اولین هدف مراقبت سلامت، پیشگیری از بیماری‌ها و یا کشف هر چه زودتر آن‌هاست تا مداخلات درمانی بیشترین تاثیر را داشته باشند. بر اين اساس بايد گفت پیشرفت‌های بزرگی جهت دستیابی به این دو هدف طی پنجاه سال اخیر به وجود آمده است.
مداخلات پیشگیرانه موثر منجر به کاهش مرگ و میر به ویژه در بیماری‌های عفونی می‌شوند. وجود درمان موثر برای یک بیماری از اولین چالش‌ها در برنامه‌ریزی، جهت پیشگیری از آن است. به طور مثال آلزایمر ششمین علت مرگ در ایالات متحده شناخته شده اما درمان موثر ندارد و نیز شواهدی مبنی بر تاثیر درمان زودرس بر روی نتایج بیماری در دست نیست.
اگرچه بیشترین توجه و تمرکز بر فعالیت‌های پیشگیرانه کلینیکی بر روی خود افراد وجود دارد اما پیشگیری در سطح جامعه نیز می‌تواند بسیار موثر باشد؛ مانند واکسیناسیون دانش آموزان، ممنوعیت سیگاركشيدن در مکان‌های عمومی و محدودیت فروش اسلحه.
مراقبت‌های پیشگیرانه شامل چهار مورد می‌شود:
ایمنی سازی (واکسیناسیون)
غربالگری (تشخیص زودرس بیماری‌هایی مانند سرطان)
اصلاح سبک زندگی (جلوگیری از چاقی و ابتلا به فشارخون)
و پیشگیری دارویی.
پیشگیری از بیماری‌ها و ارتقا سلامت در سه سطح تعریف می‌شود :
پیشگیری سطح اول: از بین بردن علل بیماری در نتیجه دچار نشدن به بیماری‌ها مانند واکسیناسیون علیه بیماری‌های عفونی و میکروبی و اصلاح سبک زندگی
پیشگیری سطح دوم (غربالگری): بیماری را در مراحل اولیه و بدون علامت آن تشخیص داده در نتیجه با درمان موثر می‌توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد مانند تست پاپ اسمیر برای تشخیص و درمان زودتر سرطان دهانه رحم
پیشگیری سطح سوم: از بدترشدن شرایط بیماری و عوارض آن جلوگیری کرده و عوارض پیش آمده در اثر بیماری را کاهش می‌دهد مانند مصرف داروهای قلبی برای کاهش خطر مرگ پس از سکته قلبی.
منظور از غربالگری مشخص کردن بیماری در افراد بدون علامت و در معرض خطر است. بر اساس توصیه‌های سازمان جهانی بهداشت هر بیماری‌ای که غربالگری می‌شود باید ویژگی‌های مشخصی داشته‌باشد:
یکی از مشکلات بهداشتی كه دارای اهمیت بوده و تست و آزمون قابل قبولی برای آن وجود داشته‌باشد،
امکانات تشخیصی و درمانی برای آن بیماری در دسترس باشد،
بیماری دارای دوره کمون یا علایم اولیه بوده که امکان پیشگیری داشته باشد،
در ضمن کل هزینه‌های غربالگری قابل قبول باشد.
- تست‌های غربالگری برای بسیاری از بیماری‌ها در دسترس بوده و رویکرد‌های زیر را دارند:
بررسی‌های آزمایشگاهی مانند آزمایشات چک قند و چربی خون
بررسی‌های فیزیکی شامل چک فشارخون و منحنی رشد در بچه‌ها
بررسی‌های رادیولوژیک مانند ماموگرافی و سنجش تراکم استخوان
بررسی‌های آزمایشگاهی سلولی جهت تشخیص سرطان مانند پاپ اسمیر
*متخصص بیماری‌های داخلی
منابع: Harrison's Principles of Internal Medicine- 2015
UpToDate
- لینک‌های زیر را ببینید: