البته فعالیت این اداره‌ها در پیشگیری و تست اولیه و مشاوره‌های پزشکی و روان‌شناسی خلاصه می‌شود و متولیان امور سلامت دخالتی در درمان و اجازه‌ای برای تجویز دارو ندارند. فعالیت اداره سلامت شهرداری مناطق با توجه به مأموریت شناسایی و پیشگیرانه‌ای که دارند در ۱۰ کانون مادر و کودک، پیشگیری از مصرف دخانیات، معلولان، جوانان، پزشکان مشارکت‌جو، اهدای خون، خادمان مساجد و سالمندان خلاصه می‌شود.
خدماتی که امروز توسط مدیریت شهری در حوزه سلامت ارائه می‌شود در ۴ دهه گذشته وجود نداشته است و با رشد و بلوغ نهاد شهرداری خدمت‌رسانی به شهروندان جزء وظایف این نهاد قرار گرفت. اکنون شهرداری‌ها در ۲۲ منطقه تهران علاوه بر رتق و فتق امور شهری، خدمات اجتماعی، فرهنگی، ورزشی و سلامتی نیز ارائه می‌کنند که در این گزارش عملکرد خدمت‌رسانی اداره سلامت در مناطق ۷، ۱۰، ۱۱ و ۱۲ را بررسی کردیم.
- تلاش برای ارتقای سلامت روان
زینب زینال‌زاده-خبرنگار: مشکلات زندگی، روح و روان هر انسانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و برای کمک به این افراد مشاوره‌های روان‌شناسی بهترین گزینه است. متولیان اداره سلامت شهرداری منطقه ۷ برای برقراری آرامش و ایجاد نشاط در زندگی شهروندان، سلامت روان را سرلوحه کارهایشان قرار داده‌اند. به گفته «شهرام عطارزاده» رئیس اداره سلامت شهرداری منطقه۷، این طرح به‌شکل پایلوت در سرای محله ارامنه اجرا می‌شود و شهروندانی که نیاز به مشاوره‌های روان‌شناسی دارند می‌توانند به مرکز سلامت روان در این سرای محله مراجعه کنند. عطارزاده می‌گوید: «اگر شهروندان علاوه بر مشاوره به درمان نیاز داشته باشند آنها را به مراکز درمانی معتبر معرفی می‌کنیم و می‌توانند خدمات را با بهترین تعرفه دریافت کنند.»
سلامت اجتماعی اولویت دیگری است که متولی اداره سلامت در توضیح می‌گوید: «برای خدمت‌رسانی مطلوب به شهروندان ۱۰ کانون در ۱۴سرای محله راه‌اندازی شده است. تست دیابت، سنجش فشارخون، مشاوره‌های تحصیلی و ازدواج، آموزش مهارت‌های زندگی و ارائه مشاوره و آموزش تعذیه سالم خدماتی هستند که توسط کانون‌ها در سرای محله‌ها ارائه می‌شود.» علاوه بر سرای محله‌ها، در مناسبت‌های مختلف، دبیران کانون‌ها و مسئولان اداره سلامت نواحی امکانات را به مساجد، مدارس و بوستان‌ها می‌برند و به شهروندان خدمت‌رسانی می‌کنند. سلامت سواد هم موضوع دیگری است که توسط مسئولان اداره سلامت شهرداری منطقه پیگیری می‌شود. عطارزاده می‌گوید:
«بسته‌های آموزشی شامل کتاب و بروشور و سی دی، برای افزایش آگاهی شهروندان تهیه شده است که با یک برنامه‌ریزی مدون توسط مربیان در خانه‌های سلامت سرای محله‌ها تدریس می‌شود.» به گفته رئیس اداره سلامت شهرداری منطقه، تاکنون ۸۶۵۰ نفر در کانون‌های منطقه ثبت‌نام کرده‌اند که بیشترین عضویت مربوط به کانون سالمندان و کمترین مربوط به کانون پزشکان مشارکت‌جو است. کانون جوانان۷۸۲عضو، کانون پزشکان۱۰۵عضو، کانون معلولان۳۳۵ عضو، کانون سالمندان ۲۱۸۴عضو، کانون دیابت۸۳۱ عضو، کانون خادمان مساجد۸۷۶ عضو، کانون پیشگیری از چاقی۷۸۲عضو، پیشگیری از دخانیات۷۲۸عضو، کانون اهدای خون۵۷۴ عضو و کانون مادر و کودک هم ۱۴۵۳ عضو دارد.
- ورزش و پیشگیری از چاقی
- بهاره خسروی-خبرنگار:
پدیده چاقی یکی از مهم‌ترین مشکلات قرن حاضر در میان بیشتر مردم جهان است. مشکلی که دلیل مهم آن کم‌تحرکی است. همسایه‌ها و هم‌محلی‌های ما نیز در منطقه ۱۰ از این قاعده مستثنی نیستند. برای مثال به دلیل بافت فشرده و جمعیت بالایی که در منطقه ما وجود دارد امکانات ورزشی متناسب با این جمعیت مطلوب نیست. اداره ورزش شهرداری منطقه برای ترویج ورزش‌های همگانی در محله‌ها برنامه‌های پرباری دارد.
«میثم بایرامی» مدیر اداره ورزش شهرداری منطقه ۱۰ به وجود ۱۲ ایستگاه ورزش صبحگاهی در سطح بوستان‌های این محدوده اشاره می‌کند و می‌گوید: «خوشبختانه برای ایجاد انگیزه ورزش کردن در میان اهالی برنامه‌های خوبی داریم. سئانس ۷تا ۸ همه استخرهای مجموعه‌های ورزشی شهرداری با عنوان «سئانس منزلت» به سالمندان اختصاص داده شده است.
سالمندان می‌توانند برای آب درمانی از این فرصت استفاده کنند. برپایی همایش‌های بزرگ پیاده‌روی در میان محله‌های ده‌گانه با محور سرای محله‌ها، اعزام شهروندان به کوهپیمایی از جمله برنامه‌هایی است که برای ارتقای سلامتی اهالی و توسعه ورزش با محوریت محله‌ها اجرا می‌شود. همه تلاش این اداره ارائه خدمات مطلوب به شهروندان است تا به کمک ورزش تا حدودی بیماری‌های جسمانی آنها کاهش پیدا کند و روحیه شادابی و نشاط بر آنها حاکم شود.»
- سالمندان در کانون توجه
- فاطمه عسگری‌نیا-خبرنگار:
اداره سلامت شهرداری منطقه، متولی ارائه خدمات پیشگیرانه و مشاوره سلامت در محله‌هاست. در تازه‌ترین طرح مسئولان اداره سلامت، خدمت‌رسانی به سالمندان ناتوان جسمی را در دستور کارشان قرار داده‌اند. «اعظم غنی‌آبادی» کارشناس اداره سلامت منطقه در گفت‌وگو با همشهری محله می‌گوید: «در این طرح که با عنوان «مهرورزی به جهاندیدگان و گوشه‌نشینان» اجرا می‌شود، سالمندان ناتوان محله قلمستان توسط ریش‌سفیدان شناسایی می‌شوند و مددکاران اداره سلامت به منزل آنها می‌روند و تست‌های دیابت و فشارخون انجام می‌دهند و اگر نیاز باشد اطلاعاتی در اختیارتان قرار می‌دهند تا درباره وضعیت جسمی‌شان بیشتر بدانند.» همصحبتی با سالمندان برنامه دیگری است که توسط مسئولان اداره سلامت شهرداری منطقه اجرا می‌شود:
«تنهایی درد بزرگی است که سالمندان از آن رنج می‌برند. شنیدن حرف‌هایشان حالشان را خوب می‌کند و در افزایش امید به زندگی‌شان تأثیر دارد.» این طرح برای نخستین بار در محله قلمستان و پس از آن در محله منیریه اجرا شده است. شرایط جمعیتی ساکن در منطقه۱۱ برنامه‌های پیشگیرانه اداره سلامت این منطقه را تحت تأثیر قرار داده و موجب شده تا به گفته «معصومه دولت‌زاده» یکی دیگر از کارشناسان اداره سلامت منطقه که بر این باور است خدمات تعریف شده برای هر محله باید متناسب با جمعیت ساکن در آن باشد، می‌گوید:
«با فعالیت پردیس سلامت در منطقه۱۱ خدمات حوزه سلامت در این مجموعه متمرکز و موجب شده تا جامعه هدف ما راحت‌تر و سریع‌تر به برخی از خدمات دسترسی داشته باشند.» او با اشاره به کمبود نیروی انسانی پیش روی اداره سلامت منطقه می‌گوید: «با وجود برخی کاستی‌ها هم‌اکنون کارشناسان اداره سلامت منطقه ۱۱ در خانه سلامت محله‌های ۱۷گانه به ارائه خدمات بهداشتی خود مشغولند. این در حالی است که یک مدیر خانه سلامت در ۲ محله ناحیه یک، ۳ مدیر خانه سلامت در ۶ محله ناحیه ۳، ۲ مدیر خانه سلامت در ۴محله ناحیه ۲ و ۳ مدیر خانه سلامت در ۵ محله ناحیه۴ منطقه۱۱ به مردم خدمات ارائه می‌دهند.»
- هنردرمانی ویژه معلولان
- حمیدرضا بوجاریان
وجود آسیب‌های اجتماعی در منطقه۱۲ سبب شده است که ضرورت رسیدگی به وضع بیماران و گروه‌های مستعد بیماری در اولویت برنامه‌های بهداشتی مسئولان منطقه قرار بگیرد. اولویتی که با مشارکت خانه‌های سلامت و بهره‌گیری از توان گروه‌های خیریه سلامت‌محور مورد توجه قرار گرفته و می‌رود تا علاوه بر پیشگیری از بروز بیماری درگروه‌های مختلف اجتماعی ساکن منطقه، از سوی خیّران گام‌هایی برای درمان تخصصی گروه‌های هدف طرح‌های سلامت برداشته شود.
رئیس اداره سلامت شهرداری منطقه در این‌باره می‌گوید: «با توجه به فعالیت بزرگ‌ترین کانون سالمندان کشور در منطقه و خطر بروز آلزایمر درجامعه سالمندان، طرح‌های غربالگری سلامت برای آنان در منطقه اجرا شده است.» به گفته «زویا جانب‌الهی» این طرح با مشارکت دانشگاه تهران در حال اجراست: «برای پیشگیری از بروز آلزایمر در جامعه هدف، کارشناسان و متخصصان طب سالمندی در سرای محله‌ها حضور پیدا و آموزش‌هایی را برای جلوگیری از بروز این بیماری به افراد ارائه می‌کنند.
در این غربالگری، چند تن از سالمندان که نشانه‌هایی از بروز بیماری در آنها دیده شده است شناسایی و برای جلوگیری از پیشروی بیماری به مراکز تخصصی ارجاع شده‌اند.» رئیس اداره سلامت منطقه، از اجرای برنامه‌های خاص برای معلولان سخن به میان می‌آورد و می‌گوید: «خانه‌های سلامت با هدف استفاده از ابزار هنر برای کمک به معلولان و کاهش تبعات منفی ناشی از آن، با همکاری دانشجویان و استادان رشته هنر، طرح هنر درمانی را برای این قشر در دست اجرا دارد. در این طرح روان‌شناسان و دانشجویان رشته هنر می‌کوشند با استفاده از زبان هنر، استعدادهای نهفته معلولان را در این بخش شناسایی و زمینه را برای حضور پویا و با نشاط معلولان در شهر فراهم کنند.»