق‌مداری هستیم، پس حتماً پیروزیم؛ هرچند برخلاف لوازم طبیعی و مقدمات عقلانی عمل کنیم، اجتناب کرد.

• یک مغالطه و اشتباه محاسباتی دیگر

محسن اسماعيلي، اشتباه محاسباتی ديگر را تکیه بر کمیّت و مغرور شدن به تعداد جمعیت یا در دست داشتن قدرت دانست و گفت: شمار افراد و حتی داشتن ثروت و سلاح، بی‌تردید مهم است و می‌تواند برای تحقق پیروزی یک ملت موثر باشد، اما نباید آن را تنها عامل یا موثرترین عامل دانست. ایمان و همدلی و اطاعت‌پذیری از مرکز فرماندهی واحد چنان تاثیری در پیروزی و شکست دارد که می‌توان کم بودن تعداد افراد یا فقدان ادوات و امکانات را در برابر آن نادیده گرفت.

وي افزود: بر اساس آموزه‌هاي داستان قرآني نبرد طالوت و جالوت، حتی در جنگ نیز گروه اندکی که به اهداف خویش ایمان داشته و به صورت متحد از فرماندهی واحدی اطاعت کنند، قطعاً بر لشکری عظیم، اما مردد، متفرق و خودسر پیروز می‌شود.

• تجربه صدر اسلام

دكتر اسماعيلي بر يادآوري‌هاي مكرر امیرالمومنين(ع) در نهج‌البلاغه مبني بر برتري اتحاد و مقاومت مومنان نسبت به کثرت تعداد دشمن، گفت: امام علي(ع) فرموده‌اند: «اى مردم! در راه هدايت، از کم بودن اهل آن نهراسید». و در جای دیگری به خلیفه دوم که درباره آغاز جنگی با ایشان مشورت کرده بود، یادآوری فرمود« «پيروزى و شکست اسلام، تا کنون بستگى به فزونى و کمى جمعيّت نداشته است».

وي در پايان گفت: اما همین مردم وقتی پاره پاره شدند، هرچند پرشمار و قوی هم شده بودند، دیگر آن عزت و اقتدار را از دست دادند و شکست‌های مکرری را تجربه کردند؛ آن هم نه از ابرقدرت ایران و روم، که از خائنان کم شمار و ضعیف، اما متحد داخلی. طبیعی است که در چنین شرایطی، تلاش امام برای مقابله و جهاد نیز به جایی نمی‌رسید و با ناراحتی و افسوس مردم را مخاطب قرار می‌داد و می‌فرمود: «تعداد زیاد شما مشکلی را حل نمی‌کند؛ زیرا به رغم شمار فراوان دل‌های شما با هم نیست.»