آشنایی با غربالگری سرطان کولورکتال (روده بزرگ)

طبق تحقیقات در سال ۲۰۱۴ در آمریکا ۱۳۶۸۳۰ مورد جدید سرطان روده بزرگ در آمریکا کشف شده که ۵۰۳۱۰ مورد آن منجر به فوت شده است،

اما در ۲۵ سال اخیر میزان بروز این سرطان به طور قابل توجهی کاهش پیدا کرده که عمدتا به دلیل بهبود، تشخیص زودرس و درمان است.
اکثر سرطان‌های روده بزرگ صرف نظر از علت اولیه ایجاد آن‌ها،از پولیپ‌های پیش‌بدخیم منشا می‌گیرند. پولیپ به یک برجستگی قابل رویت از سطح مخاطی روده اطلاق می‌شود. البته تنها تعداد کمی از این پولیپ‌ها ضایعاتی پیش‌بدخیم بوده و به سرطان تبدیل می‌شوند. این پولیپ‌ها را می‌توان در روده بزرگ نزدیک به ۳۰% افراد میانسال و ۵۰% افراد مسن یافت ، با این حال کمتر از ۱% این‌ها تبدیل به بدخیمی می‌شوند.

• علایم بالینی:

علایم بالینی به محل درگیری روده بزرگ توسط تومور بستگی دارد. تومور می‌تواند باعث زخمی شدن روده و از دست دادن خون به صورت مخفی و نامحسوس شده و فرد فقط دچار کم خونی و عوارض مربوط به آن شود و یا خونریزی واضح در مدفوع ظاهر شود. وجود تومور در بعضی قسمت‌ها می‌تواند انسداد یا سوراخ شدگی روده ایجاد کند.

• عوامل خطرساز:

۱.رژیم غذایی:
به نظر می رسد علت اکثر موارد سرطان روده بزرگ با عوامل محیطی مرتبط باشد.این بیماری در طبقات مرفه جامعه شهری شایع تر است. نتایج تحقیقات حاکی از آن است که رژیم غذایی ، مهمترین عامل سبب‌ساز ، برای سرطان روده بزرگ است. میزان مرگ و میر ناشی از سرطان روده بزرگ ارتباط مستقیمی با مصرف سرانه کالری ، پروتئین گوشت‌، چربی‌های غذا و افزایش کلسترول دارد. چربی‌های حیوانی در گوشت قرمز و گوشت‌های فراوری شده و نیز غذاهای غنی از چربی‌های حیوانی با میزان کلسترول بالا باعث افزایش خطر سرطان روده بزرگ می‌شوند.بالا بودن مقدار کالری همراه با بی‌تحرکی ، موجب چاقی شده و منجر به مقاومت به انسولین ، در نتیجه بالا رفتن سطح انسولین شده که موجب تکثیر مخاط روده و عوارض پس از آن می‌شود.

برخلاف فرضیه‌های قبلی نتایج مطالعات جدید نشان داده‌اند مصرف رژیم‌های غذایی پر فیبر یا پر از میوه و سبزیجات مزیتی در پیشگیری از این سرطان ندارد.

۲.عوامل و سندروم های ژنتیکی و ارثی:
۲۵% از بیماران مبتلا به سرطان روده بزرگ یک سابقه خانوادگی از این بدخیمی دارند که مطرح‌کننده استعداد ژنی است.

۳. بیماری های التهابی روده:
میزان بروز سرطان روده بزرگ در مبتلایان به بیماری التهابی روده افزایش دارد که البته این سرطان در افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو شایع تر از بیماری کرون است.

۴. سیگار کشیدن:
استعمال دخانیات با تشکیل پولیپ‌های روده بزرگ مرتبط است به ویژه اگر فرد بیش از ۳۵ سال تنباکو مصرف کرده باشد.

• پیشگیری:

شامل اصلاح سبک زندگی و برنامه غربالگری است.از آن جایی که مقالات ارتباط بین شکل گیری سرطان روده بزرگ با عادات تغذیه‌ای ، مواجهات محیط زیستی و فعالیت بدنی را عنوان می‌کنند ، موارد زیر جهت پیشگیری توصیه می‌شود:

داشتن فعالیت فیزیکی، اجتناب از سیگار کشیدن، اجتناب از مصرف الکل، رعایت رژیم غذایی با چربی و پروتئین حیوانی کم

• غربالگری:

منطق برنامه‌های غربالگری سرطان روده بزرگ این است که اولا خارج ساختن پولیپ‌هایی پیش‌بدخیم سبب پیشگیری از سرطان خواهند شد و ثانیا تشخیص زودتر سرطان‌های موضعی و سطحی در افراد بی‌علامت باعث افزایش احتمال درمان ، به کمک جراحی می‌شود.

در بسیاری از برنامه‌های مطرح شده برای تشخیص مراحل اولیه سرطان روده بزرگ معاینه و بررسی خون مخفی در مدفوع تاکید شده است. معاینه باید به عنوان بخشی از ارزیابی بزرگسالان پس از ۴۰ سالگی در هر مراجعه به پزشک انجام شود همچنین بررسی خون در مدفوع می‌تواند سالیانه انجام شود اما این آزمون ممکن است در ۵۰% افراد مبتلا به دلیل الگوی متناوب خونریزی منفی باشد لذا محدودیت‌هایی دارد اما با ظهور روش‌های بررسی اندوسکوپیک تشخیص زودرس سرطان به بهترین شکل در دسترس قرار گرفته است:

۱.کسانی که در ریسک متوسط(تمام افراد معمولی جامعه) ابتلا به سرطان روده بزرگ هستند از سن ۵۰ سالگی باید به یکی از روش‌های زیر تحت غربالگری قرار گیرند: انجام کلونوسکوپی هر ۱۰سال، انجام سی تی کلونوگرافی هر ۵ سال، انجام سیگوئیدوسکوپی هر ۵ سال، انجام تست بررسی مدفوع(از نظر وجود خون یا DNA) سالیانه.

۲.افرادی که یکی از اعضای فامیل درجه یک (پدر،مادر،خواهر،برادر،فرزند) آن ها بعد از سن ۶۰ سالگی به سرطان روده بزرگ مبتلا شده‌اند باید از سن ۴۰ سالگی تحت کلونوسکوپی کامل برای هر ۱۰ سال قرار گیرند.

۳.افرادی که در اعضای خانواده آن‌ها مبتلایان به سندروم‌های ارثی سرطان روده بزرگ (FAPوHNPCC) وجود دارند باید از سنین خیلی پایین‌تر (۱۲-۱۰سالگی) طبق نظر پزشک تحت کلونوسکوپی کامل هر یک تا دو سال قرار گیرند.

۴.افرادی که یک نفر از اعضای فامیل درجه یک آن‌ها در سن کمتر از ۶۰ سال و یا دو نفر از اعضای فامیل درجه دو (پدر و مادر بزرگ ، عمه ، خاله ، عمو و دایی) در هر سنی مبتلا به سرطان روده بزرگ شده اند باید از سن ۴۰ سالگی و یا ۱۰ سال زودتر از سن فرد فامیل مبتلا ، تحت کلونوسکوپی کامل قرار گیرند و هر ۵ سال نیز تکرار شود.

۵.افرادی که سابقه بیماری التهابی روده کولیت اولسراتیو دارند باید ۸ سال پس از شروع بیماری و کسانی که مبتلا به بیماری کرون هستند ۱۵ سال پس از شروع بیماری، تحت کلونوسکوپی کامل قرار گیرند و نیز هر یک تا سه سال تکرار شود.

* متخصص بیماری‌های داخلی