این لباس‌فروشی‌ها پیش از این پاتوق اقشار کم درآمد شهر بودند، اما امروز محل پرسه مارک‌بازان شده‌اند. صحبت از فروشگاه‌های لباس دست دومی است که با افزایش قیمت دلار پررونق شده اند. این روزها این مغازه‌های دست دوم‌فروشی که به «تاناکورا» معروفند، برند‌فروشی می‌کنند و مشتری پر و پا قرصشان هم جوانک‌های عشق مارک هستند.
برای تهیه گزارش از فعالیت این مراکز سری زدیم به خیابان آذربایجان در منطقه 10 شهرداری تهران؛ جایی که این روزها بازار مغازه‌های تاناکورا داغ داغ است.
لباس‌های تاناکورا، سوغات کهنه‌ای است که پایشان از پاکستان به مرزهای ایران باز شده. «بازار رسولی» زاهدان، نخستین جایی است که رنگواره این لباس‌های کهنه چشمنوازی می‌کند. درگذشته قیمت مناسب و صرفه‌جویی اقتصادی در سبد خانوار، بهانه خرید از این فروشگاه‌ها بود اما این روزها عاشقان مارک و برند مشتریان پروپا قرص لباس‌های دست دوم شده‌اند.
خیابان «آذربایجان» نامی آشنا برای همه کسانی است که عشق پوشیدن لباس‌های مارک خارجی را دارند. برایشان هم فرقی ندارد این لباس‌ها از کجا آمده و در گذشته تن چه کسانی بوده. تنها چیزی که آنها را از خریدشان راضی می‌کند، نام برندی است که بر گوشه‌ای از این لباس‌ها حک شده. «یاسر» فروشنده یکی از این فروشگاه‌هاست که به تاناکوراهای آذربایجان مشهورند، می‌گوید: «اینجا گود یکه‌تازی مارک‌بازان است.» خودش از گفته‌اش خنده‌اش می‌گیرد و ادامه می‌دهد:
«هرچه قیمت ارز بالا می‌رود بر مشتریان ما افزوده می‌شود. وقتی از رابطه قیمت ارز و لباس‌های تاناکورا از او می‌پرسم با خنده می‌گوید در این شهر آدم‌هایی زندگی می‌کنند که پوشیدن کفش و لباس برند از نان شب برایشان واجب‌تر است، برای همین از وقتی قیمت دلار نجومی شده، خرید لباس مارک یا همان برند برای برخی سخت شده و ترجیح می‌دهند از میان لباس‌های تاناکورایی نیازشان را رفع کنند.»
- مارک به تن در جامعه حاضر می‌شویم
مصداق حرف‌های یاسر که بنا به گفته خودش، از کله تا نوک پایش از همین لباس‌ها بر تن دارد، نگاه‌های جست‌وجوگر «امیر» و دوستانش در میان گونی‌های بد بو و بزرگی است که هنوز خالی نشده‌اند. امیر می‌گوید: «باری که داخل گونی است، یعنی بار تازه از راه رسیده و خوب. باید کلی با فروشنده رفیق باشی تا قبل از سایر مشتری‌ها دستت به این لباس‌های «آس» برسد.» وقتی از او درباره چرایی انتخاب این لباس‌ها می‌پرسم می‌گوید:
«امروز در خیابان نگاه همه مردم به نوع لباسی است که تنمان می‌کنیم، از برندش گرفته تا شکل و شمایلش. اگر باورتان نمی‌شود سری به صفحات اینستاگرام بزنید و کل‌کل بچه پولدارهای تهران را ببینید.» او و دوستانش باور دارند پوشیدن لباس مارک، وجهه اجتماعی افراد را بالا می‌برد. حالا چه کسی متوجه می‌شود این لباس، برند دست دوم است یا نو. در کنار لباس‌های زنانه و مردانه رنگارنگی که در فروشگاه است بخشی هم متعلق به لباس کودکان است اما مشتری کمتری دارد.
«سعیده دلباغی» بانوی جوانی که هنگام زیر و رو کردن لباس‌ها آهسته کنارم می‌آید و درگوشی می‌گوید: «از من می‌شنوی برای بچه‌ات از اینجا خرید نکن.» توضیح می‌دهد که پوست بچه حساس و ممکن است دچار بیماری پوستی شود. او گرچه به تهدیدات بهداشتی این لباس‌ها آگاه است اما می‌گوید:
«من همیشه برای خودم از این مراکز خرید می‌کنم چون توان خرید لباس‌های برند نو را ندارم اما هیچ‌وقت برای بچه‌ام چیزی نمی‌خرم.» کمی آن‌سو‌تر «شهروز» جوانکی که در میان کتانی‌های شسته شده پشت ویترین دنبال یک کتانی سفید نایک می‌گردد، سرانجام با انتخاب یک کتانی 180 هزارتومانی نیشش تا بناگوشش باز می‌شود و می‌گوید:
«این همانی است که می‌خواستم!» او که حاضر است برای خرید یک جفت کتانی دست دوم سفید آدیداس، چیزی حدود 180 هزار تومان پرداخت کند، دلیل کارش را تفاوت قیمت 300 هزار تومانی این کتانی دست دوم با نمونه مشابه و نو عنوان کرده و می‌گوید: «البته همین کتانی را از مغازه‌های دیگر بخواهم بخرم بدون شک زیر 200 هزار تومان نمی‌دهند، اینجا فروشنده با ما رفیق است.»
- مشتریانی که نرخ تعیین می‌کنند
از مغازه یاسر خارج می‌شوم. در مقابل بیشتر فروشگاه‌های تاناکورایی خیابان آذربایجان و تقاطع‌های فرعی آن از خیابان «خوش» گرفته تا قصر‌الدشت،گاه خودروهای گرانقیمت و لوکسی دیده می‌شوند که سرنشینانشان مشتری مغازه‌های تاناکورا هستند. پیرمردهای محله این رفت‌وآمدها را خوب زیر نظر دارند.
حاج «جواد شهبازی» که در گذشته در این محله خشکشویی داشته می‌گوید: «قدمت این کسب و کار در محله ما طولانی است با این تفاوت که مشتریان تغییر کرده‌اند. پیش از این افراد بی‌بضاعت و به اصطلاح «ندار» مشتری آنها بودند اما امروز شیک‌پوشان بالا شهر.» با دست اشاره‌ای به ماشین‌های لوکس پارک شده مقابل یکی از این فروشگاه‌ها کرده و می‌گوید: «نرخ این لباس‌ها را این آدم‌ها بالا برده‌اند، طوری که دیگر بی‌بضاعت‌ها هم توانشان به خرید از این فروشگاه‌ها نمی‌رسد.»
- تاناکوراهای لاکچری هم داریم
به بهانه خرید وارد یکی دیگر از فروشگاه‌ها می‌شوم. بحث میان فروشنده و خریدارانش بر سر شوی لباس‌های دست دوم یکی از مزون‌های بالای شهر، حسابی داغ است! وقتی از آنها درباره فعالیت تاناکوراهای بالای شهر می‌پرسم صاحب فروشگاه می‌گوید: «فعالیت این مزون‌های تاناکورا، با فروشگاه‌های این محله و آنچه در نقاط دیگر شهر مانند خیابان مولوی می‌بینید تفاوت دارد.
این مزون‌ها که اغلب در نیاوران، ولنجک و حتی زعفرانیه فعالند، مشتریان برای خرید لباس‌های دست دوم لاکچری‌پوشان و افراد مشهور آن طرف دنیا با هم رقابت می‌کنند و هر خرید از این مزون‌ها حکم برگ برنده‌ای را دارد برای فخر‌فروشی در صفحات مجازی لاکچری!» تاناکوراهایی که قرار بود 4 سال پیش از شهر تهران جمع‌آوری شوند اکنون در دنیای مجازی رونق کسب و کارشان هر لحظه بیشتر از گذشته می‌شود. مغازه‌هایی که زیر نظر صنف خاصی نیستند و متأسفانه «اتحادیه پوشاک» نیز به‌عنوان تنها متولی این بخش، متأسفانه پاسخگوی همشهری محله نبود.
- تلاش برای دیده شدن
«مهرداد نوابخش» جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با همشهری محله می‌گوید: «رفتار اجتماعی مارک‌بازان را که مورد بررسی قرار می‌دهیم حکایت از آن دارد که این رفتار در پی حس برتری جویی و تلاش افراد برای تعریف جایگاه اجتماعی خاصی در میان افراد جامعه صورت می‌گیرد.» او ادامه می‌دهد: «امروز در سایه فعالیت شبکه‌های مجازی گرایش نسل جوان به سمت و سوی خرید لباس‌های مارک بیشتر شده اما از آنجا که همه، توان خرید لباس‌های نو و مارک را ندارند، عده زیادی برای تأمین نیازشان به تاناکوراهایی روی می‌آورند که در گذشته‌های نه چندان دور مراکز عرضه لباس‌های دست دوم برای بهره‌مندی اقشار کم‌درآمد بود.»
- دغدغه بهداشتی لباس‌های تاناکورا
لباس‌های دست دومی که در بالای شهر برای خریدش به هم فخر می‌فروشند، در میانه‌های شهر با آنها برای خود دنبال اعتماد به نفس می‌گردند و در پایین شهر به چشم تن‌پوشی به آن نگاه می‌شود، همه و همه یک درد مشترک دارند و آن دغدغه‌های بهداشتی است که بارها و بارها از سوی پزشکان و متخصصان پوست بیماری‌های عفونی درباره آن هشدار داده شده است. دکتر «حسین سرمدیان» متخصص بیماری‌های عفونی در این‌باره به خبرنگار همشهری محله می‌گوید:
«متأسفانه بر خلاف نظر مردم که گمان می‌برند این لباس‌ها پس از شست‌وشو و آغشته شدن به مواد ضد عفونی‌کننده عاری از مشکل‌های بهداشتی هستند، باید گفت خیلی از میکروب‌ها و قارچ‌های نفوذ کرده در میان تار و پود این لباس‌ها به هیچ‌وجه با مواد ضد عفونی‌کننده از بین نمی‌روند.» او تأکید می‌کند: «در کنار تمامی لباس‌های عرضه شده در این مراکز، عرضه لباس‌های زیر با توجه به اینکه اغلب حاوی میکروب بیماری‌هایی چون گال، سیفیلیس، سوزاک و هپاتیت هستند، به شدت سلامت مصرف‌کنندگان را تهدید می‌کند.»