به گفته مسئولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، احتمال وجود یک اختلال در طول عمر از ۱۸ تا ۳۶ درصد متغیر است و شیوع اختلالات روانپزشکی در یک سال در استان‌های مختلف ایران از ۱۲.۸ درصد تا ۳۶.۳ درصد متغیر بوده است.
- از هر سه تهرانی یکی دچار اختلال روانی
*در تهران اختلالات روانپزشکی در طول یک سال ۳۰.۲ درصد است. یعنی از هر سه نفر یکی گرفتار این مشكل است. البته میزان آن در فواصل مختلف در پایتخت متفاوت بوده و تنش‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در فواصل زمانی مشخص تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم داشته است.
* اختلالات روانی در شهرها بیشتر از روستاها بوده و افراد همسر از دست داده از طریق طلاق بیشتر دچار این مشکل هستند.
*مجموع بیماری‌های روانی و اعتیاد بعد از مشکلات قلبی و عروقی رتبه بالایی در بار بیماری‌ها دارند و شيوع آن حتی بالاتر از سرطان و دیابت است.
* بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی تا سال ۲۰۳۰ در دنیا، افسردگی به تنهایی رتبه دوم بار بیماری‌ها را از آن خود می‌کند. افسردگی و اختلالات اضطرابی 2 عامل اصلی از ۵ عاملی است که سبب از دست رفتن عمر به دلیل ناتوانی می‌شود.
همشهري آنلاين با دكتر تقي ابوطالبي احمدي، روانشناس و مشاور خانواده و عضو هيئت علمي دانشگاه در این زمینه به گفت‌و‌گو نشسته است. محور كلي گفت‌و‌گوي ما با او درباره مشخصات و ويژگي‌هاي يك انسان سالم از لحاظ سلامت روان و بهداشت رواني است.
دكتر تقي ابوطالبي احمدي مي‌گويد:
- نگاه به سلامت روان بايد از ابعاد گوناگون مورد توجه قرار گيرد. با اين مقدمه بايد گفت كه انسان سالم انساني است كه از لحاظ تمام ابعاد جسمي، رواني، اجتماعي و معنوي سالم باشد.
- انساني كه از سلامت روان برخوردار است، انساني است كه بتواند با خود، با خدا، با ديگران و جهان طبيعت رابطه خوب و سازنده داشته باشد.
* ارتباط انسان با خود
- انسان سالم در مرحله اول، با خودش، ارتباط مناسب برقرار مي‌كند، خودش، توانايي‌هايش و ... را خوب مي‌شناسد. براي خود ارزش و حريم قائل است. مي‌داند چه بگويد؟ چگونه بگويد؟ كجا بگويد؟ و چه وقت بگويد؟
- غلبه بر هيجان را بلد است. مي‌تواند كنترل خشم كند. مهارت‌هاي كنترل خشم و تاب‌آوري را به كار مي‌گيرد. به دنبال حل مسئله است. تفكر خلاق و نقاد دارد. در ارتباط بين‌فردي، موفق است. عزت نفس و اعتماد به نفس دارد. درست و به‌موقع تصميم مي‌گيرد و در اين زمينه، اهل مشورت با ديگران است.
*ارتباط انسان با خدا
- انسان سالم، انساني است كه مي‌تواند با خدا ارتباط بگيرد و با ياد او آرامش مي‌گيرد. در بسياري از تحقيقات و مطالعات ثابت شده است كه انساني كه با خداي خود ارتباط برقرار مي‌كند و هوش معنوي دارد، از سلامت روان برخوردار است و چنين انساني هم با خود، هم با ديگران و هم با جهان طبيعت به درستي ارتباط مي‌گيرد و موفق است.
- بالعكس، انساني كه از خدا فاصله مي‌گيرد بي‌قرار مي‌شود و هر چه اين فاصله بيشتر شود، بي‌قراريش بيشتر و بيشتر مي‌شود. بي‌قراري انسان به دليل فاصله از خدا سبب استرس، اضطراب، پرخاشگري، زير پاگذاشتن ارزش‌ها، غيبت، سرقت، دروغ، بزه‌كاري و ... مي‌شود.
* ارتباط با ديگران
- انسان سالم انساني است كه بعد از ارتباط با خود و با خدا، بتواند با ديگران هم ارتباط درست و مناسب برقرار كند. اگر انسان بتواند با خودش و خداي خود ارتباط برقرار كند آن وقت است كه مي‌تواند با ديگران هم ارتباط منطقي و مناسب برقرار كند. ارتباط درست با ديگران، به اين معني است كه فرد در محيط كار، در محيط، منزل و در اجتماع، اخلاق را رعايت كند و براي ديگران، احترام قائل شود. حضورش در كنار ديگران به ديگران آرامش دهد و او هم در كنار ديگران احساس آرامش كند.
* ارتباط با جهان هستي
دكتر ابوطالبي مي‌گويد: وقتي انسان با خود، خداي خود و ديگران، توانست ارتباط درست برقرار كند، آن وقت است كه مي‌تواند با جهان طبيعت ارتباط مناسب برقرار كند و اين از ويژگي‌هاي انسان سالم است.
- به گفته اين روانشناس، مجموعه عواملي كه در زندگي انسان به عنوان عوامل آسيب‌رسان به فرد آسيب مي‌رساند، فراوان است اما انساني كه از سلامت روان برخوردار است، مي‌داند كه قرار نيست كه همه چيز، هميشه بر وقف مرادش باشد. چنين فردي آن هنگام كه همه چيز بر وقف مرادش و به نفعش است، مغرور نمي‌شود و آن هنگام كه روزگار بر وقف مرداش نيست هم مايوس نمي‌شود چرا كه مي‌داند، زندگي بالا و پايين دارد و فرا و نشيب. او هميشه اميدوار است و به خدا توكل مي‌كند.
اين عضو هئيت علمي دانشگاه مي‌گويد:
- انساني كه از سلامت روان برخوردار است، واقعيت‌هاي زندگي را مي‌پذيرد و تخيل نمي‌كند.
- انسان سالم، از تهديدها، فرصت مي‌سازد و اميدوار است. او از بحران نمي‌هراسد و دست و پاي خود را در هنگام مواجهه با بحران‌ها گم نمي‌كند.
- اميد داشتن يكي از نشانگان سلامت روان است. بحران‌ها مانع ادامه زندگي انسان سالم، نمي‌شود. او در مواجهه با بحران، افسرده نمي‌شود بلكه ايستادگي مي‌كند و اميدوار است و با خلاقيت، اميد و توكل به خدا، براي راه‌هاي موثر براي عبور از بحران، تلاش مي‌كند.
- انسان موفق و سالم در برابر عوامل تنش‌زا مي‌تواند به خوبي مديريت كند و توان تاب‌آوري خود را افزايش دهد. او در برابر ناملايملات خودش را به راحتي نمي‌بازد. حل مسئله مي‌كند و تصميم‌گيري درست و به‌موقع.
- انسان سالم، همواره سعي و تمرين مي‌كند كه توان تاب‌آوري خود را افزايش دهد و در برابر فشار رواني عصباني نمي‌شود.
- انساني كه از سلامت روان برخوردار است. مثبت‌انديش است و تمام سعي خود را مي‌كند كه با انسان‌هاي مثبت‌انديش بيشتر معاشرت كند و از انسان‌هاي منفي و منفي‌گرا دوري كند.
- انسان سالم، جملات منفي را از دايره لغات و كلماتش حذف مي‌كند.
- او مهارت‌هاي كنترل خشم را در هنگام خشم و عصبانيت به كار مي‌گيرد.
- در هنگام عصبانيت و خشم، فضاي پرتنش را بلافاصله ترك مي‌كند و تكنيك‌هاي آرامش عضلاني را به كار مي‌گيرد و نفس عميق مي‌كشد.
* سعي كنيد از همين امروز، مشخصه‌ها و ويژگي‌هاي يك انسان سالم را در خود تقويت كنيم. آنگاه زندگي برايمان، لذت‌بخش‌تر و قشنگ‌تر خواهد بود و آمار اختلالات روانپزشكي قطعا، آز آنچه كه هست، كمتر و كمتر خواهد شد.