تاکنون در ایالات متحده بیش از 20 میلیون نفر با تشخیص بیماری آسم روبه‌رو شده‌اند. در این بیماری به‌دلیل برخی واکنشهای شیمیایی، عفونی، ایمونولوژیک یا هیجان و استرس یا ترکیبی از اینها بیمار آسمی دچار تنگی دوره‌ای راه‌های هوایی کوچک ریه می‌شود.
نتیجه طبیعی چنین اتفاقی سختی تنفس و بعضاَ ایجاد خس خس هنگام تنفس است. به‌دلیل مواجهه بیمار با یک عامل آلرژی خارجی یا عواملی درون خود بدن، راه‌های هوایی کوچک بسته می‌شوند و تنفس بیمار به شکل جدی دچار اشکال می‌شود. البته عوامل غیرآلرژیک نظیر سرما، ورزش، هورمونها و استرس هم می‌توانند موجب بروز این مشکل شوند.
در این شرایط بیمار باید از اسپری‌های گشادکننده برونش برای باز شدن راه‌های هوایی خود استفاده کند. عوامل متعددی می‌توانند باعث بروز بیماری آسم شوند و تحقیقات دانشمندان برای شناسایی عوامل جدیدتر همچنان ادامه دارد.
تحقیقات جدید اشاره می‌کند استفاده از اسپری‌های تمیزکننده و اسپری‌های خوشبوکننده هوا، یکبار در هفته در منازل می‌تواند خطر بروز یا پیشرفت بیماری آسم را افزایش دهد. البته در این مطالعه مشخص نشده است که آیا محصولات پاک‌کننده تأثیر مستقیمی روی بیماری آسم دارند یا اینکه صرفاَ برای افراد مبتلا به آسم در حکم یک عامل تشدید‌کننده هستند.
به‌هرحال تیم اروپایی محققان این مطالعه معتقدند اسپری‌های پاک‌کننده می‌تواند باعث بروز یک حمله جدید آسمی شود چراکه نمونه‌های این تحقیق هیچکدام مبتلا به آسم نبوده و فاقد علایم متمایزکننده این بیماری بودند.
محققان دریافتند استفاده ناچیز از اسپری‌های پاک‌کننده یا خوشبوکننده حتی یکبار در هفته خطر بروز یا پیشرفت مشکلات تنفسی را پنجاه درصد افزایش می‌دهد.
پروفسور یان پل زاک، سرپرست تیم تحقیقاتی طرح و یکی از محققان مرکز تحقیقات در اپیدمیولوژی محیط‌زیست در مؤسسه تحقیقات پزشکی مونسیپال در شهر بارسلونای اسپانیا می‌گوید:«اسپری‌های پاک‌کننده و به‌خصوص اسپری‌های خوشبو کننده، اسپری‌های پاک‌کننده مبلمان و شیشه پاک کن‌ها تأثیر بسیار شدید و خاصی داشتند.
خطر پیشرفت آسم با دفعات تمیز کردن و تعدد استفاده از اسپری‌های مختلف افزایش می‌یافت. ولی میزان این خطر در افرادی که به‌طور مداوم در معرض اسپری‌های پاک‌کننده بودند به‌طور میانگین 30 تا 50 درصد بیشتر از سایرین بود. مهم‌ترین نکته‌ای که مصرف‌کنندگان باید بدانند این است که اسپری‌های تمیزکننده که الان در تمام سوپرمارکت‌ها در دسترس همه قرار دارد بی‌خطر نیستند و ممکن است به‌طور جدی تهدید‌کننده سلامت باشند.»
تحقیقات قبلی نشان می‌داد آسم در بین نظافتچی‌های حرفه‌ای شایع است و فرضیه ارتباط بیماری با مواد پاک‌کننده تقویت شد. مطالعات دیگر نیز به ارتباط میان علایم بیماری دستگاه تنفسی و برخی محصولات پاک‌کننده اشاره داشتند. اما زاک و همکارانش می‌خواستند بدانند آیا مواجهه عادی در منزل با محصولات پاک‌کننده تأثیری در پیشرفت آسم دارد یا خیر؟
با بررسی مدارک پزشکی 10 کشور اروپایی تحت عنوان برنامه غربالگری بیماریهای تنفسی اتحادیه اروپا محققان پرونده سه هزار و پانصد بیمار را یافتند که فاقد هرگونه علایمی از آسم بودند. بررسی پرونده آنها نشان می‌داد که این افراد خود منازلشان را تمیز می‌کنند.
در یک پیگیری حدوداَ 9 ساله و مصاحبه‌های چهره به چهره از داوطلبان مطالعه درباره نوع محصولات پاک کننده‌ای که بکار می‌برند و دفعات استفاده از آنها سؤال شد. همچنین از آنها درباره اینکه آیا هرگز پزشکی بیماری آسم را در آنها تشخیص داده یا اینکه هیچوقت برای این بیماری تحت درمان قرار گرفته‌اند یا خیر سؤالاتی پرسیده شد.
در عین حال محققان برای تأیید سلامت ریه افراد داوطلب در مطالعه از تمام آنها آزمایشهای عملکرد ریه به‌عمل آوردند. در مجموع 42 درصد از شرکت‌کنندگان اعلام کردند که دست کم هفته‌ای یکبار از اسپری‌های پاک‌کننده استفاده می‌کنند.
اسپری‌های شیشه پاک کن با 22 درصد رایج‌ترین نوع اسپری استفاده شده بود و دست کم یکبار در هفته بکار برده می‌شد. پاک کننده‌های مایع چند منظوره نیز به‌طور مداوم مورد استفاده قرار می‌گرفت. بسیاری از نمونه‌ها دست کم هفته‌ای یکبار استفاده از این محصولات را گزارش کردند. اما محققان هیچگونه ارتباط معنی داری میان بیماری آسم و استفاده مداوم از پاک کننده‌های مایع چندمنظوره پیدا نکردند.
استفاده هفتگی از اسپری‌های پاک‌کننده خطر ابتلا به آسم را به میزان 45 درصد در زنان و 76 درصد در مردان افزایش می‌دهد. در بین افرادی که دست کم چهار بار در هفته از اسپری پاک‌کننده استفاده کرده بودند خطر ابتلا به آسم در مقایسه با افراد عادی از دو برابر هم بیشتر بود. زاک در مورد استفاده یا عدم استفاده از این اسپری‌ها می‌گوید: «اکنون برای اینکه به مردم بگوییم از این اسپری‌ها استفاده نکنند خیلی زود است. با این همه و با توجه به بحث مقدم بودن پیشگیری بر درمان، ما توصیه می‌کنیم فقط زمانی‌که واقعاَ نیاز است از اسپری‌های پاک‌کننده استفاده شود.
در بسیاری از موارد امکان جایگزینی اسپری با پاک کننده‌های غیراسپری مایع وجود دارد. این
پاک کننده‌های مایع غیراسپری پاکیزگی مطلوبی فراهم می‌کنند. اگر قرار است از اسپری‌ها استفاده شود مردم باید با انجام چند کار ساده از سلامت خود محافظت کنند. کارهایی نظیر بازکردن پنجره هنگام اسپری کردن، پرهیز از اسپری زدن در محدوده تنفسی خود یا اطرافیان و استفاده از ماسک یا سایر انواع محافظ‌های تنفسی.»
دکتر دیوید روزنبرگ، مدیر بخش آلرژی و ایمونولوژی در مرکز پزشکی مونته فیوره و همچنین مدیر همین بخش در دانشکده پزشکی آلبرت اینشتین نیویورک می‌گوید: «بدون تردید تنفس این محصولات برای بیماران آسمی بی‌خطر نیست و اگر برای بیماران آسمی خطرناک است پس احتمالاَ برای افراد عادی هم خطرناک خواهد بود.»او توصیه می‌کند:«به‌جای استفاده از اسپری‌ها از مواد پاک‌کننده مایع استفاده کنید. اگر تفاوت اندکی هم در میزان پاکیزگی و تمیزی نهایی وجود دارد با کمی از خود گذشتگی و اعمال قدرت بیشتر هنگام تمیز کردن سطوح می‌توانید از سلامت خود حفاظت کنید.»
زاک هم می‌افزاید: «فراموش نکنید که پاک کننده‌های مایع قدیمی هم می‌توانند موجب ناراحتی‌های دستگاه تنفسی شوند. بدنام‌ترین این مایعات وایتکس است. تأثیر منفی این ماده وقتی با پاک کننده‌های دیگر مخلوط شود بیشتر می‌شود. بنابراین هرگز وایتکس را با پاک کننده‌های دیگر مخلوط نکنید.»
نتایج تحقیق پروفسور زاک در شماره ماه اکتبر ژورنال بیماریهای تنفسی و مراقبتهای ویژه آمریکا به چاپ رسیده است.
HealthDayReporter.com