البته به گفته کارشناسان، مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی - عروقی، بیشتر افراد مسن را در بر می‌گیرد، ولی در حوادث رانندگی، بیشترین قشری که با مرگ دست و پا می‌زنند، قشر جوان هستند.
در این میان اگر کاهش این حوادث را در سال جاری که خود ناشی از کاهش سفرهای تابستانی به دلیل سهمیه‌بندی بنزین است، نادیده بگیریم، باز هم با آمارهای تکان‌دهنده دیگری روبه‌رو می‌شویم.
در همین راستا چندی پیش، گروه طب‌کار بیمارستان بهار‌لو با همکاری سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای کشور و از طرف دانشگاه علوم پزشکی تهران به عنوان بزرگترین مرکز تخصصی طب کار اقدام به برگزاری کارگاه‌های یک روزه آموزش سلامت شغلی رانندگان حرفه‌ای کرد.
دکتر خسرو صادق‌نیت، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و رئیس بیمارستان بهار‌لو در رابطه با این طرح آموزشی و اهمیت شرکت رانندگان به‌خصوص رانندگان وسایل نقلیه سنگین بیشتر توضیح می‌دهد.
- آقای دکتر بحث سلامت شغلی رانندگان از کجا منشأ گرفت؟
نکته بسیار مهمی که در حال حاضر مطرح است این است که رانندگان بیش از 400 هزار نفر از جامعه ما را تشکیل می‌دهند. از طرفی اولا در کشور ما بحث رانندگان و تصادفات ناشی از رانندگی یک معضل عمده است و بیشترین سال عمری که مردم در طول سال از دست می‌دهند، البته هرچند تصادفات رتبه دوم را در مرگ و میر افراد دارد، اما اگر به سال عمر از دست رفته افراد نگاه کنیم، مهمترین علت مرگ و میر به شمار می‌رود با توجه به این موضوع توجه به علل تصادفات نکته مهمی است که باید به آنها توجه شود.
- با توجه به آمار تکان‌دهنده مرگ و میر ناشی از حوادث رانندگی، چرا اجرای چنین طرحی اینقدر تاخیر داشت؟
متاسفانه بحث توجه به سلامت شغلی هنوز در کشور ما جا نیفتاده است و از طرفی رشته طب کار هم به تازگی در کشور ما جا افتاده و متخصصان این رشته حدود 7 سال است که از دانشگاه‌ها فارغ‌التحصیل می‌شوند. برای همین است که شاید این اتفاق اینقدر دیر افتاد.
- خب در کارگاه سلامت شغلی چه آموزش‌هایی در اولویت قرار دارند؟
بیشتر توجه ما به بیماری‌ها و عوامل انسانی است که باعث تصادف می‌شوند. در این میان یک مساله بسیار مهم است و آن هم اینکه در اکثر تصادفات بررسی‌ها نشان داده که عامل غالب تصادف یعنی 60 تا 70 درصد آن، یک عامل انسانی است که این شامل خطای انسانی، خواب‌آلودگی، عدم پاسخ به موقع و ... می‌شود. در بین عوامل انسانی هم بررسی‌ها نشان داده که آموزش می‌تواند در کاهش تصادفات موثر باشد.
- این عواملی که گفتید خطاهای انسانی حین رانندگی است. در مورد بیماری‌هایی که ممکن است در حین رانندگی، فرد راننده را دچار مشکل کند هم برنامه‌ای دارید؟ منظورم بیماری‌هایی است که فرد قبلا به آنها مبتلا بوده است؟
بله حتما، غیر از آموزش البته سلامت راننده هم باید مورد توجه قرار گیرد. البته از 3 سال قبل معاینات رانندگان حرفه‌ای انجام شده است که اگر بیماری خاصی دارند تا حدی شناخته و درمان شود.
ما هم حین آموزش‌های خود معاینات دوره‌ای را از رانندگان به عمل می‌آوریم اما مکمل این مساله باز هم آموزش است یعنی خیلی اوقات ممکن است خود راننده در معاینات مشکل خود را متوجه نشود اما اگر آموزش ببیند، این امر برای کاهش تصادفات بسیار موثر است.
- پس شما در این طرح آموزشی 2 تا هدف دارید هدف اول حفظ و ارتقاء سلامت راننده است از 2 نگاه؛ یکی اینکه راننده حین اشتغال به شغل رانندگی کمتر دچار بیماری شود و سالم‌تر بماند و هدف دوم پرداختن به بیماری‌هایی که فرد راننده از قبل به آنها مبتلا بوده است.
دقیقا. چون رانندگی شغلی است که به علل مختلف می‌تواند منجر به انواع بیماری‌ها شود به عنوان مثال راننده همیشه کارش نشسته است. کار نشسته هم از عواملی است که باعث می‌شود فرد مستعد بیماری‌های قلبی عروقی شود. ارتعاشات ماشین و ... نیز فرد را مستعد بیماری‌های اسکلتی عضلانی می‌کند. همچنین رانندگان چون در ساعات غیر معمول کار می‌کنند، ممکن است در معرض اختلالات خواب هم قرار بگیرند.
- در صورت وجود چنین اختلالاتی چه توصیه‌هایی به رانندگان می‌کنید؟
هدف بعدی ما این است که یک راننده که ممکن است مبتلا به یک بیماری باشد، حالا وقتی می‌خواهد رانندگی کند، چه نکاتی را رعایت کند که کمتر دچار مخاطره شود؛ مثل بیماری دیابت.
اگر راننده به این بیماری مبتلا باشد و آن را گزارش ندهد همچنین در معاینات و آزمایش‌ها هم قند خونش طبیعی باشد، شاید بیماری‌اش پنهان بماند ولی خود راننده باید بداند که چه‌کار کند تا قند خونش افت نکند، یا دچار تشنج نشود و در کنار این مسائل یک سری از توصیه‌ها را به راننده می‌کنیم مثل اینکه چه کند تا دچار خواب‌آلودگی نشود یا مشکل عضلانی اسکلتی نداشته باشد یا اگر وارد منطقه‌ای شد که عفونت خاصی در آنجا وجود دارد، به‌خصوص در مسافرت به کشور دیگر باید چه کار کند که به این عفونت‌ها دچار نشود ما در آموزش‌های فشرده خود تمام این‌ها را به رانندگان آموزش می‌دهیم.
البته این‌کار جزو معدود کارهایی است که نتیجه آن به طور مستقیم متوجه خود راننده می‌شود و به دنبال آن جامعه نیز با خطرات کمتری مواجه خواهد شد.
- شروع این طرح فقط شامل شهر تهران می‌شود یا این که رانندگان کل کشور مشمول آن خواهند شد؟
این مجموعه خدماتی است که ما می‌خواهیم انجام دهیم اما شروع کارمان با تهران است تا نیاز‌سنجی کرده و از رانندگان نظر‌خواهی کنیم تا بتوانیم نتایج آن را به کل کشور تعمیم دهیم.
- پس کلیه رانندگان حرفه‌ای که ماشین‌های سنگین دارند یا اتوبوس‌ها و ... شامل این طرح می‌شوند؟
شاید نه همه آنها، اما برای این که همه راننده‌ها تحت پوشش قرار بگیرند، روال ما این است که اولا کسانی که به تازگی می‌خواهند وارد شغل رانندگی شوند، تحت پوشش قرار گیرند و بعد از آن کسانی که اقدام به تمدید کارت خود می‌کنند چون این افراد بیشتر در دسترس هستند.
- آقای دکتر، این اقدام شما در کشورهای دیگر هم اتفاق افتاده که بتوان به نتایج مثبت حاصل از آن امید‌وار بود؟
بله، کشورهای پیشرفته دنیا با همین آموزش‌ها توانسته‌اند میزان تصادفات خود را به نحو چشمگیری به حداقل برسانند. ببینید، در طی روز و در کشور ما حداقل 70 تا 80 نفر در اثر تصادفات جان خود را از دست می‌دهند و این مثل این است که هر دو روز یک هواپیما سقوط کند اما کسی به این آمار توجه نمی‌کند.
معلولیت‌های ناشی از تصادفات علاوه بر مرگ و میر را هم البته نباید نادیده گرفت و این در حالی است که ما برای اصلاح یک خطر جاده‌ای ممکن است چندین میلیارد تومان هزینه کنیم و یک پیچ خطرناک را از بین ببریم ولی هزینه دو تا از این پیچ‌های خطرناک اگر در امر آموزش رانندگان به کار گرفته شود، درصد خیلی بالاتری از تصادفات را کاهش می‌دهیم.
- بعضی از رانندگان از مواد مخدر یا داروهای مختلف استفاده می‌کنند در حالی‌که از عوارض آنها با خبر نیستند، به آنها چه توصیه‌هایی می‌کنید؟
ما به آنها عوارض این مواد را گوشزد می‌کنیم یا اگر از داروهای مختلف استفاده می‌کنند که در حین رانندگی منجر به خواب‌آلودگی یا اختلال در دید می‌شوند، آنها را با این داروها کاملا آشنا می‌کنیم. علاوه بر این در کنار این آموزش‌ها یک سری از کتابچه‌های آموزشی هم در اختیار رانندگان قرار می‌گیرد. تمام این اتفاقات در یک روز می‌افتد و بعد از آن گواهی مربوطه را به راننده می‌دهیم.
- در میان این مباحث شاید اختلالات خواب از جمله اختلالاتی باشد که رانندگان به‌خصوص در شب بیشتر درگیر آن می‌شوند. به آموزش‌هایی که در این زمینه می‌دهید، اشاره می‌کنید؟
ببینید، راننده خیلی اوقات در اثر خواب‌آلودگی دچار تصادف می‌شود در عین این که برای رفع این خواب‌آلودگی برداشت‌های غلطی هم در بین رانندگان وجود دارد. ما در بحث خواب‌آلودگی به راننده می‌گوییم وقتی شب می‌خواهد رانندگی کند چه‌کار کند که دچار خواب آلودگی نشود و یاد می‌دهیم که اصلا علامت خواب‌آلودگی چیست؟ چون خیلی از رانندگان این‌ها را نمی‌دانند مثلا خمیازه‌های مکرر می‌کشند، چشم خود را می‌مالند و یا به یک نقطه خیره می‌شوند در حالی‌که نمی‌دانند این‌ها علامت خواب‌آلودگی است.
حتی در صورت این آگاهی هم بیشتر آنها در این هنگام با پایین آوردن شیشه ماشین و گوش دادن به یک موسیقی سعی در از بین بردن خواب‌آلودگی می‌کنند در حالی‌که این یک اقدام بسیار غلط است و ثابت شده اگر فرد یک قهوه یا یک چای پررنگ بخورد یا این که یک ربع استراحت کند، خیلی بهتر است.
ما حتی به کمک‌راننده‌ها هم این آموزش‌ها را می‌دهیم چون این‌ها شاید نکات بسیار ساده‌ای باشند ولی حوادث ناشی از آنها بسیار مرگبارند و اگر همین نکات رعایت شوند، میزان تصادفات به نحو چشمگیری کاهش می‌یابد.