آبی که از آن برای آبیاری درختان باغ‌ها، سیراب کردن زمین‌های صیفی‌کاری و شستن سبزی‌هایی استفاده می‌شود. سری به محدوده کن در شمال غرب تهران زده‌ایم تا گزارشی از مشکل سال‌های اخیر رودخانه 33 کیلومتری پایتخت تهیه کنیم؛ رودخانه‌ای که اگرچه این روزها خشک است اما با شروع بارش‌های فصل بارندگی دوباره با مشکلات زیست‌محیطی‌اش برمی‌گردد.
کن را بیشتر از هر چیز دیگر با خرمالوهایش می‌شناسند؛ خرمالوهای رسیده و قرمزرنگی که در روستای قدیمی شمال غرب پایتخت به ثمر رسیده و از آنجا به سرتاسر تهران و حتی شهرهای مختلف کشور می‌رسد. اما متأسفانه چند سالی است میوه‌ها و محصولات کشاورزی این روستای هزار ساله مرغوبیت سابق را ندارند و آفت‌های مختلفی به جانشان افتاده است.
این‌طور که باغداران کنی می‌گویند اصلی‌ترین دلیل این اتفاق آبیاری باغ‌ها و زمین‌های زراعی با آب آلوده رودخانه کن است. «علیرضا محبعلی» یکی از قدیمی‌های محله کن که از باغداران این روستای خوش آب و هواست می‌گوید: «متأسفانه این روزها آب رودخانه کن با زباله‌های گردشگران و پساب‌های خانه‌ها و رستوران‌ها آلوده می‌شود و این آب برای درختان 600 هکتار باغ و توتستان کن مضر است.»
از دبیر شورایاری محله کن می‌پرسیم برای رفع این مشکل تاکنون چه کارهایی انجام شده است که پاسخ می‌دهد: «ما بارها به مراجع مسئول از جمله اداره بهداشت شکایت کرده‌ایم اما با متخلفان برخورد جدی صورت نگرفته است. به نظر می‌رسد تا زمانی که یک قانون سفت و سخت در این زمینه نداشته باشیم نه می‌توانیم صاحبخانه‌ها را مجاب به ایجاد چاه‌های جذبی در حریم خانه‌هایشان کنیم و نه رستوران‌دارها برای جلوگیری از ورود پساب‌هایشان به داخل رودخانه‌کاری انجام می‌دهند.»
- آلودگی آب با سبزی‌های بسته‌بندی
«سکونت مهاجران افغانستانی در محدوده کن باعث آلودگی بیشتر آب این رودخانه شده است.» این را «فاطمه قربانی» یکی از ساکنان بومی محله کن که مسئول خانه سلامت این محله است می‌گوید و ادامه می‌دهد: «حدود 15، 20 سالی است که افاغنه بسیاری به محدوده کن آمده‌اند و در باغ‌های این روستا سکونت دارند.
بسیاری از این همسایه‌های جدید بهداشت را رعایت نمی‌کنند و زباله‌هایشان را داخل رودخانه می‌ریزند. سبزی‌های بسته‌بندی شده‌ای که این روزها در سرتاسر تهران روی گاری‌ها به فروش می‌رسد حاصل کار خانگی زنان افاغنه است که تمام آنها با آب آلوده روخانه کن شسته می‌شود. این آلودگی از طریق سبزی‌های بسته‌بندی شده به تمام شهروندان تهرانی تسری پیدا می‌کند.»
- دست در دست هم دهیم به مهر
حالا زمان پاسخ دادن به این سؤال است که «چاره چیست؟» «امیر نجف‌نژاد» شهردار ناحیه 2 منطقه 5 می‌گوید با اینکه رسیدگی به این موضوع در حوزه اختیارات و وظایف محیط‌زیست استان تهران است اما شهرداری منطقه با اعمال قانون نسبت به رستوران‌های متخلف بافت شهری و لایروبی مسیر رودخانه کن سعی در کنترل آلودگی‌های این رودخانه پرآب دارد. «ساناز فتحی» مدیر اداره محیط‌زیست شهرداری منطقه 5 می‌گوید:
«رفع کامل این مشکل فقط با یک کار بین‌بخشی امکانپذیر است و همه نهادها و سازمان‌های دست‌اندرکار از جمله شهرداری، مرکز بهداشت غرب، سازمان حفاظت محیط‌زیست، شرکت آب و فاضلاب و... باید پای کار بیایند.» در این میان برخی روستاهای بالادست هم خودشان آستین همت بالا زده‌اند تا با حفر چاه و ایجاد تصفیه‌خانه‌ها از ورود آب آلوده به داخل رودخانه کن جلوگیری کنند.
به گفته «مجتبی فتحعلی» دهیار روستای امامزاده داود(ع) کار ساخت یک تصفیه‌خانه مجهز در روستای امامزاده داود(ع) در حال انجام است تا به این‌ترتیب فاضلاب 150 خانه مسکونی، واحدهای تجاری، رستوران‌ها و سرویس‌های بهداشتی حرم به جای ورود به داخل رودخانه، تصفیه و با آن فضای سبز روستا آبیاری شود.
- نیم نگاه
رودخانه 33 کیلومتری
رودخانه کن که اهالی آن را با نام «رود سولقان» و «رودخونه بزرگه» هم می‌شناسند به گواه آمار و ارقام موجود از رودخانه‌های تهران از جمله فرحزاد، پونک، درکه، دربند، دارآباد و...، با «دِبی» میانگین 88 میلیون مترمکعب در سال یا 2 هزار و 700 لیتر بر ثانیه پرآب‌ترین رودخانه شهر به حساب می‌آید.
این رودخانه 33 کیلومتری که از رشته کوه توچال سرچشمه گرفته و تا جنوب شهر ادامه دارد در مسیرش باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی روستاهای امامزاده داود(ع)، کیگا، رندان، سنگان، کشار، سولقان، کن و... را آبیاری می‌کند و به همین دلیل پاکیزه بودن آن بسیار حائز اهمیت است.
درباره وجه تسمیه نام این رودخانه هم تهران‌شناسان و پژوهشگران تهران قدیم نقل می‌کنند که «کن» مصدر فعل «کندن» در گویش تهرانی‌های قدیم به معنای گودال و چاله است و از آنجا که شهر کن و رودخانه این شهر در فضای دره‌مانندی قرار دارد به بخش شمال غربی پایتخت «کن» گفته می‌شود.